Przypisy

kolet (daw.) — kurtka. [przypis redakcyjny]

kolet (z fr. collet: kołnierz) — strój wojskowy, często ze skóry łosia lub wołu. [przypis redakcyjny]

kolet (z fr. collet: kołnierz) — strój wojskowy ze skóry łosia lub wołu. [przypis redakcyjny]

kolet (z fr.) — strój wojskowy, skórzany kaftan a. płaszcz wkładany pod kirys; kabat. [przypis redakcyjny]

kolet (z wł.) — rodzaj krótkiego ubrania męskiego, zwłaszcza żołnierskiego. [przypis redakcyjny]

Kolgar i Annira — dzieci Karmora. [przypis redakcyjny]

koligacja — krewni. [przypis redakcyjny]

koligatka — osoba spokrewniona z zamożnymi i wpływowymi rodzinami szlacheckimi. [przypis redakcyjny]

koligatów — krewnych, powinowatych. [przypis redakcyjny]

Koli! Koli! (ukr. koły!) — bij, zabij! [przypis redakcyjny]

Koli! Koli! (ukr. koły: kłuj) — bij, zabij! [przypis redakcyjny]

Koliseum — Koloseum, cyrk olbrzymi w Rzymie, dziś słynna ruina. [przypis redakcyjny]

kolizja — nieporozumienie, spór. [przypis redakcyjny]

kolokowane — umieszczone; chodzi o umieszczenie sum, uznanych jako lepsze, na poszczególnych dobrach, w zależności od czego wierzyciel obejmował te czy inne wsi. [przypis redakcyjny]

kolorowa bajecznie — żartobliwie ironiczny (ze strony autora) wyraz zachwytu estetycznego „barwnością” ludu, niemal przytoczenie tytułu powieści Sewera Bajecznie kolorowa, której wątku użyczyło małżeństwo Włodzimierza Tetmajera z Anną Mikołajczykówną. [przypis redakcyjny]

kolor wyświęci się — zostanie kolorem atutowym. [przypis redakcyjny]

koloryzować — przedstawiać w piękniejszym niż w rzeczywistości świetle, korzystniej. [przypis redakcyjny]

koloryzować — zabarwiać, zaprawiać. [przypis redakcyjny]

Kolumna Prosper — sławny hetman Karola V. [przypis redakcyjny]

kolumnie — stronicy. [przypis redakcyjny]

koma (przestarz.) — przecinek. [przypis redakcyjny]

Komarę — Komorno, twierdza przy ujściu rzeki Wag do Dunaju. [przypis redakcyjny]

Komarno — miejscowość na pd.-zach. od Lwowa; hetman Sobieski rozgromił tam wojska tatarskie 10 października. [przypis redakcyjny]

komata (z gr.) — znaki pisarskie. [przypis redakcyjny]

komedialnia — teatr. [przypis redakcyjny]

komendarstwa (forma lm) — stanowiska zlecone. [przypis redakcyjny]

komenda — [tu:] oddział. [przypis redakcyjny]

komendy — konkury, zaloty. [przypis redakcyjny]

komendy — zaloty. [przypis redakcyjny]

komendy (z łac.) — zaloty. [przypis redakcyjny]

komeraże — plotki, intrygi. [przypis redakcyjny]

komiega — statek rzeczny do spławiania zboża. [przypis redakcyjny]

komiliton — sprzymierzeniec, wspólnie walczący. [przypis redakcyjny]

komiliton — towarzysz broni. [przypis redakcyjny]

komisarz — administrator, urzędnik do specjalnych zleceń. [przypis redakcyjny]

komisarze nasi — byli to z Litwy: Jerzy Hlebowicz, starosta żmudzki, Krzysztof Zawisza, marszałek w. litewski i Cyprian Brzostowski, referendarz; z Korony: Hieronim Wierzbowski, wojewoda sieradzki, i Stanisław Sarbiewski, wojewoda mazowiecki, brat jezuity, poety Macieja. [przypis redakcyjny]

komisarzów — dziś popr. forma D. lm: komisarzy. [przypis redakcyjny]

komisarzy radomskich i deputatów trybunalskich — osobne sejmiki „deputackie” wybierały co roku deputatów do trybunału koronnego. Trybunał był sądem odwoławczym najwyższej instancji od wyroków sądów ziemskich i grodzkich, nadto sądem pierwszej instancji w sprawach przeciw starostom i urzędnikom grodzkim o naruszenie obowiązków przy wymiarze sprawiedliwości. Przewodniczył mu wybierany przez deputatów marszałek. Trybunał skarbowy, urzędujący w Radomiu, składał się z wybieranych na każdym sejmie senatorów oraz z deputatów, obieranych zazwyczaj na sejmikach relacyjnych. Pociągał on do odpowiedzialności poborców i tych wszystkich, na których ciążył zarzut przywłaszczenia sobie grosza publicznego, wyrokował w sprawach zatargów pomiędzy obywatelami a wojskiem, badał rachunki wojskowe itd. Trybunał radomski został zniesiony przez Konstytucję sejmu konwokacyjnego 1761 r., a atrybucje jego przekazano utworzonej wtedy Komisji Skarbowej. [przypis redakcyjny]

komisa — zlecenia. [przypis redakcyjny]

Komisja Policji — dziś Spraw Wewnętrznych. [przypis redakcyjny]

komisja radomska — przedstawiona wyżej w rozdz. V. [przypis redakcyjny]

Komisja Skarbowa — naczelny urząd skarbowy; były dwie Komisje Skarbowe, osobna dla Korony i osobna dla Litwy; w każdej przewodniczącym był podskarbi. [przypis redakcyjny]

Komisja Skarbu — Komisja Finansów i Skarbu odpowiadała dzisiejszemu Ministerstwu Finansów; ustanowiona przez konstytucję 1815 r., zniesiona w r. 1867. [przypis redakcyjny]

Komisja Spraw Wewnętrznych — naczelny organ administracyjny w Królestwie Kongresowym, odpowiadający ministerstwu, ustanowiony konstytucją 1815 r., zniesiony w r. 1868. [przypis redakcyjny]

komisja (…) we Lwowie — komisja lwowska odbyła się w r. 1663 (nie w r. 1662, jak Pasek mylnie podaje). Szelągów Boratyniego liczono, jak dawniej, po 3 na grosz mimo zmniejszonej do ⅓ zawartości miedzi, tak samo złote czyli tynfy mimo wymienionej w napisie wartości 30 groszy, były naprawdę warte tylko 18 groszy. Była to więc moneta z obiegiem przymusowym; odtąd rozróżniano dawniej wybitą dobrą i nową, bieżącą czyli spodloną monetę, którą także pogardliwie zwano wołoską. Pasek tłumaczy po swojemu wołoskie szelągi jako sprowadzone z zagranicy. [przypis redakcyjny]

komisja w Sandomierzu — Komisja ta miała na celu przyśpieszenie wypłaty wojsku żołdu w wysokości 12 mln. zł. [przypis redakcyjny]

Komisje Cywilno-Wojskowe — ściśle: Komisje Porządkowe Cywilno-Wojskowe; powstałe w r. 1789 władze administracyjne powiatowe i wojewódzkie. [przypis redakcyjny]

Komisje Porównawcze — dla przeszacowania zbyt nisko ocenionych dochodów ziemskich; ustanowił je Sejm dopiero w lutym 1790 pod nazwą Deputacji Koekwacyjnej (a więc po napisaniu Przestróg), ale już w listopadzie 1789 r. złożył co do nich projekt Suchorzewski. W wydaniach z końca XVIII w.: Komisje Porównicze. [przypis redakcyjny]

Komisji Wielkiej — sama ta Komisja proponowana w Uwagach, str. 55, obowiązki jej szczegółowo omówione w Popr. i Przydat., tamże, str. 210, gdzie tylko inny termin, Komisja Najwyższa, czyli Rada Dozorcza. [przypis redakcyjny]

komitywa — towarzystwo. [przypis redakcyjny]

kommilitionowie — towarzysze. [przypis redakcyjny]

kommonikiem — właśc. komonikiem; od komoń (ukr., ros.): koń; samą jazdą, bez taboru. [przypis redakcyjny]

komorników — urzędników sądowych, rejentów. [przypis redakcyjny]

komornikowstwo — chodzi o urząd komornika granicznego, pomocnika podkomorzego w sprawach granicznych. [przypis redakcyjny]

Komorno — miasto i twierdza nad Dunajem, na pograniczu Słowaczyzny i Węgier. [przypis redakcyjny]

komosić się (daw.) — rzucać, ciskać się. [przypis redakcyjny]

komosić się (z ukr.) — dąsać się, gniewać się. [przypis redakcyjny]

kompaniach — towarzystwach. [przypis redakcyjny]

kompania — towarzystwo, szlachta służąca pod chorągwią. [przypis redakcyjny]

kompania — tu: spółka handlowa. [przypis redakcyjny]

Kompanowski, Przeorowski — oba nazwiska widocznie przez przepisywacza przekręcone; Niesiecki ich nie zna. [przypis redakcyjny]

komparycji — jawienia się osobistego, zapisania sprawy sądowej. [przypis redakcyjny]

kompas — tu: zegar (kompasem nazywano wówczas zegar słoneczny). [przypis redakcyjny]

kompas — zegar słoneczny. [przypis redakcyjny]

kompensować — nagradzać. [przypis redakcyjny]

komplacencja — upodobanie. [przypis redakcyjny]

komplacencja (z łac.) — powodzenie, wzięcie. [przypis redakcyjny]

komplacencyja — upodobanie. [przypis redakcyjny]

komplement — grzeczne zachowanie, skłonność. [przypis redakcyjny]

komplement — raczej: komplet, pełna ilość. [przypis redakcyjny]

komplet — pełną liczbę, przepisaną ilość, potrzebną do prawomocnej uchwały. [przypis redakcyjny]

kompozycją — układem. [przypis redakcyjny]

kompozycyja — układ. [przypis redakcyjny]

kompozyta — umowa o zamianie świadczeń w naturze na kwoty pieniężne. [przypis redakcyjny]

kompozyty — układy, umowy (przemiana dziesięciny wytycznej na pieniężną). [przypis redakcyjny]

kompromis — jednanie, pośrednictwo w sporze. [przypis redakcyjny]

komprymowany — zgęszczony. [przypis redakcyjny]

komput (daw.) — liczba. [przypis redakcyjny]

komput — liczba. [przypis redakcyjny]

komputowego żołnierza — wojska regularnego. [przypis redakcyjny]

komputowe wojsko — stałe wojsko zaciężne w XVII w. [przypis redakcyjny]

komput — poczet, liczba. [przypis redakcyjny]

komput wojska — liczba, regestr; ochotnicy nie należeli do komputu i nie brali zasług tj. żołdu. [przypis redakcyjny]

komput (z łac.) — liczba, rejestr (wojskowy). [przypis redakcyjny]

komu inszemu — tj. diabłu; por. przysłowie: „Ni Bogu świeczki, ni diabłu ożoga”, na nic nie zdatny. Diabła wspominać wobec króla byłoby „niepolitycznie”. [przypis redakcyjny]

Komuna paryska — trwała od 18 marca do 28 maja 1871 roku. [przypis redakcyjny]

komunik (daw.) — jazda, kawaleria. [przypis redakcyjny]

komunik (daw.) — jazda, kawalerzyści. [przypis redakcyjny]

komunik (daw.) — jeździec, kawalerzysta. [przypis redakcyjny]

komunikiem iść (daw.) — jechać konno, wierzchem; komunik (daw.) — jeździec, kawalerzysta. [przypis redakcyjny]

komunik — jazda, kawaleria. [przypis redakcyjny]

komunnik a. komunik — konnica. [przypis redakcyjny]

komunnik (częściej komunik) — konnica. [przypis redakcyjny]

komunnik (daw.) — konnica. [przypis redakcyjny]

komunnik — konnica. [przypis redakcyjny]

komunny (daw.) — konny. [przypis redakcyjny]

Komu wiele dano, od tego wiele żądać będą — cytat z Ewangelii św. Łukasza (Łk 12:48). [przypis redakcyjny]

Komu zawżdy nad szyją wisi miecz goły — aluzja do miecza Damoklesa: Damokles, ulubieniec Dionizjosa, tyrana Syrakuz (405–367 r. p.n.e.), gdy zazdrościł władcy szczęśliwego losu został posadzony pod mieczem zawieszonym na końskim włosie, by mógł wczuć się w sytuację władcy w każdej chwili narażonego na nieszczęście. [przypis redakcyjny]

komysz (daw.) — zarośla; kryjówka. [przypis redakcyjny]

komża (z łac.) — biała koszula, wkładana na odzież przez księży. [przypis redakcyjny]