Przypisy

Ustawa z 1901 roku o prawie autorskim do utworów literackich i muzycznych, w brzmieniu po nowelizacji z 1910 roku, zamieszczona w: W. Dbałowski, J. J. Litauer, Ustawodawstwo autorskie obowiązujące w Polsce, Warszawa 1922, §12 ust. 5. [przypis autorski]

Ustawa z 1901 roku o prawie autorskim do utworów literackich i muzycznych, w brzmieniu po nowelizacji z 1910 roku, zamieszczona w: W. Dbałowski, J. J. Litauer, Ustawodawstwo autorskie obowiązujące w Polsce, Warszawa 1922, §27. [przypis autorski]

Ustawa z 1901 roku o prawie autorskim do utworów literackich i muzycznych, w brzmieniu po nowelizacji z 1910 roku, zamieszczona w: W. Dbałowski, J. J. Litauer, Ustawodawstwo autorskie obowiązujące w Polsce, Warszawa 1922, §22 a). [przypis autorski]

Ustaw cerkiewny, z karami pieniężnymi, tak przeciwny całemu duchowi cerkwi greckiej (dlatego upatrywano w nim ustaw zachodni!) nie zawiera zresztą nic dla dawnej obyczajowości ciekawszego; jeden paragraf zabrania jedzenia nieczystego: ili kobylinu (żeby to była dopiero późniejsza wstawka za czasów tatarskich, jak twierdzą niektórzy, wątpi;) ili medwiedinu ili inoje czto poganoje; Inny § zabrania pod znaczną karą (12 grzywien) strzyżenia głowy albo brody. Wszelkie próby usunięcia tego zabytku, tchnącego duchem germańskim, jako nieautentycznego, zawiodły zupełnie. [przypis autorski]

Ustawę Ziazdu Wiślickiego względem poddaństwa (…) w Januszowskim — Karta 1080, 1081, 1082–83 i 84; aż do seymu w Krakowie za Zygmunta, roku 1536, gdzie pierwsza ustawa stanęła o niewoli poddanych. [przypis autorski]

Ustawy obowiązujące w Polsce można prześledzić w: W. Dbałowski, J. J. Litauer, Ustawodawstwo autorskie obowiązujące w Polsce, Warszawa 1922; J. J. Litauer, Ustawodawstwo autorskie obowiązujące w Królestwie Polskim, Warszawa 1916, zaś analizę prawa autorskiego na ziemiach polskich do 1926 roku w: E. Ferenc-Szydełko, Prawo autorskie na ziemiach polskich do 1926 roku, „ZNUJ” nr. 75/2000, Kraków 2000. [przypis autorski]

Usuńcie widoki trupów, oręża, więzów i wszystkiego, co nieczyste — wzbronienie powyższych widoków stosowało się szczególnie do wielkiego ofiarnika, noszącego tytuł: Flamen dialis, w części jednak i do arcykapłana. Guhl i Koner, str. 720. [przypis autorski]

usypano mu grobowy kurhan (…) — ob[acz:] [Maciej] Stryjkowski [Kronika polska, litewska, żmudzka i wszystkiej Rusi], księga VI, s. 245; [Michał Baliński] Staroż[ytna] Polska, t. III s. 349; Narbutt, [Dzieje starożytne narodu litewskiego], t. I, s. 86. [przypis autorski]

u szwajcarskiego pisarza — Zasady filozoficzne pułkownika Weissa, siódme wydanie, t. II, s. 245. [przypis autorski]

Utożsamić się z ideą, „jedząc langustę w cylindrze”, jest bardzo łatwo — można by jeszcze dodać „w sleepingu”: szczyt niewygody. [przypis autorski]

u trupa Sabinusa rzuconego na Gemonije, jeden wierny pies tylko pozostał — Dio Cassius [Historia rzymska LVIII, 1]. [przypis autorski]

Utrwalają również termin „Młoda Polska” jej likwidatorzy — por. K. Wyka, Syntezy i likwidacje Młodej Polski, „Twórczość” 1960, nr 10. [przypis autorski]

Utrzymywano, że przez zmianę trybu żywienia matki określać można płeć dziecka; próbowano wykazać, że niemal 3/5 ludzi genialnych było dziećmi pierworodnymi — profesor Schenk w Wiedniu i profesor Axenfeld w Perugii. Poglądy obu należą jeszcze do bardzo wątpliwych hipotez. Lecz w tym wypadku, jak i w wielu innych, okazać się może, że śmiałe hipotezy prowadzą do nowych odkryć. [przypis autorski]

Ut videntibus arrident, ita flentibus adflent — jezuita Sanadon umieścił adsunt zamiast adflent. Pewien miłośnik Horacego twierdzi, że za to wypędzono jezuitów. [przypis autorski]

Uważać musicie, abyście nie połknęli całej burżuazyjnej padliny… — por. księga zbiorowa pod red. dr. A. Laubenheimera U. d. S. S. R. (Und du siehst die Sowjets richtig), Berlin 1935, s. 137. [przypis autorski]

u większości małżeństw już z samego początku pożycie zostało zatrute przez to, że mąż wnosi poglądy i przyzwyczajenia przyjęte od tych nisko upadłych kobiet — po George Sand, która pierwsza odważyła się podjąć ten temat, nowsza literatura nierzadko go poruszała, np. Erik Skram w powieści Gertrude Colbjörnson, Jules Case w powieści Un Jeune Ménage i inni. [przypis autorski]

uwięzieni zostali posłowie moskiewscy (…) — ob[acz:] Karamzin, История государства Российского [Historia państwa rosyjskiego], t. VI, nota 553. [przypis autorski]

uwielbieniem, które okazujemy świętej opasce — Całowano świętą opaskę Mancocapaca tak, jak my całujemy relikwie naszych świętych. [przypis autorski]

uwierzyłem chętnie, że mam wielu towarzyszów niedoli — Pani de Maintenon, kobieta we wszystkim bardzo rozumna, z wyjątkiem tego, że powodowała się radą franta i pieniacza księdza Gobelin, swego spowiednika; pani de Maintenon, powiadam, obliczyła w jednym z listów, wydatki swego brata i jego żony w r. 1660. Płacili najem ładnego domku, mieli dziesięcioro służby, cztery konie i dwóch woźniców, codziennie dobry obiad. Pani de Maintenon oblicza to wszystko na dziesięć tysięcy franków rocznie, z czego rachuje trzy tysiące na grę, teatr, zachcianki i zbytki obojga państwa. Aby dziś prowadzić takie życie w Paryżu, trzeba by mieć około czterdziestu tysięcy: za czasu Henryka IV wystarczało sześć. Przykład ten świadczy, że starowina nie bredził tak zupełnie. [przypis autorski]

uwziątka — upór. [przypis autorski]

użycie w senacie wyrazu greckiego emblema, kłopotało go niezmiernie, chciał go koniecznie łacińskim zastąpić — Swetoniusz [Żywot Tyberiusza 71; także: Kasjusz Dion Historia rzymska LVII, 15; jak się wydaje, greckie ἔμβλημα, oznaczające wypukły ornament na naczyniu, zadomowiło się już w łacinie, sto lat wcześniej Cyceron posłużył się nim dwukrotnie w mowie przeciw Gajuszowi Werresowi]. [przypis autorski]

użyteczność tego terminu [„Młoda Polska”] zakwestionował tylko Marian Des Loges (…) założenia o wiele głębsze i ogólniejsze — M. Des Loges, Impresjonizm w literaturze, Sprawozdania z posiedzeń Wydziału I Językoznawstwa i Historii Literatury Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. R. XLI, 1948, s. 43. [przypis autorski]

Używajcie dni szczęścia […] na całą długość każdego dnia! — autentyczne. [przypis autorski]

(…) uzasadnionym jest, cośmy początkowo przyjęli tylko na próbę (…) — eksperyment ten czystego rozumu ma dużo podobieństwa z eksperymentem chemików, zwanym przez nich niekiedy próbą redukcji, w ogóle zaś postępowaniem syntetycznym. Analiza metafizyka rozdzieliła czyste poznanie a priori na dwa bardzo różne pierwiastki, tj. na rzeczy jako zjawiska i rzeczy same w sobie. Dialektyka łączy znowu oba ku zgodzie z konieczną ideą rozumową bezwarunkowości i sądzi, że ta zgoda nigdy nie powstaje inaczej, jak przez owo rozróżnienie, które zatem jest prawdziwe. [przypis autorski]

uznanie z protekcji, wielkopański kaprys — K. Irzykowski, Czyn i słowo, Lwów 1913, s. 124. [przypis autorski]

Vae capiti eius — Biada głowie jego: zwykłe przekleństwo u Rzymian. [przypis autorski]

vale — Formuła pożegnania u Rzymian; „Bądź zdrów”. [przypis autorski]

Valence — Adam. [przypis autorski]

vaquero — uzbrojony pastuch na koniu. [przypis autorski]

Vatinius (…) Niegdyś szewczuk odarty (…) krzywy — Tacyt [Roczniki] XV, 34. [przypis autorski]

venator — łowczy, myśliwy. [przypis autorski]

Venetian Decree on Press Affairs…. [przypis autorski]

Venetian Decree on Press Affairs, Venice (1517), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. Por. szerzej J. Kostylo, (2008) Commentary on the Venetian Senate's decree on press affairs (1517), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. [przypis autorski]

venite, appropinquate, ancillae Domini — Bywajcie, służebnice Pana. [przypis autorski]

venter (łac.) — brzuch. [przypis autorski]

Verie — paryski restaurator. [przypis autorski]

veronica — sposób drażnienia byka za pomocą kapy toreadorskiej. [przypis autorski]

Vexilla regis prodeunt inferni (łac.) — Oto postępują naprzód proporce króla piekieł. (Przypis autora). [przypis autorski]

Vice-Cancelliere — Podkanclerzy kor., Jan Leszczyński. [przypis autorski]

vicoletto (wł.) — uliczką. [przypis autorski]

Victor Herbert v. Shanley Company no. 427, John Church Company v. Hilliard Hotel Company no. 433, U.S. Supreme Court, 242 u.s. 591 (1917), decided Jan. 22, 1917, https://casetext.com/case/victor-herbert-v-shanley-company-no-427-john-church-company-v-hilliard-hotel-company-no-433#.U2Td9vl_t7k, (dostęp 10.11.2013). [przypis autorski]

Victor Herbert v. Shanley Company no. 427…. [przypis autorski]

Vigilate ergo, quia nescitis (łac.) — Czuwajcie przeto, ponieważ nie wiecie. [przypis autorski]

VII. Ałłach kehrim — Ten rozdział jest zapisany przez niejakiego Anonimusa, o którym wszelka dana jest sądzić, iż miał zmowę z Piekłem. Daliśmy go, choć nie dociąga wysokiego tonu ludzi z Turowego Rogu, ale sądzimy, że wyrozumiałości cnota będzie miała tu nagrodą pewien należny umowypoczyn po nadmiernym i forsownym wspinaniu się garści odważnych Nietoto-czytelników na najwyższe ludzkie, ba — i zgoła nieprzystępne wyżyny. Kronikarz Turowego Rogu. [przypis autorski]

Villard poddał działaniu promieni katodalnych kawałek bizmutu (…) — [por.] „Société de Physique”, lipiec 1900. [przypis autorski]

Ville te zamykały w sobie co tylko życie uprzyjemnić i rozpieścić mogło (…) czego najwymyślniejsza zapragnęła fantazya — Zobacz opis willi Vatiusa, w listach Seneki, Ep. 56 [Epistulae, Listy moralne do Lucyliusza]. [przypis autorski]

Visiones ancillae Domini (łac.) — Wizje służebnicy Pańskiej [przyp. autora]. [przypis autorski]

Vita i podanie habilitacyjne ogłosił pierwszy Gwinner str. 232–244. Wymianę listów z dziekanem Boeckhem i równoczesną korespondencję o tej sprawie z Osannem wydrukował Schemann (str. 111 i n.). Uważam jednak za przypomnienia godne, że w fakultacie berlińskim ton tych dokumentów nie przebrzmiał niepostrzeżenie. W aktach registratury uniwersyteckiej znajduje się pismo dziekana, za pomocą którego puścił w fakultecie podanie habilitacyjne w obieg; do wezwania, aby profesorowie oświadczyli się w sprawie docentury, dodał uwagę: „Mimo bijącej w oczy w tym załączniku niemałej zarozumiałości i nadzwyczajnej próżności p. Sch., mniemam, iż ze względu na kwalifikacje petenta habilitacji jego sprzeciwiać się nie można”. Poleca także umieszczenie podania jego w katalogu wykładów przed wygłoszeniem prelekcji w fakultecie i prelekcji publicznej. Hegel na to się zgodził, v. Raumer natomiast i Erman wyrazili co do tego swe wątpliwości, a Weiss dodał: „wyznaję, że niesłychana pyszałkowatość pana Sch. nie dodaje mi chęci do oświadczenia się za okazaniem mu szczególnych względów ze strony fakultetu. Nie wątpię jednak, że prestacje jego będą wystarczające”. Siedmioma głosami (pomiędzy tymi i głosem Hegla) przeciw trzem uwzględniono podanie. Dnia 23 marca 1820 wygłosił Schopenhauer w fakultecie próbny wykład o czterech różnych rodzajach przyczyn; podczas colloquium nadarzyła mu się sposobność, jak sam to później wyznaje, pokazania wobec całego fakultetu nieuctwa Hegla w fizjologii. [przypis autorski]

Vita nuova — ułożonym najprawdopodobniej w okresie lat 1292 do 1295. [przypis autorski]

Vivartha — słowo hinduskie, oznacza wirowy proces przejawiania się Boga we wszechświecie; vivartha = łacińskiemu vortex (lub: vertex) — wir. [przypis autorski]

vive la vie! — Niech żyje życie. [przypis autorski]

vivos plango — żywych męczę. [przypis autorski]

vocero — kiedy człowiek jaki umrze, a zwłaszcza gdy padnie zamordowany, umieszcza się jego ciało na stole, kobiety zaś z jego rodziny lub, w braku tych, przyjaciółki, a nawet i obce, znane z poetyckiego talentu, improwizują wobec licznego audytorium hymny żałobne wierszem, w narzeczu krajowym. Kobiety te nazywa się voceratrici; słowo vocero, również jak jego pochodne, powstało z łacińskiego vociferare. Niekiedy kilka kobiet improwizuje po kolei, a często żona lub córka zmarłego sama śpiewa lament żałobny. [przypis autorski]

vom recht gesunden Menschenverstande — Prawdziwie zdrowego rozsądku ludzkiego. [przypis autorski]

vostra sorella — mowa tu niezawodnie o Annie Gonzadze, małżonce palatyna nadreńskiego, Edwarda. [przypis autorski]

Vox mea vox vitae, vocat vos: ad sacra venite — głos mój głosem życia; wzywa was: przybądźcie na święte obrzędy. [przypis autorski]

V. Próba w głąb — [Komentarz autora z Uwag.] Zwracam uwagę na to, jak w całym tym rozdziale objawia się działanie czynnika pałubicznego nie tylko w oporze, który stawia Strumieńskiemu jego własna dusza, ale i w oporze urządzeń technicznych na świecie: chce słyszeć głos Angeliki: słyszy głos ciotki, chce śnić o niej: śni o guwernerze, chce ją rysować: nie udaje mu się; zdaje się, że gdyby nawet chciał naprawdę zwariować na temat pośmiertnej miłości, zawiódłby się także. [przypis autorski]

W 1474 roku przyjęty został Wenecki Statut o Przemyśle Militarnym, w którym patenty zostały określone nie jako przywileje nadawane poszczególnym wnioskodawcom, a raczej jako prawo generalne, które przyznawało dane prawa w przypadku spełnienia ustalonych w statucie przesłanek. Ch. May, S. K. Sell, Intellectual property rights. A critical history, London 2006, s. 59. Por. szerzej J. Kostylo (2008),Commentary on the Venetian Statute on Industrial Brevets (1474), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. [przypis autorski]

W 1508, kiedy hordy tatarskie (…) Litwinów, co nas mają za braci — Czacki Dzieła, Poznań 1843, t. III; Kraszewski Wilno. [przypis autorski]

w 1919 r. na 1000 mężczyzn w Europie liczono 1205 kobiet — Niemcy, Austro-Węgry, Francja, Włochy. [przypis autorski]

W 1933 w wielkiej Brytanii została zawiązana również Międzynarodowa Federacja Przemysłu Fonograficznego (International Federation of the Phonographic Industry, IFPI), która zajęła się próbą stworzenia osobnego systemu ochrony praw twórców fonogramów, nazwanego z czasem prawami pokrewnymi. [przypis autorski]

W 20 lat później niemiecki inżynier Kleje z polecenia Ostasiatische Lloyd znalazł tam naftę i założył towarzystwo akcyjne. [przypis autorski]

wąchacz — szpieg. [przypis autorski]

wątczyć — przewlekać wątek. [przypis autorski]

wąton — rodzaj sieci. [przypis autorski]

Wachlarz pojęć i terminów generalnych (…) został w sposób niezwykle szczegółowy i wnikliwy omówiony w rozprawie Henryka Markiewicza — [por.] H. Markiewicz, Młoda Polska i „izmy”, w: Z problemów literatury polskiej XX wieku. T. I. Młoda Polska, Warszawa 1965, s. 7–51. [przypis autorski]

Wacław Nałkowski, dostrzegając w nich [nowym pokoleniu] „forpoczty ewolucji psychicznej” — W. Nałkowski, Forpoczty ewolucji psychicznej i troglodyci, w: Forpoczty, Warszawa 1895. [przypis autorski]

Wakarinne (z litew. Vakarinė) — Gwiazda wieczorna. [przypis autorski]

wałunda (z litew.) — chwila, pewny rozmiar czasu. [przypis autorski]

wałunda (z litew.) — godzina. [przypis autorski]

Walcząc z naturalizmem i gardząc nim (…) dzikich stron duszy — M. Oksza, Modernizm w Niemczech i Stanisław Przybyszewski, „Biblioteka Warszawska” 1899, III, s. 283. [przypis autorski]

Walentynus, Valentinus — żył i uczył do roku 135 w Aleksandrii, następnie do 160 r. w Rzymie, umarł na Cyprze. [przypis autorski]

Walką z bolszewictwem, z bolszewizmem, z naszym polskim półbolszewizmem były moje mowy rektorskie, walką były o duszę młodzieży — Pod tym tytułem wyszły w Wilnie 1927 r. [przypis autorski]

walka sił wewnętrznych i rozbratanie onych — Genesis z Ducha. [przypis autorski]

walkę Młodej Polski z przybyszewszczyzną, czyli walkę sztuki opartej na sercu Chrystusa ze sztuką koźlich nóg, kabały i błyskotek stylowych — list Ignacego Maciejowskiego do Maryli Wolskiej z 22 III 1899; w: Miscellanea literackie 1864–1910, pod red. S. Pigonia, Wrocław 1957, s. 334–335. [przypis autorski]

walliet — następca tronu. [przypis autorski]

w altanie umyślnie na to wystawionej przy drodze — miejsce, gdzie była ta altana, jeszcze jest widoczne. [przypis autorski]

Wampir — powieść mylnie przypisywana Byronowi [red. WL: autorem opowiadania Wampir (1819), wprowadzającego postać wampira do literatury romantycznej, był John Polidori (1795–1821), były sekretarz Byrona; opowiadanie po raz pierwszy opublikowano w „New Monthly Magazine”, bez zgody autora, jako utwór Byrona]. [przypis autorski]

W analizie opieram się nie na pierwotnym brzmieniu ustawy, a na wersji uwzględniającej zmiany wynikające z rewizji konwencji Berneńskiej z 1908 roku, zamieszczonej w: W. Dbałowski, J. J. Litauer, Ustawodawstwo autorskie obowiązujące w Polsce, Warszawa 1922, s. 35. [przypis autorski]

W analizie opieram się nie na pierwotnym brzmieniu ustawy, a na wersji uwzględniającej zmiany wynikające z rewizji konwencji berneńskiej z 1908 roku, zamieszczonej w: W. Dbałowski, J. J. Litauer, Ustawodawstwo autorskie obowiązujące w Polsce, Warszawa 1922, s. 35. [przypis autorski]

Wanda i Wieja (litew. Vanduo, Vėjas) — woda i wiatr. [przypis autorski]

Wanderbewegung — chyba Wandervogelbewegung? [Wandervogel (niem.: Wędrowne ptaki) to nazwa powstałego w 1898 r. w Niemczech ruchu młodzieżowego, promującego turystykę, tężyznę fizyczną i miłość do przyrody; ruch prekursorski w stosunku do niem. skautingu; niem. Bewegung: ruch. Red. WL]. [przypis autorski]

w Anglii np. kwestia wprowadzenia chłosty do więzień — W Szkocji policja wzbraniała się występować w roli profosów. Liga ludzkości (Humanitarian League) gotowała się gorliwie przeciw tzw. whipping bill, który w przeszłym roku upadł, gdyż nie przeszedł pod obrady parlamentu. [przypis autorski]

wanta — ściana. [przypis autorski]

wanty — tutaj: liny boczne masztu. [przypis autorski]

wapnić — bielić wapnem. [przypis autorski]

Warsowa (…) od imienia Warcisław, czyli w skróceniu potocznym Warcisz i Warsz (…) — od imienia Włościsława, czyli Włosia lub Włoszcza poszła Włoszczowa, od Częstosława, czyli Częstocha, Częstochowa itp. [przypis autorski]

wartogłowiec — szaleniec. [przypis autorski]

Wartość dziejów (…) to tylko „bezładna walka o potęgę, całkiem nieokreślona, polegająca po prostu na zdolności życia” — S. Brzozowski, Idee, s. 134. [przypis autorski]

wartość korzenia — u nas tylko ciągle korzonki płukają, a do wysokości słowa zbiorowego nie dochodzą i takowa czynność jest umarłych zwłok umywaniem. [przypis autorski]

wartości jaźni, z której treści nic nie śmie stać się funkcją czasu ani nic ulec zniszczeniu — Przez to dopiero wyjaśnia się, też całkowicie, że dusza jest ową szczególną wartością, która stwarzając przeszłość, neguje czas, jak to w rozdziale piątym postulowaliśmy. [przypis autorski]

w artykule swoim p. Bouteron (…) — Apologie pour Madame Hańska, (Revue des deux mondes, 15 XII, 1924). [przypis autorski]

w artykuliku moim W odlewarni brązu — Brązownicy. [przypis autorski]

Warunkiem intercyzy, wyrzec się kontusza — Moda przebierania się w suknie francuskie grasowała na prowincjach od roku 1800 do 1812. Najwięcej młodzieży przebrało się przed ożenieniem na żądanie narzeczonych. [przypis autorski]

w arystokracji naszej podpisywanie się samemu hrabiowskim tytułem uchodziło na ogół za rzecz w nieszczególnym guście; tym bardziej uderzyć musi ten religijny niemal kult kupnego hrabstwa w domu poety — Dziwnie w tym oświetleniu wygląda pochwalny passus Grzymały-Siedleckiego (Przedmowa do Trzy po trzy) o Fredrze; „Prosty, otwarty, nie wiedzący jakby o swoim tytule i poziomie rodowym”… [przypis autorski]

W arystokracji tedy dziedzicznej mnogość szlachty uczyni rząd mniej ciężkim; że jednak brak jej cnoty (…) państwo postrada siłę i sprężystość — Wenecja jest republiką, która najlepiej wyrównała, za pomocą praw, ujemne strony dziedzicznej arystokracji. [przypis autorski]

Waśnie domowe, triumwiraty, proskrypcje bardziej osłabiły Rzym, niż jakakolwiek wojna: zostało niewielu obywateli, większość nie była żonata — kiedy po wojnie domowej Cezar zarządził spis, znalazło się tylko sto pięćdziesiąt tysięcy ojców rodziny. [przypis autorski]

Was Wissenschaft überhaupt ist (…) wenn es nur Tatsache ist — W. Pinder, Das Problem der Generation in der Kunstgeschichte Europas, wyd. I, 1926, s. XVII. [przypis autorski]

Wasz klimat ostrzejszy daje wam więcej potrzeb… — przyswoić sobie w krajach zimnych zbytek i miękkość ludów Wschodu, to chcieć nałożyć sobie ich kajdany, to poddać się tym kajdanom z jeszcze bardziej nieuchronną koniecznością niż one. [przypis autorski]

watażka — herszt. [przypis autorski]