Przypisy

Więzienie — Tytuł ten pozostaje w związku z nr. 200. [przypis tłumacza]

wieczne życie — Tora. [przypis tłumacza]

Wiedzże, jeśli żołnierz tu przyjdzie do domu… — do domu Periplektomenusa; chodzi o to, ażeby jeśli żołnierz przyjdzie do Periplektomenusa zobaczyć tę „bliźnią siostrę” swej kochanki, Pleusikles nie popsuł wszystkiego, nazywając ją prawdziwym imieniem. [przypis tłumacza]

wieku — z przyciskiem. [przypis tłumacza]

wielbłąd — גָּמָל [gamal; „ludzie tamtejsi źle ją wymawiają”: gdyż po grecku wyraz „wielbłąd” zaczyna się od „k”: καμήλους; red. WL]. [przypis tłumacza]

Wiele dobrego wyświadczył L. Silanusowi (…) — Tacyt, Roczniki, XVI, 7. [przypis tłumacza]

Wiele osób, słysząc, jak ktoś żuje głośno (…) — Plutarch, O powściąganiu gniewu, 6. [przypis tłumacza]

Wiele z tych żartów (…) siejemy — [cyt. za:] Millet, Rabelais. [przypis tłumacza]

Wielka Armenia — μεγάλη Ἀρμενία, górzysta kraina w Azji, którą Eufrat dzielił na Armenię Wielką i Małą, z górą Ararat (אֲרָרָֽט Rdz 8, 4). [przypis tłumacza]

Wielka Hosanna — jeden z ośmiu dni Święta Szałasów, kiedy przy modlitwie o zmiłowanie potrząsa się gałązkami palmowymi. [przypis tłumacza]

Wielka jest różnica między książką (…) — Niektórzy chcą czytać qui zamiast que, czyli „książkę która sama tworzy naród”. [przypis tłumacza]

Wielka jest różnica w tym, aby nie być za Chrystusem i wyznawać to — Jak heretycy. [przypis tłumacza]

wielka książka — tu: Biblia. [przypis tłumacza]

Wielka Niedźwiedzica — gwiazdozbiór okołobiegunowy nieba północnego, a zarazem trzecia co do wielkości konstelacja nieba. [przypis tłumacza]

Wielki cień Moliera padł na ten utwór — Toż samo stało się z Grzegorzem Dandin, którego, niesłusznie moim zdaniem, zaczęto w ostatnich czasach „pogłębiać” i tragizować. Niedole małżeńskie Dandina, chama, któremu Molier nie dał ani jednego sympatycznego rysu, obracają się w ramach konwencji dawnego teatru (Zazdrość Kocmołucha); istotną treścią sztuki jest tu stosunek plebejusza do szlachty. [przypis tłumacza]

wielki czyn — [tu:] Hiszpania i jej opór Napoleonowi. [przypis tłumacza]

wielkiego spoidła, w którym Lancisi umieścił siedlisko duszy (…) de la Peyronnie, który (…) objaśnił ów pogląd mnóstwem doświadczeń — Jan Maria Lancisi (1654–1720) badał włókna mózgowe (De subitaneis mortibus 1707). Franciszek de la Peyronie (1678–1747) zawarł swe spostrzeżenia patologiczno-anatomiczne w dziele pod znamiennym tytułem: Mémoire contenant plusieurs observations sur les maladies du cerveau par lesquelles on tâche de découvrir le véritable lieu du cerveau dans lequel l'âme exerce ses fonctions (1708). Obaj należeli do licznego grona badaczy, poszukujących wówczas określonego siedliska duszy. [przypis tłumacza]

Wielkiego Zgromadzenia — zgromadzenie starszych, które działało w czasach Drugiej Świątyni. [przypis tłumacza]

wielkiej równiny — κατὰ τὸ μέγα πεδίον, hebr. Jezrael, יִזְרְעֶ֥אלָה (Joz 19, 18), LXX Ἰεζραέλ, etc. Megiddo (2 Krn 35, 22), dziś Merdż Ibn 'Amir (łąka syna Amira). [przypis tłumacza]

wielkie nieporozumienia z poddanymi o brody — głośny edykt Piotra Wielkiego, zakazujący noszenia długich bród. [przypis tłumacza]

Wielki Jordan — dziś Nahr Bâniâs. [przypis tłumacza]

Wielki Król — tytuł króla perskiego. [przypis tłumacza]

Wielki Pan umarł — Plutarch, De defectu oraculorum, XVII. [przypis tłumacza]

wielki popyt na chrabąszcze — pasztet z chrabąszczów uchodził jako środek pobudzający. [przypis tłumacza]

Wielki Wezyr niemiecki — książę Eugeniusz Sabaudzki (1663–1736), z pochodzenia Francuz, dowódca wojsk austriackich. [przypis tłumacza]

Wielkość człowieka w samejże jego chciwości (…) — „Cóż by to było za miłosierdzie zbudować cały dom dla drugiego, umeblować, wysłać i oddać mu klucze do ręki? chciwość uczyni to rada… Trzeba było tedy sztuki, aby umiarkować chciwość, a sztuka polega na porządku społecznym, który powściąga ją siłą i kieruje ku rzeczom użytecznym dla społeczności” (Traktat o miłosierdziu i miłości własnej.). [przypis tłumacza]

Wielu by tu pewnie chciało… — częste u Plauta (celowe) wypadnięcie z roli aktora. Chodzi o pewne uprzedzenie widzów, że tym razem nie będzie szerokiego opowiadania o wszystkich komicznych cechach żołnierza samochwała. [przypis tłumacza]

wielu (…) doradza wcale przeciwnie — Arab Awicenna i jego szkoła, w przeciwstawieniu do Galena, który zalecał główny posiłek w dniu spożywać wieczorem. [przypis tłumacza]

wielu (…) kończyło życie wysoko i rychło, wzorem Phyllis, królowej Traków, Bonozusa, króla Rzymian — Phyllis powiesiła się wskutek nieszczęśliwej miłości. Bonozus, cesarz rzymski, słynny z opilstwa; gdy się powiesił, mówiono, że nie człowiek wisi, ale beczka z winem. [przypis tłumacza]

Wielu przecie (…) skazuje się na upośledzenie pod względem pokarmów, napojów… — brak więc wyżej wymienionych przyjemności nie stanowi dowodu upośledzenia tyrana w porównaniu ze zwykłymi obywatelami. [przypis tłumacza]

wielu też wynajmowało sobie fletnistów, aby ich pieniom żałobnym grą na instrumencie wtórzyli — „A gdy przyszedł Jezus w dom książecia i ujrzał piszczki i lud zgiełk czyniący” (Mt 9, 23); piszczek = αὐλητής (w greckim oryg.) = fletnista. Zgodność w obu opisach obrazu obyczajowego jest uderzająca. [przypis tłumacza]

Wielu twierdzi, iż w owej wielkiej i ostatecznej bitwie morskiej, jaką Antoniusz przegrał przeciw Augustowi (…) — Pliniusz, Historia naturalna, XXXII, 1. [przypis tłumacza]

wielu wrogów tych sykofantów — tym wrogom pomagał w sądzie przeciw sykofantom. [przypis tłumacza]

Wielu z rycerzy… — we flocie służą najubożsi (thetes); rycerze (szlachta majątkowa, [hippeis]) są właściwie obowiązani tylko do służby w konnicy. [przypis tłumacza]

Wiem (…) gotowy. — Całe to rozumowanie jest nienagannie logiczne, jak przystało na mężczyznę, a zwłaszcza na Alcesta, u którego skłonność do bezwzględnej i nieco sztywnej konsekwencji jest jednym z głównych rysów charakteru. Zobaczymy, co się stanie z całą tą logiką w rączkach Celimeny. Celimenie ani w głowie przyjąć bitwę na terenie zakreślonym tu przez Alcesta, męskim terenie logiki; wyda ją, sprowadziwszy wprzód Alcesta na swój teren, teren uczucia, i tam ją wygra. Dlatego całe to rozumowanie spłynie po niej bez najmniejszego śladu. [przypis tłumacza]

Wiem, krzyż będzie mym grobem… — Śmierć na krzyżu była częstą karą u niewolników rzymskich w epoce plautowskiej. Dla rzymskich widzów leży pewien (okrutny co prawda) dowcip w tym powoływaniu się niewolnika na swój „grób rodzinny”… na krzyżu i wymienianiu swych „przodków” (maiores mei), jakby w jakimś dostojnym rodzie rzymskim. [przypis tłumacza]

Wiem o tym, synu, wiem o tym; ale też Efraim inaczej rozrośnie się niż Manasse — Rdz 48, 14 i n. [przypis tłumacza]

Wiem także dobrze, że moją wymowę — zdanie urwane (mówca, pisząc, naśladuje żywe słowo) należy nawiązać do początku zdania następnego, gdzie „wymowę” zastępuje skromnie „doświadczenie”. [przypis tłumacza]

Wiem wszystko! Zaraz mówię! — tu opuściłem 5 wierszy nieautentycznych. [przypis tłumacza]

Wiemy o owym skrzętnym żołnierzu Mariuszu (…) — por. Plutarch, W jaki sposób trzeba poskramiać gniew, 13. [przypis tłumacza]

wiemy tylko o tym jednym sofizmacie — Arystoteles odróżnia dwie klasy sofizmatów (σοφίσματα), czyli błędnych wniosków: do pierwszej należą np. takie, które powstają przez błędne łączenie lub dzielenie słów ( διαίρεσις ), przez zły akcent (προσόδια) itp. Do drugie takie, które nie polegają na właściwościach mowy, np. petitio principii. Zob. np. II, s. 39 (Zur Logik und Dialektik). [przypis tłumacza]

Wiemy, że istnieje nieskończoność (…) — Uwagi nad Duchem geometrycznym: „Za każdym razem, kiedy jakieś twierdzenie jest nie do pojęcia trzeba zawiesić sąd co do niego i nie przeczyć mu z tego powodu, ale rozpatrzyć twierdzenie przeciwne; jeżeli się okaże jawnym fałszem, można śmiało uznać za pewnik pierwsze, mimo jego niezrozumiałości”. [przypis tłumacza]

wieńczący powodują się jedynie własnym interesem — retoryka uczyła przedstawiać własną korzyść jako bene [wł.: dobro] drugiego, któremu to się perswaduje. [przypis tłumacza]

wieniec włóż na skronie — przyjęcie ucznia do szkoły odbywało się z ceremoniałem i tajemniczymi obrzędami, zupełnie tak, jak np. dzisiaj przystąpienie do loży wolnomularskiej. Nawet wielki filozof Pitagoras ujął swą szkołę w pewne sekretne formuły, jakoby zakonu: inne szkoły filozoficzne, jak widzimy z tego ustępu, musiały mieć również pewien rytuał dla nowicjuszów. Cały następny ceremoniał przypomina pokątne obrzędy bóstw azjatyckich, jak Sabaziosa (frygijski Bakchos), oraz innych, zawlekanych do Aten przez niewolników, a zwłaszcza przez niewolnice. Zaklęcia, na które pojawiają się Chmury, to jakby późniejsze średniowieczne sabaty i czary, oraz praktyki, przez moc których zjawiał się na usługi zły duch. [przypis tłumacza]

Wiersze od 727 do 737 opuszczone w przekładzie — w ustępie od w. 726 do 760 opuszczono w dwóch miejscach kilka wierszy, wyrażających przestrogi zbyt naturalistyczne. Opuszczenia takie zwykle nie są tolerowane, wiem o tym, lecz nie mogłem przełamać wstrętu dla zadośćuczynienia ścisłości. [w wersach 727–737 Hezjod wskazuje nieakceptowalne i akceptowalne okoliczności oddawania moczu oraz przestrzega przed płodzeniem dzieci bezpośrednio po pogrzebie; red. WL]. [przypis tłumacza]

wiersze Sadoleta — por. O studiach J. Klaczki nad Odrodzeniem przez dr Pawła Popiela, „Przegląd Polski” grudzień 1899. [przypis tłumacza]

Wiersze starego Bara ni z mięsa, ni z pierza — Baltazar Baro, autor licznych sztuk pasterskich, był mianowany przez Richelieugo członkiem Akademii. Utwory jego były jednak tak liche, iż pamięć ich nie przechowała się w literaturze. [przypis tłumacza]

Wierząc tedy bogom, jak mógł bogów nie uznawać? — skarga na piśmie wniesiona zarzuca Sokratesowi nie niewiarę w bogów w ogóle, lecz nieuznawanie bogów uznawanych przez państwo. W tym więc związku myślowym to zdanie niepotrzebne. Ksenofontowi przypomina się Platona Apologia, gdzie (rozdz. XIV) w toku rozprawy oskarżyciel rozszerza swój zarzut: „nie wierzy w bogów państwowych”, na: „nie wierzy w bogów w ogóle”, przez co popada w sprzeczność z tym, co sam napisał w skardze: „wprowadza nowe bóstwa”. [przypis tłumacza]

wierząc w wróżbiarstwo, posługują się lotem ptaków — jeśli ptak leci od wschodu słońca (u Greków po ręce prawej, gdyż wieszczący z lotu ptaków zwracał się twarzą ku północy; u Rzymian odwrotnie), to znak był pomyślny. [przypis tłumacza]

wierząc w wróżbiarstwo, posługują się (…) ludzkimi głosami — jeżeli np. ktoś, ważąc w myśli jakiś zamiar, usłyszy na ulicy z rozmowy dwóch przechodniów słowa: „Doskonale się uda”, to nie ów nieznajomy dał dobrą wróżbę, lecz bóg ją jego głosem objawił. Podobnie i innego rodzaju wyrocznie są głosem boga. [przypis tłumacza]

Wierzą, że „Gorgiasz” nie powstał później jak… — U. Wilamowitz-Moellendorff, Platon, t. I, Berlin 1920. [przypis tłumacza]

Wierzcie w Kościół — Mt 18, 17, 20. [przypis tłumacza]

Wierzę, iż me zbawienie troską pana główną — Również z dyskretną ironią. [przypis tłumacza]

wierzeje bramy wschodniej wewnątrz Przybytku — ἡ δ᾽ ἀνατολικὴ πύλη τοῦ ἐνδοτέρω ναοῦ (N), ἡ δ᾽ ἀνατολικὴ πύλη τοῦ ἐνδοτέρω (D); sedet janua interioris sacrarii orienti obversa; das östliche Thor des inneren Vorhofes (Cl.); [pominięto tłum. na rosyjski]. Mylą się tłumacze, choć mieli przed sobą tekst nie całkiem dokładny. Tu chodzi o bramę w samym Przybytku, a nie naprzeciw Przybytku, za ołtarzem położoną, p. V, V, 5 (opis w tekście i uwaga do słowa „podwoje”); Przeciw Apionowi II, 9; Graetz, Geschichte der Juden III, 227 (Schaar ha-Gadol). [przypis tłumacza]

wieś Jordan — Ἰορδὰν (N), Ἰαρδὰν (D). [przypis tłumacza]

Wieśniak hiszpański (…) tak się zabił — Tacyt, Roczniki, IV, 45. [przypis tłumacza]

Wieszczkowie zabili bydlęta na ofiarę i krew puścili do rzeki — złożyli więc ofiarę na cześć boga rzeki. [przypis tłumacza]

wiesz, jakie interesy nas jednoczą (…) — w dalszym ciągu, w liście CLII, pokaże się, jakiego mniej więcej rodzaju mogła być tajemnica pana de Valmont i czytelnik zrozumie, iż niepodobieństwem było bliżej objaśniać go w tym przedmiocie. [przypis tłumacza]

Wiesz, powiedziała, twoja biedna babka mawiała: To osobliwe, jak ten mały potrafi być i najnieznośniejszy, i najmilszy w świecie — fragment skreślony. [przypis tłumacza]

wietrzyk Favonius — ciepły wiatr zachodni wiejący w lutym i zwiastujący wiosnę. [przypis tłumacza]

wieża Afeka — πύρος Ἀφεκοῦ. [przypis tłumacza]

Wieża Farnese — w rzeczywistości nie istniała w Parmie. [przypis tłumacza]

wieżę, o której kształcie i wspaniałości pomówię na innym miejscu — p. V, IV, 3. [przypis tłumacza]

wieże — Hippikos, Fazaelowa i Mariammy. [przypis tłumacza]

Wieże Kobiet — Γυναικεῖοι πύργοι; szczątki ich znajdują się dziś jeszcze około Bramy Damaszku (Biehm). Wielkie głazy są bramowane. [przypis tłumacza]

w „Ifigenii” siostra [zamierza zabić] brata — zob. Eurypides, Ifigenia w Taurydzie 809–830. [przypis tłumacza]

wiklinowe plecionki — γέρρα. [przypis tłumacza]

Wilhelm bez trwogi — Wilhelm drugi angielski (1060–1100). [przypis tłumacza]

Wilhelm Dubiel — Wilhelm du Bellay, brat kardynała du Bellay, wiernego protektora i przyjaciela Rabelais'go. [przypis tłumacza]

Wilhelm Dubiel — Wilhelm du Bellay, pan de Langey, brat kardynała, protektora i przyjaciela Rabelais'go i sam mu wielce przyjazny (patrz: Przedmowa). [przypis tłumacza]

w „Iliadzie” rzecz się ma ze sprawą odpłynięcia — Homer, Iliada II 155 i nast. [Achajowie mają zamiar porzucić oblężenie Troi i odpłynąć do domu, gdy powstrzymuje ich nagłe pojawienie się Ateny; red. WL] [przypis tłumacza]

Wilmera — Ville au Maire, miasteczko niedaleko Chinon, rodzinnego miejsca Rabelais'go. [przypis tłumacza]

wilonologia — twórcą nowoczesnej „Wilonologii” jest August Longnon, który opracował pierwsze krytyczne wydanie dzieł poety (Paris, A. Lemerre, 1892), jak również wykrył cały szereg danych biograficznych; dalej autor licznych prac tyczących poety i znakomity jego monografista (Les grands écrivains français, 1901), Gaston Paris; dalej niestrudzony badacz Marceli Schwob; wreszcie towarzysz jego prac, Piotr Champion, który dotychczasową wiedzę o Villonie zamknął w pomnikowym wydawnictwie: François Villon, sa vie et son temps (Paris, II. Champion, 1913). Na podstawie wszystkich tych prac oparłem moje przypisy. W ostatnich latach ukazały się duże urojone biografie Villona, stylizowane dzisiejszą modą w formie powieści: Pierre d'Allheim, La Passion de maitre François Villon (1924) i Francis Carco Le roman de François Villon (1926). [przypis tłumacza]

wilon — welon, rulon. [przypis tłumacza]

W imię potęgi Demogorgona — Z biegiem akcji coraz wyraźniej rysuje się znaczenie Demogorgona, tak że w końcu występuje on prawie w roli Fatum, ale Fatum postępu świata i ludzkości. [przypis tłumacza]

wina nie pił — „Wina i wszelkiego, co upoić może, pić nie będziecie, ty i synowie twoi, gdy wchodzicie do przybytku świadectwa, abyście nie pomarli… ażebyście mieli umiejętność rozeznania między rzeczą świętą i nieświętą, między zmazaną i czystą” (Kpł 10, 9–10). [przypis tłumacza]

Windeks (ok. 25–68 n.e.) — Gaius Julius Vindex [zromanizowany Gal z Akwitanii, namiestnik rzymskiej prowincji Gallia Lugdunensis, przywódca powstania przeciwko cesarzowi Neronowi w 68 n.e.; powstanie zainicjowało szereg wydarzeń, które doprowadziły do upadku i śmierci Nerona oraz kryzysu w Imperium Rzymskim zwanego rokiem czterech cesarzy]. [przypis tłumacza]

W Indiach wschodnich (…) kto jej ofiaruje słonia — por. Flawiusz Arrian, Opis Indii (łac. Flavius Arrianus, Historia Indica), XVII. [przypis tłumacza]

w innej bezużytecznej nauce, o której nie mam żadnego pojęcia — botanika. [przypis tłumacza]

winnymi początku rozruchów są Samarytanie z powodu owego mordu — charakterystyczny przykład kary jako zemsty ludu i gromadnej odpowiedzialności za czyn jednostki czy jednostek (patrz dalej ustęp 7). [przypis tłumacza]

w innym miejscu powiada bóg Dionizos — Żaby 1053–1056. [przypis tłumacza]

W innym miejscu utożsamia Boga żydowskiego… — Plutarch, Zagadnienia biesiadne. [przypis tłumacza]

wino klementyńskie — Z winnicy, którą papież Klemens V (1304–1314), będący rodem z Bordeaux, założył opodal w Bessac. [przypis tłumacza]

wino przyrządzone z owocu palmy daktylowej — i dziś jeszcze wino palmowe jest najbardziej ulubionym napitkiem ludów mieszkających nad Eufratem (w dalszym jego biegu). [przypis tłumacza]

wiódł wojsko w czworoboku — kwadrat lub prostokąt. Hoplici tworzą boki, lekkozbrojni i tren [daw.: tabor wozów w wojsku] maszerują w środku czworobokami; konnica, zawsze poza czworobokiem, zajmuje przód lub tył, albo i przód, i tył, czasem zaś flanki. Jest to regularna formacja podczas odwrotu przez równinę. [przypis tłumacza]

wiódł wojsko w takim szyku, że mógł najlepiej sam sobie przychodzić z pomocą — np. straż tylna mogła skoczyć na pomoc innym oddziałom lub też natychmiast od nich pomoc otrzymać. Poszczególne rodzaje broni (ciężkozbrojna piechota, lekkozbrojni, konnica) mogły się bez trudności wspierać, co było zależne od porządku, w jakim maszerowały. [przypis tłumacza]

wiodący się z jednego człowieka — Abrahama. [przypis tłumacza]

wiodą (…) do Genewy — tj. do kalwinizmu. [przypis tłumacza]

wiodły do niej złote podwoje — brama ta była ze wszystkich bram najwyższa, nazywano ją bramą wielką albo „bramą świątyni” (Szaar ha-Gadol, Pitcho szel Hechal). Zamykano ją z wielką trudnością. Do niej stosują się opisane dalej wieszcze oznaki, p. VI, V, 3. [przypis tłumacza]

wioskowy Ojnomaos — tj. trzeciorzędny aktor ról tragicznych z przedmieścia. [przypis tłumacza]

Wiozę jej z podróży piękną, na jedenaście cali długą, gałązkę koralu — sprośna aluzja, której przewodnią myśl łatwo odgadnąć. [przypis tłumacza]

wir powietrzny [powoduje ruch] — Arystofanos wydrwiwa poglądy Demokryta, Anaksagorasa i Protagorasa, głoszących filozofie monistyczną; świat powstał z wirujących atomów. Wir atomów, δίνη v. δῖνος — to świat cały. Chłop zrozumiał dosłownie, zwłaszcza, że Dios i Dinos brzmiało mu podobnie. [przypis tłumacza]

wiry Kartezjusza — Kartezjusz objaśnia rozwój układu kosmicznego i ruchy ciał niebieskich za pomocą mechanistycznej teorii wirów. Cząstki materii były od początku świata w ruchu wirowym około pewnych punktów środkowych. W punktach tych musiały się skupiać cząstki drobniejsze, powstałe wskutek wzajemnego ścierania się cząstek większych w ich ruchu wirowym. Tak powstały rozmaite większe i mniejsze ciała kosmiczne. Niektóre z tych ciał kosmicznych (planety, Ziemia, Księżyc) utraciły swą samoistność, gdyż zostały porwane przez wiry zataczające się dokoła większych ciał. Również ciężkość ciał tłumaczył Kartezjusz uciskiem wywieranym przez prądy wirowe na cząstki materii, uciskiem, który pcha te cząstki ku ciałom kosmicznym lub przynajmniej utrzymuje je w pobliżu. [przypis tłumacza]

W istocie (…) ku sobie. — Alcest, stateczny i otoczony powszechnym szacunkiem, byłby kochankiem, na którego dewotka mogłaby sobie pozwolić, nie negując swego świątobliwego charakteru. [przypis tłumacza]

Witam cię, droga siostro — ten sam sposób mówienia; od pierwszych słów widać, że to to samo bractwo co Tartufe. Zarazem ten pan Zgoda spełnia ważne zadanie rozbawienia zbyt nabrzmiałej dramatem atmosfery. [przypis tłumacza]

Witold, książę litewski, ustanowił w tym narodzie prawo (…) — Kremer, de Rebus Poloniae, XVI. [przypis tłumacza]

w izbie przeznaczonej dla mężczyzn — w domu greckim mieszkanie dla kobiet było oddzielone; niewieście pokoje były na piętrze, nad salą męską, lub w parterze. [przypis tłumacza]

wizerunek Spinozy (…) — Biograf Colerus sądził w świętym oburzeniu z satysfakcją, że tutaj na twarzy uwidocznia się potępienie. Na to odpowiedział Hegel, że tak jest, ale jest to potępienie nie bierne, lecz czynne, potępienie mniemań błędów i bezmyślnych wzruszeń ludzkich (Gesch. d. Philos., t. III, 371). Sławny fizjonomista XVIII wieku Lavater napisał: „Jakże on wyczuwa słabe punkty każdego napotkanego systematu! Jakże jest zmęczony od myślenia, dociekania, wątpienia! Ileż humoru i soli jest w tych choć na pewno na wpół tylko prawdomównych ustach, tak pełnych mądrości i cichej szlachetności! Ta cała twarz jest mieszaniną smętności, walki ze zwątpieniami i filozoficznego rozlubowania się, tworzącego przeświadczenie, że się znalazło prawdę. Ta mina uśmiecha się wolterowskim wierszem: płytkich mam uczniów i nietęgich krytyków” (Physiognomische Fragmente 1777, s. 277). [przypis tłumacza]

wizerunki — ἀνδριάντας, statuas, seine Bildsâule (liczba pojedyncza? Cl.) [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]

wizerunki — ἀνδριάντας, używam tego wyrazu w znaczeniu biblijnym; statuas, Bildsäule (liczba pojedyncza? Cl.) [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]