Motyw: Rzeka

I szliśmy przez krąg do drugiego brzegu

Tuż przy kipiącym źródle, skąd wynika

Głębsze i szersze koryto strumyka;

Wodę pleśń jakaś kryła starożytna,

Fala jej więcej ciemna jak błękitna.

Szliśmy przez nowe, coraz niższe schody,

Ponad wybrzeżem tej czarniawej wody.

Strumień ten smutny, spływając pod ścianę

Brzegów ziejących nadgniłym wyziewem,

Z wód ścieku tworzył bagno Styksem zwane.

Tak blisko łoskot zagłuszył nas wody,

Że szumem naszą przerywał rozmowę.

Jak z własnym ujściem zapieniona rzeka

Na wschód od Wizo do morza przecieka,

Z gór Apeninu, zwana Aquachetą,

Nim zstąpi w głębsze na dolinach łoże;

Przy Forli traci to imię, a potem,

Jak z gór kaskada spadając z łoskotem,

Grzmi wód hałasem przy San Benedetto,

Gdzie z tysiąc ludzi pomieścić się może:

Z takim łoskotem ze stromej skał ściany,

Staczał się strumień krwią zafarbowany,

Ażem ogłuchnął na oboje ucho.

Rzeka pachnie jak ryba.

Ryba jest liściem deszczu

oderwanym od białej gałęzi szelestu,

od zbuntowanych okrętów chmur —

Mosty brodzą w prąd wlane czernią,

gwiazdy czochrzą włosy mgłom wiklin…

Przeszli ludzie, którzy szli mostem…

Oczy cicho w złe miasto wnikły…

Płyń, ziemio. Góry ciemne. Rzeka wszystko niesie.

Lądy wzdłuż wody pękną. Jak wiosło milczenia

rzeka wszystko podzieli na wiosnę i jesień,

na zimy siwe, pory wszystkich lat.

Niosą się ptaki, a brzegi tajemne

świat smutku otwierają i radości świat.

To taka waga srebrna, uśmiech nieba w ziemi,

ujrzy nas i uniesie z rękami ciemnemi

od pracy, utrudzonych przygarnie i z odbić

gdzieś na krańcu żywota może się odczyta

nasze twarze milczące. Będziemy podobni

sami swoim odbiciom w niej albo podobni

ciemnościom, które niesie, albo nieskalane

twarze w srebrze zostaną, a niepokonane.

Płyń, ziemio. Długi wieczór i ptaki u lic,

zdaje się, rzęsy trzepot przyjacielskich oczu,

i jaskółki cieniami ciepłymi migocą,

i noc zapada ciężko, i pierzasty świt

podnosi chmur powiekę. Tratwy suną w mrok,

owoce ciężkie niosą; jabłka — jakby grad

burz dostałych opadły z drzew minionych lat.

Cóż będziemy czynili? Domki na wybrzeżu

jak zabawki czekają na dziecinną dłoń,

a wokoło zwierzęta utrudzone leżą

i na biegunach cieni w głąb pastwiska koń —

przebiega. Ludzie oczy unoszą z daleka,

uśmiechają się, ręce w powitania kwiat

wznoszą, jakby mówili: «Płyńcie. Tyle lat».

I z uśmiechem zostają pogodni i sami

z tym sercem rozdzielonym na światło i kamień.

A ta rzeka unosi nie trwając ni chwili,

a czasem takie ręce żelazne unosi,

a czasem w niej westchnienie, co o oddech prosi,

i myją krwawe dłonie ci, którzy zabili.

I czasem łza upadnie, jakby popiół padł

powitaniem: «O płyńcie! Ileż jeszcze lat?».

A to tych ziem spalonych włosy albo dym,

a to skrwawionych chłopców, których ścina kat,

matki ciała obmyją, nim oczy sczernieją,

jeszcze rzeka wskrzeszeniem, daremną nadzieją,

albo dziewczątka ciche o oczach z ołowiu,

jakieś serca rozdarte i trumny w niej łowią,

a to przebite ręce upiory zanurzą,

oczy powydzierane jak kamienie dnem

potoczą się, zahuczą, nim się staną różą,

co nad wodą wyrośnie, i jak skrzepła krew

u hełmów złych zwycięzców przypięta — przepali

i będzie jako grot z milczenia i ze stali.

Płynie rzeka spokojna. Dobra ziemio, płyń,

rzeka wszystko rozdzieli na zbrodnię i czyn

i spokojna, żelazna, uniesie, pogodzi,

dymy splątanych odbić na kwiaty narodzin,

na barki trumien głuchych. Zapomniany głos

jeszcze w niej woła cicho, jeszcze bieli włos

zapatrzonych na brzegu. Jeszcze trawy długie,

jeszcze jaskółki przetną i zważą powietrze

maleńkim ruchem skrzydeł. Jeszcze westchnie przestrzeń.

Kończy się ciemna rzeka i zapada czas.

A to tych ziem spalonych włosy albo dym,

a to skrwawionych chłopców, których ścina kat,

matki ciała obmyją, nim oczy sczernieją,

jeszcze rzeka wskrzeszeniem, daremną nadzieją,

albo dziewczątka ciche o oczach z ołowiu,

jakieś serca rozdarte i trumny w niej łowią,

a to przebite ręce upiory zanurzą,

oczy powydzierane jak kamienie dnem

potoczą się, zahuczą, nim się staną różą,

co nad wodą wyrośnie, i jak skrzepła krew

u hełmów złych zwycięzców przypięta — przepali

i będzie jako grot z milczenia i ze stali.