Motyw: Obywatel

Zobacz też:
Dramat współczesny

Obywatel X

Czepia się pan szczegółów, a trzeba zaatakować całość. Pierwiastek brutalny jest w głębi, a nie...

↓ Rozwiń fragment ↓

Czepia się pan szczegółów, a trzeba zaatakować całość. Pierwiastek brutalny jest w głębi, a nie na powierzchni.

Na to Zaremba:

— Dziękuję, ta przynęta już nie chwyci. Dwa razy robiłem rewolucję, przepraszam, mam dość. Nie jestem wieża ani król czy królewna, laufer też nie jestem. Pionek, rozumiesz? To kogo mam atakować, jaką kurewską całość? Sondą też nie jestem, żeby macać głębokości.

↑ Zwiń fragment ↑

Jerzy Andrzejewski, Miazga
Hiszpany, Włochy i Niemce zwiedziwszy,

Królowi swemu cnotliwie służywszy

Umarłeś, Kryski, i leżysz w tym...

↓ Rozwiń fragment ↓

Hiszpany, Włochy i Niemce zwiedziwszy,

Królowi swemu cnotliwie służywszy

Umarłeś, Kryski, i leżysz w tym grobie;

Mnieś wielki smutek zostawił po sobie.

A iż płacz próżny i żałość w tej mierze,

Tym więtszą i płacz, i żałość moc bierze.

↑ Zwiń fragment ↑

Jan Kochanowski, Fraszki, Księgi pierwsze, Drugie Temuż (Hiszpany, Włochy i Niemce zwiedziwszy...)
Tuśmy się mężnie prze ojczyznę bili

I na ostatek gardła położyli.

Nie masz przecz, gościu...

↓ Rozwiń fragment ↓

Tuśmy się mężnie prze ojczyznę bili

I na ostatek gardła położyli.

Nie masz przecz, gościu, złez nad nami tracić,

Taką śmierć mógłbyś sam drogo zapłacić.

↑ Zwiń fragment ↑

Jan Kochanowski, Fraszki, Księgi pierwsze, Na Sokalskie mogiły
Nie nowina to Strusom na wszelaką trwogę

Ciały swymi zawalać złym pohańcom drogę;

Tak dziad...

↓ Rozwiń fragment ↓

Nie nowina to Strusom na wszelaką trwogę

Ciały swymi zawalać złym pohańcom drogę;

Tak dziad zginął, tak ociec, tak moi stryjowie;

Tenże upad i mojej naznaczon był głowie,

Bom legł we krwi pogańskiej, a kto mię żałuje,

Znać, że nie wie, jako śmierć ućciwa smakuje.

Stanisław Struś tu leżę; nie wchodź, poganinie!

Sprawiedliwa waśń i po śmierci nie ominie.

↑ Zwiń fragment ↑

Jan Kochanowski, Fraszki, Księgi trzecie, Nagrobek Stanisławowi Strusowi
Czuje o sobie widzę, Aleksander:

Praktyki czyni, towarzystwa zbiera,

Śle upominki, aż i mnie nie...

↓ Rozwiń fragment ↓

Czuje o sobie widzę, Aleksander:

Praktyki czyni, towarzystwa zbiera,

Śle upominki, aż i mnie nie minął;

A mnie i dom mój, i co mam z swych przodków,

Nie jest przedajno. A miałbych swą wiarę

Na targ wynosić, uchowa mię tego

Bóg mój. Nie ufa swej sprawiedliwości,

Kto złotu mówić od siebie rzecz każe.

Lecz i to człowiek małego baczenia,

Który na zgubę rzeczypospolitej

Podarki bierze, jakoby sam tylko

W cale miał zostać, kiedy wszytko zginie.

↑ Zwiń fragment ↑

Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich
Toteż niewątpliwa,

Że Grekowie Heleny nie tylko przez posły,

Ale nawet i przez miecz domagać...

↓ Rozwiń fragment ↓

Toteż niewątpliwa,

Że Grekowie Heleny nie tylko przez posły,

Ale nawet i przez miecz domagać się będą.

Niechże się Aleksander tak drogo nie żeni,

Żeby małżeństwo swoje upadkiem ojczyzny

I krwią naszą miał płacić! Jeśli w łaskę dufa

Boginiej swej, niech na to miejsce dwu się boi,

Które dla niej rozgniewał i sądem swym zganił.

↑ Zwiń fragment ↑

Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich
Nie rozumieją ludzie ani się w tym czują,

Jaki to wrzód szkodliwy w rzeczypospolitej

Młódź...

↓ Rozwiń fragment ↓

Nie rozumieją ludzie ani się w tym czują,

Jaki to wrzód szkodliwy w rzeczypospolitej

Młódź wszeteczna: ci cnocie i wstydowi cenę

Ustawili; przed tymi trudno człowiekiem być

Dobrym; ci domy niszczą, ci państwa ubożą,

A rzekę, że i gubią (Troja, poznasz potym!),

A przykładem zaś swoim jako wielką liczbę

Drugich przy sobie psują. Patrz, jakie orszaki

Darmojadów za nimi, którzy ustawicznym

Próżnowaniem a zbytkiem jako wieprze tyją.

↑ Zwiń fragment ↑

Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich
Pożyczył kolega ołówek, gumkę. Pamiętaj: masz zwrócić. Tobie wyświadczył przysługę, ty zaraz (niekoniecznie jemu), ale...

↓ Rozwiń fragment ↓

Pożyczył kolega ołówek, gumkę. Pamiętaj: masz zwrócić. Tobie wyświadczył przysługę, ty zaraz (niekoniecznie jemu), ale innemu. — Bierzesz, dajesz.

Mądra gra — siatkówka (dwa ognie). Przyjmujesz, podajesz, bierzesz i odrzucasz — dla wspólnego celu. — I czuwasz — wspólna piłka — starasz się podać, kto bliżej, kto lepiej i z większym pożytkiem. Dobry obywatel.

A zły obywatel złamał gałąź, cisnął w kurę cegłą, brudny zeszyt niedbałego obywatela, który ojczysty papier biały zaflejtuszył. — Albo ty swemu synowi wzór: „Patrz, oto zeszyt twojego ojca z jego czasów szkolnych”.

↑ Zwiń fragment ↑

Janusz Korczak, Pedagogika żartobliwa
Pożyczył kolega ołówek, gumkę. Pamiętaj: masz zwrócić. Tobie wyświadczył przysługę, ty zaraz (niekoniecznie jemu), ale...

↓ Rozwiń fragment ↓

Pożyczył kolega ołówek, gumkę. Pamiętaj: masz zwrócić. Tobie wyświadczył przysługę, ty zaraz (niekoniecznie jemu), ale innemu. — Bierzesz, dajesz.

Mądra gra — siatkówka (dwa ognie). Przyjmujesz, podajesz, bierzesz i odrzucasz — dla wspólnego celu. — I czuwasz — wspólna piłka — starasz się podać, kto bliżej, kto lepiej i z większym pożytkiem. Dobry obywatel.

A zły obywatel złamał gałąź, cisnął w kurę cegłą, brudny zeszyt niedbałego obywatela, który ojczysty papier biały zaflejtuszył. — Albo ty swemu synowi wzór: „Patrz, oto zeszyt twojego ojca z jego czasów szkolnych”.

↑ Zwiń fragment ↑

Janusz Korczak, Senat szaleńców; Proza poetycka; Utwory radiowe
Niegdyś służyć ojczyźnie hasłem było człeka.

Święte hasło, gdzieżeś jest? Zmilczane od wieka.

Odgłosie serc...

↓ Rozwiń fragment ↓

Niegdyś służyć ojczyźnie hasłem było człeka.

Święte hasło, gdzieżeś jest? Zmilczane od wieka.

Odgłosie serc poczciwych, niezmazanej duszy,

Już się o nasze płoche nie obijasz uszy.

Dobrze milczyć, bo płacą; szukaj wpośród wiela —

Jest gmin, ale kto znajdzie w nim obywatela?

↑ Zwiń fragment ↑

Ignacy Krasicki, Satyry, Część druga, Pochwały milczenia

Motyw: Obywatel

Jeśli chodzi o literaturę polską, ostatnio bodaj w oświeceniu w sposób składny i przekonujący pisano o powinnościach obywatela wobec państwa. Później wobec konfliktu między oświeceniową ideą ojczyzny a romantyczną ideą narodu sprawy splątały się, a ich wyrazistość zatarła (por. J. Szacki, Ojczyzna. Naród. Rewolucja. Problematyka narodowa w polskiej myśli szlacheckorewolucyjnej, Warszawa 1962). Warto jednak śledzić wypowiedzi na temat tego, kto i na jakich prawach mógł być uważany za obywatela w różnych czasach oraz różnych społecznościach (w starożytnej Grecji, jak wiadomo, zaszczytu tego nie mogły doświadczyć wolne kobiety i dzieci oraz niewolnicy).