Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7243 przypisów.
à toute volée (fr.) — ze wszystkich dział. [przypis edytorski]
à tout prix (fr.) — za wszelką cenę. [przypis edytorski]
à tout prix (fr.) — za wszelką cenę. [przypis edytorski]
à tout prix — za wszelką cenę (franc.). [przypis autorski]
à tout Seigneur tout honneur (fr.) — każdemu według zasług. [przypis edytorski]
à trois rubis (fr.) — na trzy rubiny. [przypis redakcyjny]
à tue-tête (fr.) — na całe gardło. [przypis edytorski]
á vol d’oiseau (fr.) — w linii prostej; tu prawdop. błędnie użyte w dosł. znaczeniu „z lotu ptaka”. [przypis edytorski]
à vol d'oiseau (fr.) — z lotu ptaka. [przypis edytorski]
à vol d’oiseau (fr.) — z lotu ptaka. [przypis edytorski]
αὐτουργός τις τῆς φιλοσοφιας (gr.) — ten, kto wykonał samodzielnie pracę filozoficzną. [przypis edytorski]
âzâd — wolny. [przypis autorski]
A1kon — mityczny bohater grecki, znakomity łucznik, celnym strzałem zabił węża, który oplatał już jego syna, a strzała nawet nie drasnęła chłopca. [przypis redakcyjny]
Aa — Chensu, 2. nom Dolnego Egiptu, ze stolicą w Chem (powieści: Sochem, gr. Letopolis), ok. 30 km na północny zachód od Memfis. [przypis edytorski]
Aa — kochanego pana Leona — w domyśle: witam. [przypis edytorski]
A Apollo każe mi wyrocznią… — mitologia klasyczna uważała wszelką ekstazę, a więc równie szał, jak i natchnienie wieszcze, za „opętanie przez bóstwo”, zwłaszcza przez Apolla, patrona poetów i wszystkich wróżbiarzy, np. Pytii w Delfach (por. okrzyk wpadającej w szał wieszczy Kasandry w Odprawie Kochanowskiego: „Po co mnie próżno, srogi Apollo, trapisz”). Menechmus udaje zatem, że jest w tej chwili w mocy Apolla i jego tylko rozkazy wykonuje. [przypis tłumacza]
Aarhusen — miasto na wsch. wybrzeżu Jutlandii nad Kategatem. [przypis redakcyjny]
Aaronici — ród żydowski wywodzący się w linii męskiej od biblijnego Aarona, brata Mojżesza, namaszczonego na pierwszego arcykapłana; mężczyźni z rodu Aarona, należącego do plemienia Lewitów, tworzyli w społeczeństwie osobną grupę kapłanów (kohenów), naczelnikiem rodu był każdorazowy arcykapłan. [przypis edytorski]
Aaronowi — Mickiewiczowi. [przypis redakcyjny]
Aaron — postać biblijna, starszy brat i pomocnik Mojżesza; z polecenia Boga namaszczony przez Mojżesza na pierwszego arcykapłana Izraela. [przypis edytorski]
Aaron — starszy brat Mojżesza i jego pomocnik (Wj 6,20). Pomógł Mojżeszowi wyprowadzić Izraelitów z Egiptu (Wj 6,26–27). [przypis edytorski]
Aar — właść. Aare, rzeka w Szwajcarii. [przypis edytorski]
abacaxi — odmiana ananasu. [przypis autorski]
Abacja — kurort w Chorwacji na półwyspie Istria. [przypis edytorski]
a baczyszli, iż cię szczęście wzniosło (daw.) — konstrukcja z partykułą -li: a jeśli uważasz (zauważysz), że cię szczęście wzniosło. [przypis edytorski]
Aba Długi — tak nazywano go z powodu wysokiego wzrostu. [przypis tłumacza]
Abadonna — imię zbuntowanego anioła w wierszu Wasilija Żukowskiego (1783–1852): dowodzi upadłymi aniołami w wojnie przeciwko Bogu, zostaje wygnany na ziemię i pragnie popełnić samobójstwo, jednak jest nieśmiertelny; również imię tytułowego bohatera powieści Nikołaja Polewoja (1796–1846) z roku 1834. [przypis edytorski]
Abadonna — w Mesjadzie Friedricha Gottlieba Klopstocka (1724–1803) diabeł żałujący za swoje grzechy i współczujący cierpieniu Chrystusa. [przypis edytorski]
aba (hebr.) — tata, ojciec. [przypis edytorski]
a Bajka wzięła pióro (…) — przed tym zdaniem opuszczone: Sophie stieg die Treppe hinauf, tj. Zofia weszła na schody. [przypis edytorski]
abakus — daw. przyrząd do liczenia, deska z wyżłobionymi rowkami na poszczególne grupy jednostek liczbowych, używany przez staroż. Greków i Rzymian, w Europie do XVIII w. [przypis edytorski]
ab anno 163 secundo (łac.) — od roku 1632. [przypis edytorski]
ab antiquo (łac.) — od dawna. [przypis redakcyjny]
ab antiquo (łac.) — z dawna. [przypis redakcyjny]
A bas la calotte! (fr.) — precz z klerem! [przypis redakcyjny]
Abbadie, Jacques (1654–1727) — francuski protestancki duchowny i teolog, znany z traktatów religijnych; po cofnięciu we Francji edyktu nantejskiego wyjechał do Berlina, ostatecznie osiadł w Irlandii. [przypis edytorski]
abbas centum villarum (łac.) — opat stu wiosek; ma to oznaczać potęgę i bogactwo opata klasztoru w Tyńcu. [przypis edytorski]
Abbas Wielki (1571–1629) — znakomity administrator i wojownik. [przypis autorski]
abbate (wł.) — tu: księżulek. [przypis edytorski]
abbé (fr.) — ksiądz. [przypis edytorski]
abbé (fr.) — ksiądz; stąd daw. labuś: księżulek. [przypis edytorski]
abbé (fr.) — ojciec, ojczulek (o księdzu). [przypis edytorski]
abbé (fr.) — opat; ksiądz. [przypis edytorski]
Abbe de peu de sens (fr.) — ojczulek (ksiądz) o małym rozumie. [przypis edytorski]
Abbia — non abbia — ma sempre abbia!… (wł.) — gra słów wykorzystująca nazwę kościoła/pałacu i znaczenie czasownika avere, dosł: „czy ma czy nie ma — ale zawsze/jednak ma!”. [przypis edytorski]
Abbott, Robert Segenstake (1870–1940) — prawnik, redaktor i wydawca afroamerykański, potomek wyzwoleńców; w 1905 r. ufundował tygodnik „The Chicago Defender”, które osiągnęło największy zasięg ze wszystkich czasopism będących w posiadaniu czarnoskórych obywateli Stanów Zjednoczonych; Abbott był również organizatorem w 1929 r. pierwszej parady i pikniku Bud Billiken, największej w Stanach parady Afroamerykanów, odbywającej się dotąd corocznie w drugą sobotę sierpnia w Chicago, Illinois. [przypis edytorski]
abcasy — obcasy, napiętki. [przypis redakcyjny]
abcugi — potrącenia. [przypis redakcyjny]
Abdank a. Awdaniec — średniowieczny ród rycerski. [przypis edytorski]
abdank — zwolnienie ze służby wojskowej (z niem. habe Dank: dziękuję). [przypis edytorski]
Wojciech Dembołęcki, Pamiętniki o Lisowczykach czyli przewagi Elearów polskich
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Wojciech Dembołęcki, Pamiętniki o Lisowczykach czyli przewagi Elearów polskich
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Wojciech Dembołęcki, Pamiętniki o Lisowczykach czyli przewagi Elearów polskich
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Abd ar-Rahman I (731–788) — emir al-Andalus (muzułmańskich posiadłości na Płw. Iberyjskim) w latach 756–788, założyciel dynastii Umajjadów kordobańskich. [przypis edytorski]
Abd El-Kader a. Abd al-Kadir (1808–1883) — emir arabski; w latach 1832–1847 był przywódcą walk niepodległościowych i prowadził dżihad przeciwko Francuzom kolonizującym Algierię i Maroko. [przypis edytorski]
Abdel-Kader — Abd al-Kader (1808–1883), emir arabski, przywódca walk plemion Algierii z kolonizacją francuską; tu przen.: wojownik. [przypis edytorski]
Abdera — starożytne miasto greckie. Mieszkańcy Abdery mieli opinię tępych i ograniczonych prowincjuszy. [przypis edytorski]
Abdera — starożytne miasto greckie w Azji Mniejszej nad M. Egejskim. [przypis edytorski]
Abderrahman — Abderrahman I, założyciel (755 r.) niezależnego kalifatu w Kordobie, twórca sławnego pałacu Alkazar w Sewilli i meczetu w Kordobie. [przypis redakcyjny]
abderycki — związany z Abderą, greckim miastem, którego mieszkańcy uchodzili za głupców i prostaków. [przypis edytorski]
Abdolonimie (…) zachowaj te wszystkie cnoty, które cię dzisiaj na tron wyniosły — przemówienie powyższe jest niemal dokładnym przekładem z Kwintusa Kurcjusza, który w dziele De rebus gestis Alexandri Magni opisuje w ten sposób powołanie na tron sydoński młodego i ubogiego ogrodnika Abdolonima. [przypis autorski]
abducendus (…) currandus est — Cicero, Tusculanae quaestiones [wyd. też pod tytułem: Tusculanae disputationes] VI, 35. [przypis tłumacza]
Abdul-Hamid, właśc. Abdülhamid II (1842–1918) — sułtan Imperium Osmańskiego; nazywany „krwawym” lub „czerwonym” z powodu masakry Ormian z lat 1894–1898. [przypis edytorski]
Abdullah, właśc. Abd Allah Ibn al-Husajn (1882–1951) — emir Emiratu Transjordanii (1921–1946), a następnie król Królestwa Transjordanii. [przypis edytorski]
abdykować — złożyć na czyjąś rzecz, na kogoś. [przypis redakcyjny]
Abélard, Pierre (1079–1142) — średniowieczny filozof i teolog, wybitny nauczyciel, jeden z prekursorów scholastyki; znany także z burzliwego romansu z Heloizą i potajemnego małżeństwa z nią. [przypis edytorski]
A Beatrycze wciąż w górę patrzyła, jam patrzył na nią — tu i w następnych pieśniach nieraz dostrzeżemy, że im wyżej z gwiazdy na gwiazdę wznoszą się, Beatrycze wciąż w niebo patrzy, a poeta na Beatrycze spogląda. Myśl tego pięknego obrazu mającego znaczenie symboliczne, każdemu z uwagą czytającemu Boską Komedię Dantego, bez objaśnienia przedstawi się jasno i wyraźnie. [przypis redakcyjny]
abecadło — alfabet; tu: książka do nauki czytania. [przypis edytorski]
abecadłowy — dziś: alfabetyczny. [przypis edytorski]
Abelard — filozof średniowieczny, znany ze swego romansu z Heloizą. [przypis edytorski]
Abelard Piotr (Petrus Abelardus) — ur. 1079 w Pallet (Palais) w hrabstwie Nantes, musiał, stanąwszy u szczytu sławy, uchodzić z Paryża wskutek wykrycia jego tajnego związku z Heloizą, siostrzenicą kanonika Fulberta. Umarł w 1142 w opactwie St. Marcel-les-Châlons. Burzliwe koleje swego życia sam opisał w Historia calamitatum mearum; przechowała się nadto korespondencja, którą prowadził z Heloizą w czasie przymusowej z nią rozłąki. Dzieła teologiczne: Tractatus de unitate et Trinitate divina, Theologia christiana (potępiona na soborze w Sens 1141), Sic et non. Dzieła filozoficzne: Scito te ipsum seu Ethica, Dialogus inter philosophum, judaeum et christianum. Nadto pisał objaśnienia do niektórych dzieł Arystotelesa, Porfiriusza (którymi posługiwał się mimo pewną znajomość języka greckiego w przekładach), Boecjusza. [przypis autorski]
Abela — wg 2Sm 20,15 miasto nazywało się Abe-Bet-Maaka. [przypis edytorski]
Abelę, Juliadę — Abela: Ἄβελα, Abelmehula (Sdz 7, 22, אָבֵל מְחוֹלָה = Smug Pląsów), LXX Ἄβελμεουλά, na wschód od Jordanu, naprzeciwko Jerycha; Juliadę: wedle Graetza: Liwiadę (Geschichte der Juden III, 517). [przypis tłumacza]
Abel i Kain (rel.) — biblijni bracia, bohaterowie Księgi Rodzaju; Kain zamordował Abla. [przypis edytorski]
Abel, Kain — Rdz 4, 4–5. [przypis tłumacza]
Abel — postać biblijna, syn Adama, zamordowany przez swego brata, Kaina. [przypis edytorski]
Abenceragowie, właśc. Abencerrajes — mauretańska szlachecka rodzina w Grenadzie, w XV w. posiadająca znaczne wpływy; jeden z pięciu wielkich rodów hiszp. Maurów (inne to: Vanegasi, Alabezi, Gomelezowie i Zegresi). Abenceragowie ok. 1460 r. mieli zostać zamordowani przez niejakiego Boabdila z rozkazu emira Abu'l Hassana w Alhambrze, w komnacie zwanej później Salą Abenceragów, jak głosi legenda zapisana przez Ginésa Pérez de Hita w dziele Guerras civiles de Grenada (1595–1619), a następnie literacko opracowana przez René Chateaubrianda w powieści Les aventures du dernier des Abencerages („Przygody ostatniego z Abenserażów”, 1826), której jednak Potocki, pisząc Pamiętnik znaleziony w Saragossie, nie mógł znać. [przypis edytorski]
Abend (niem.) — wieczór. [przypis edytorski]
abends (niem.) — wieczorem. [przypis edytorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce, „Pamiętnik słuchaczy Uniwersytetu Jagiellońskiego”, Kraków 1887, s. 420. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce, „Pamiętnik słuchaczy Uniwersytetu Jagiellońskiego”, Kraków 1887, s. 428. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce, „Pamiętnik słuchaczy Uniwersytetu Jagiellońskiego”, Kraków 1887, s. 443. Nullus stationarius dengabit exemplaria alicui etiam volenti per illud aliud exemplar facere, dum tamen pro eo pignus sufficiens exponat et satisfaciat secundum ordinem Universitas (ze statutu stacjonariuszów paryskich). [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 419, przypis 432, J. Ptaśnik, Cracovia impressorum…, s. 153. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 423. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 425. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 442. [przypis autorski]
A. Benis,Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 442. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 443. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 445. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 448. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 450; J. Ptaśnik, Cracovia impressorum…, s. 156. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 451; J. Ptaśnik, Cracovia impressorum…, s. 156–157. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 451. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 452. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 455, J. Bardach, B. Leśniodorski, M. Pietrzyk, Historia państwa i prawa polskiego, Warszawa 1976, s. 214, B. Szyndler, Dzieje cenzury w Polsce…, s. 23. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 458. [przypis autorski]
A. Benis, Ochrona praw autorskich w dawnej Polsce…, s. 459. [przypis autorski]
Abenserażowie, właśc. Abenceragowie, Abencerrajes (hiszp.) — wpływowy ród szlachecki, który w XV w. zdobył znaczącą pozycję w emiracie Grenady. [przypis edytorski]
Aber das ist selbstverständlich (niem.) — Ależ to się rozumie samo przez się. [przypis edytorski]
Aber doch reich ist die Viertel (niem.) — jednakże jest to zamożna dzielnica. [przypis edytorski]
Aber doch sicher treten Sie ans Licht. Ans Licht (niem.) — Niechże pan wejdzie dokładnie w światło. W światło. [przypis edytorski]
aberdyński — związany z Aberdeen, miastem w płn.-zach. Szkocji. [przypis edytorski]
aber hier liegt der Hund begraben (niem.) — ale tu leży pies pogrzebany. [przypis edytorski]
