Przypisy

Książę de Liancourt — żarliwy poplecznik Port-Royal'u: „historia”, którą wspomina Pascal, nie jest bliżej znana. [przypis tłumacza]

książę de Luxembourg (…) raczył (…) odprowadzić imć pana Coindet, przyjaciela Russa — Rousseau, Wyznania. [przypis tłumacza]

książę de Richelieu, marszałek Francji, [właśc. Louis François Armand du Plessis] (1696–1788) — jedna z najświetniejszych postaci dawnego dworu, głośny zarówno z tryumfów wojennych, jak z intryg dworskich i miłosnych podbojów. [przypis tłumacza]

Książę de Valentinois (…) losu — w r. 1503 (Historia de Francesco Guicciardini). [przypis tłumacza]

książę Pignatelli — brat zmarłego margrabiego de Mora, drugi syn hrabiego de Fuentes. [przypis tłumacza]

książę tego świata — Diabeł. [przypis tłumacza]

książę teologów (…) w I ks. swoich Retract. rozdz. 15 — Augustyn, Retractationum libri duo, I, 15. [przypis tłumacza]

książę Walii — Walia jest księstwem w Anglii Zachodniej [Walia, położona w zachodniej części wyspy Wielka Brytania, została w średniowieczu podbita przez Królestwo Anglii; obecnie jest jednym krajów wchodzących w skład Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; red. WL]. Tytuł księcia Walii od 1284 roku przysługuje angielskim następcom tronu. Dlatego to Edward Tudor, choć syn królewski, nie nazywa się tu królewiczem, lecz księciem. [przypis tłumacza]

książę — w terminologii stosowanej przez Russa „książę” oznacza władzę wykonującą prawa. [przypis tłumacza]

Książka jego nie była pisana, aby skłonić ku pobożności — I. 18: III. 9; III, 12. [przypis tłumacza]

książka napisana przez księdza — Mowa o proboszczu św. Bartłomieja. [przypis tłumacza]

książkę „O Świętym Dziewictwie”, napisaną przez pewnego oratorianina — chodzi o książkę Klaudiusza Seguenot, pt. De la Sainte Virginité, discours traduit de S. Augustin, avec quelques remarques pour la clarté de la doctrine (Paryż, 1638). [przypis tłumacza]

książki (…) „o sztuce, jak życie ludzkie przedłużyć — tytuł tej książki brzmi: Makrobiotyka, czyli sztuka, jak życie ludzkie przedłużyć. Wyszła w r. 1796. Polski jej przekład przez Tomasza Krauze wyszedł w Warszawie w r. 1828. [przypis tłumacza]

Księdzjan — Na wpół legendarny cesarz abisyński Prestre Jehan. [przypis tłumacza]

Księga pełna pantagruelizmu — Obecność słowa „pantagruelizm” w tytule Gargantui jest jednym z poważnych dowodów na poparcie zapatrywania, przyjętego niemal ogólnie, że księga Gargantui chronologicznie późniejsza jest od księgi I Pantagruela. Samo pojęcie „pantagruelizmu” zrazu oznacza w ustach autora szeroką wesołość i grube używanie, później stopniowo oczyszcza się, szlachetnieje i staje się synonimem pewnego pogodnego stoicyzmu. Sterne, który w swoim Tristramie Shandy nieustannie czerpie z Rabelais'go, tworzy pojęcie shandeizmu, będące jedynie wtórnym odbiciem pantagruelizmu. [przypis tłumacza]

księgarnia św. Wiktora — W owej bibliotece opactwa św. Wiktora, której księgozbiór składa się tu z dziwolągów częścią wymyślonych, częścią przekręconych przez Rabelais'go, częścią wreszcie może i autentycznych, autor godzi tutaj po raz pierwszy w łamigłówki wiedzy scholastycznej i jej jałową erudycję. Przytaczanie tutaj wykładu poszczególnych tytułów (o ile do dziś dnia komentatorowie zdołali je wyłożyć) wydaje się tłumaczowi zbytecznym. [przypis tłumacza]

Księgarz (…) polecił Rabelais'mu przejrzenie i przygotowanie (…) wydania — Co do tego punktu istnieją trzy hipotezy. Pierwsza, dziś już powszechnie zarzucona, jest ta, że Rabelais był nie tylko przygodnym wydawcą i korektorem, ale wprost autorem owych Kronik Gargantui, i że późniejszy jego Gargantua jest ponownym opracowaniem tego samego tematu. Nie mogąc wchodzić tu w bliższą argumentację, zaznaczymy tylko, iż hipoteza ta nie wytrzymuje krytyki. Drugą, do obecnych czasów niemal obowiązującą, była hipoteza, iż Rabelais na zlecenie księgarza zatrudniony był przy ponownym wydaniu owych starych kronik. W ostatnim czasie znakomity znawca Rabelais'go, Abel Lefranc, w przedmowie swej do pomnikowego wydawnictwa dzieł tego pisarza (1912) podaje i to przypuszczenie w wątpliwość. Wedle niego tyle jedynie możemy twierdzić, iż Rabelais, bawiąc podówczas w Lyonie, był świadkiem niezwykłego powodzenia owych Kronik i że to pobudziło go do kontynuowania ich jako I. części Pantagruela. Różnica tych dwóch ostatnich hipotez nie zmienia zasadniczego momentu kwestii, tj. wpływu, jaki miały Kroniki Gargantui na powstanie dzieła Rabelais'go. [przypis tłumacza]

Księżna de Bouillon (…) wykupiła wszystkie loże w jednym i drugim teatrze — wyznaję, iż, mimo wszystko, zachwycają mnie te zacięte walki, jakie toczą się we Francji około każdej indywidualności kruszącej dawne tradycje. Podobna walka toczyła się o Cyda, o Szkołę żon Moliera; później Hernani Wiktora Hugo przez trzydzieści przedstawień z rzędu będzie wzniecał tumult dlatego głównie, iż poeta ośmielił się w nim naruszyć średniówkę aleksandrynu. Nieraz myślałem, iż gdyby we Francji pojawił się utwór tak rewolucyjny artystycznie i ideowo jak Wesele albo Wyzwolenie, trzeba by mu przebyć lata całe walki; podczas gdy u nas Wyspiański zdobył w tydzień szańce, przez nikogo zresztą niebronione. Obawiam się, iż ta łatwość, podobnie jak niegdyś owa sławiona nasza „tolerancja religijna”, płynie ze wspólnego źródła głębokiej obojętności… [przypis tłumacza]

Księżna de Cleves — głośna powieść pani de la Fayette z końca XVII w. [przypis tłumacza]

księżna de Luxembourg — patrz Wyznania Russa [tzn. rousseau; Red. WL], cz. II. [przypis tłumacza]

księżna de Maufrigneuse — [por.] Sekrety księżnej de Cadignan, Gabinet starożytności etc. [przypis tłumacza]

księżnej (…) diuszessy — polski język nie ma terminów na odróżnienie tytułów duc i prince, które trzeba nam tłumaczyć jednakowo przez książę. Toteż w dalszym ciągu nieraz przyjdzie nam się spotkać z dwoma książętami de Guermantes: Błażejem (duc de Guermantes) i Gilbertem (prince de Guermantes), oraz z dwiema księżnymi: Błażejową (Oriona) i Gilbertową (Maria). Na ogół duc stoi wyżej w hierarchii tytułów, poza paroma rodami, w których tytuł prince posiadał szczególne dostojeństwo, oraz poza „książętami krwi”, członkami panujących domów, którym również daje się ogólnie tytuł prince, ale barwiący się wówczas innym odcieniem. Książę Orleański, duc de Chartres, hrabia Paryża, potomkowie francuskiej rodziny panującej, wciąż przez rojalistów uznawanej za królewską, mają inny porządek tytułów, wsparty na tradycji. Nazwiska i tytuły arystokratyczne wędrują wedle specjalnych praw: i tak prince des Laumes zaczął się tytułować od śmierci swego ojca duc de Guermantes, podczas gdy jego rodzony brat zowie się baron de Charlus itd. [przypis tłumacza]

Ks. opata de Saint-Cyran — [własc. Jean Duvergier de Hauranne, opat z Saint-Cyran (1581–1643), fr. teolog i polityk, przedstawiciel jansenizmu], mistyk i kwietysta, autor apologii samobójstwa. [przypis tłumacza]

Ksystos — plac otoczony kolumnadami, służący do zebrań ludowych. Henkel w tekście umieszcza nawias z objaśnieniem, co w czytelniku może wywołać wrażenie, że objaśnienie to dał sam Flawiusz. Sądzą, że hebr. gazîth (liszkat ha-gazîth, izba przy Ksystosie) jest przetłumaczeniem greckiego słowa ksystos [ξῠστός]. Tu w epoce Chrystusa zbierała się Wielka Rada (Synhedrion). [przypis tłumacza]

Kształtuje się umysł i uczucie przez rozmowy (…) — por. Montaigne, Próby III. 8. [przypis tłumacza]

Ktesias mógł studiować swą sztukę — Ktesias (także: Ktesilaus) malarz grecki z czasów Fidiasza. Według Pliniusza miał on wymalować rannego mężczyznę umierającego tak łudząco, że można było widzieć, ile jeszcze zasobów sił żywotnych posiada ów ranny. Słynął także jako lekarz i do tego odnosi się prawdopodobnie powyższa uwaga Lessinga. [przypis tłumacza]

Ktezjas — Grek, lekarz nadworny króla, autor Dziejów perskich, które nam się nie zachowały. [przypis tłumacza]

która nie podaje tego przyczyny, nie jest pouczająca — Tą przyczyna jest, iż ludzie stali się niegodnymi Boga. [przypis tłumacza]

która nosiła tytuł „Marka Aurelego” — dzieło cytowanego już poprzednio hiszpańskiego autora Guewary, który cieszył się owego czasu niezmiernym wzięciem. [przypis tłumacza]

którego dnia w tym roku ma wypaść Jom Kipur — w tamtych czasach ustalano początek miesiąca i każde święto na podstawie zeznań świadków, którzy osobiście obserwowali nów księżyca. Zeznanie składali w Izbie Sądowej Jerozolimy. [przypis tłumacza]

którego pierwszych trzydzieści lat było wpółsenną […] wegetacją […] I to zostanie mu na całe życie — za negatywny, ale wymowny dowód, jak bezwzględnie szczerym jest Rousseau w swoich wrażeniach, może posłużyć fakt, iż opisując kilkunastumiesięczny pobyt w Wenecji, ani jednego słowa nie poświęca pięknościom tej „królowej mórz”. Któryż z nowoczesnych literatów pozwoliłby sobie na to zaniedbanie! [przypis tłumacza]

Któregoś dnia odwiedziłem gmach, gdzie wymierza się sprawiedliwość. Nim się tam dotrzeć, trzeba się przecinąć przez niezliczoną mnogość młodych kupczyń, wabiących cię zwodniczym głosem — krużganki pałaca sprawiedliwości były przez długi czas miejscem przechadzek i bazarów. [przypis tłumacza]

której (…) używa w Polsce (choć w innej sztuce) Piotr Ciekliński („Potrójny z Plauta”) — por. Plautus, s. 499 i n. [przypis tłumacza]

które myśleniu towarzyszy — Kant odgranicza ściśle wyobrażanie od myślenia. Wyobrażać jest zadaniem zmysłów, myśleć zadaniem rozumu. Myślenie polega na łączeniu w świadomości przedstawień (tj. wyobrażeń, pojęć lub idei). [przypis tłumacza]

które to przymierze pomieści jego prawo nie na zewnątrz, ale w sercach — Iz 51, 7; Jr 31, 33. [przypis tłumacza]

które widziałem po raz pierwszy (…) Składając drobne dłonie — fragment skreślony. [przypis tłumacza]

który by jej gorzej był wstrętny niż ten żołnierz (neque peius quemquam odisse, quam istum militem) — niedbały styl codziennej mowy potocznej. [przypis tłumacza]

którym odcięto głowę — Wyrazy te opuszczone są w wyd, 1774 r. (Amsterdam). [przypis tłumacza]

Który tylko żołnierz zakosztował miodu, tracił przytomność… — dziś jeszcze, według opowiadania podróżnych, sprzedają w tej okolicy miód gorzkawy, ciemny, wodnisty, który po spożyciu wywołuje podobne skutki; krajowcy przed użyciem zagotowują go. [przypis tłumacza]

którzy kładą taki nacisk na związek między osobowością Schopenhauera a jego filozofią — np. K. Fischer, F. Paulsen, J. Volkelt. Zob. Literatura. [przypis tłumacza]

którzy mu w poprzek drogi stawali; zresztą — καὶ τοὺς ἐμπεδίζοντας: ἢ πολεμοῦντες πλείστην ἂν τριβὴν (Niese); καὶ τοὺς ἐμποδίζοντας: ἢ πολεμοῦντες πλείστην ἂν τριβὴν (Dindorf). Stąd u tłumaczów ustęp ten wypadł inaczej. [przypis tłumacza]

którzy najmniejszego nie doznając strachu, wszystko wypili i wymaścili — κἀκεῖνοι δίχα φρίκης ἠλείφοντο καὶ ἔπινον i w nawiasie jako niepewne: ἐξ αὐτῶν (Niese), κἀκεῖνοι δίχα φρίκης πλέον τοῦ ἵν ἠλείφοντο καὶ ἔπινον ἐξ αὐτῶν, atque illi sine horrore ungendo et potando plus quam hin ex illis consumebant, welche jeder mehr als ein Hin davon versalbten und vertranken (Cl.); [pominięto tłum. na rosyjski]; hin = הַהִ֖ין = miara żydowska (Lb 15, 4), według obliczania rabinów odpowiada zawartości 72 kurzych jaj (Riehm). [przypis tłumacza]

którzy nie mają o niej żadnej wiedzy — W ciągu życia. [przypis tłumacza]

którzy tylko do boju zdolni byli — πάντας ἡβηδὸν, Pape w słowniku swym podaje: „die ganze waffenfähige Mannschaft”; łaciński tłumacz: puberes omnes; [pominięto tłum. na rosyjski]; Clementz całkiem fałszywie przetłumaczył: „liess er (Vespasianus) alles ohne Unterschied des Alters niedermetzeln”, kiedy to uczyniło wojsko własnowolnie. [przypis tłumacza]

Któż by nie zmiarkował, że dusza zwierzęca musi być, podobnie jak nasza, śmiertelna albo nieśmiertelna, a zatem ulec temuż losowi (…) — Por. Epitre à M-lle A. C. P. itd. [przypis tłumacza]

Któż nie cudowałby się nad kompleksją Demofona (…) dygotał na słońcu — Sekstus Empiryk, Zarysy pirrońskie, I, 14. [przypis tłumacza]

Któż to taki będzie? — kucharz, artysta i samochwał, jak to wiemy zwłaszcza z fragmentów greckiej komedii, wypytuje się zwykle o gości, do których rzekomo dostosowuje swe potrawy. Tak samo w Pseudolusie, w. 878. [przypis tłumacza]

Któż to tak jęczy? Może który z (…) nieboraków Karkina… — Karkinos, stary poeta tragiczny sprzed Ajschylosa, chwalony przez helleńskich dramaturgów; nie pozostało jednak nic z jego dzieł. Miał trzech synów, również tragików, ale bardzo lichych, których współczesna komedia często wyszydza: są to Ksenokles, Ksenotinos i Ksenarchos. Poetyczny lichwiarz Amynias szpikuje swe zdania frazesami z dramatu Ksenoklesa Alkmena. [przypis tłumacza]

Któż z nas serca tajniki odgadnie? — Głęboki smutek drga w tych słowach Alcesta. Ileż razy zapewne samego Moliera uświadamiali „życzliwi” w ten sposób! [przypis tłumacza]

Kto bądź troszczy się o to, aby się im podobać (…) — Seneka, Listy moralne do Lucyliusza, XCI. [przypis tłumacza]

Kto byłby ukrytym nieprzyjacielem, Bóg nie pozwoliłby mu, aby czynił jawnie cudy — Wciąż Pascal ma na myśli Port-Royal. [przypis tłumacza]

Kto chce zachować duszę, straci ją — Łk 24. [przypis tłumacza]

Kto daje świadectwo Mahometowi? (…) — Joann. V, 31. [przypis tłumacza]

Kto dręczy ludzi, doświadczy udręki własnego sumienia, doznając cierpień na miarę tych, jakie sam kiedyś innym przyczynił — Patrz tamże [de la Mettrie, Discours sur le bonheur; red. WL]. [przypis tłumacza]

Kto inny może srożej wziąłby sprawę ową — Jak tłumaczyć tę pobłażliwość Elmiry? Zachowanie się jej tu, jak również w scenie czwartej, jest cokolwiek niezrozumiałe: może w pierwotnej redakcji sztuki było jaśniejsze. Ale może po prostu Molier, potrzebując tego dla sceny Elmiry z Tartufem w akcie IV, umotywował tu dość lada jako tę jej pobłażliwość, bez której późniejsze pochwycenie obłudnika w pułapkę byłoby niemożliwe? [przypis tłumacza]

kto jest osoba pisząca w ten sposób — autorką tego listu była panna de Scudéry. [przypis tłumacza]

ktokolwiek (…) drugiego — Seneka (Młodszy), Listy moralne do Lucyliusza, List IV, 8. [przypis tłumacza]

Ktokolwiek, mając jeno tydzień do życia, nie uzna, iż stawka jest warta tego (…) — Por. fragm. 200 i 237. [przypis tłumacza]

ktokolwiek odmówi woli powszechnej posłuszeństwa, będzie do niego zmuszony przez całe ciało: co nic innego nie znaczy, jak, że zmusi się go do tego, iżby był wolny — słynny paradoks Russa. Można go rozwiązać w następujący sposób: Przystępując do związku społecznego, uznała jednostka wolę powszechną i jej rozkazy za swoją wolę. Ponadto pomyślność związku leży w jej własnym interesie, gdyż korzysta ona dla siebie z udzielanej przez związek ochrony, tak że nie może rozumnie nie chcieć dobra całości. Łamiąc prawa, działa nie tylko wbrew swemu obowiązkowi, ale także wbrew swemu interesowi i swojej racjonalnej woli — przestaje być wolna. Społeczeństwo, zmuszając ją do posłuszeństwa wobec woli powszechnej, zmusza ją do postępowania zgodnego z jej własną racjonalną wolą, zmusza ją, iżby była wolna. [przypis tłumacza]

Ktokolwiek szuka jakiejś rzeczy, przychodzi do tego punktu (…) — Sekstus Empiryk, Zarysy pirrońskie, początek. [przypis tłumacza]

Kto nie jest przeciw wam, jest za wami — Mk 9, 39. [przypis tłumacza]

Kto nie jest za mną, jest przeciw mnie — Mt 12, 30. [przypis tłumacza]

kto nie może udźwignąć jednego talentu — talent jest oznaczeniem wagi, talent eginecko-attycki (Egina, Wyspa w Zatoce Sarońskiej, na południe od Salaminy) wynosił 36,39 kg; attycki talent Solona 25,92 kg. Tąż nazwą oznacza się pewne sumy pieniężne (nie monetę jakąś); 1 talent złota = 10 talentom srebra. [przypis tłumacza]

kto nie umie się maskować, ten nie umie rządzić — Ulubiona maksyma Ludwika XI. [przypis tłumacza]

Kto objawił Ewangelistom przymioty duszy doskonale heroicznej (…) — Mt 26; Mk 14; Łk 22. [przypis tłumacza]

kto przebrnie (…) przez metodę geometryczną, ten poczuje, że jest zbudowany i uszczęśliwiony błyszczącym światłem poznania i owiany atmosferą prawdy i mądrości — J. Stern w „Przedmowie” do swego niemieckiego przekładu Traktatu teologiczno-politycznego, s. 15. [przypis tłumacza]

Ktoś (…) otaczają — Ludwik XI (Commines, Pamiętniki, II, 7 i 9). [przypis tłumacza]

ktoś spytał Kratesa (…) „Póty, póki pastuchy będą dowodzić naszą armią” — przytoczenie swobodne, por. Diogenes Laertios, Krates z Teb [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VI, 92. [przypis tłumacza]

ktoś ze znajomych zapraszał cię na uczty ofiarne — obrzędy ofiarne były u Greków bardzo uroczyste i na taki obrzęd spraszano gości. Z zabitego na ofiarę zwierzęcia palono na ołtarzu tylko pewne części, mianowicie wyrżnięte z mięsem kości udowe, obłożone tłuszczem. Resztę mięsa zjadali na uczcie uczestnicy uroczystości. [przypis tłumacza]

Kto uciechom (…) nadto je goni — dwuwiersz ten, w oryginale, zaczerpnięty jest z francuskiego przekładu Plutarcha (Cum principibus philosophandum esse), pióra Amyota. [przypis tłumacza]

„Kto urzędowo zawsze nosił szaty, Niechaj dalej je nosi (…)” — znaczy to, że raban Gamliel, który od zawsze pełnił funkcję nasi, powinien ją nadal pełnić. [przypis tłumacza]

kto w domu hoduje głodujące czeladzie, drobnych dzieci lik — nigdy Grekowi tak źle być nie może, iżby zapomniał dowcipu i wdzięku. I to prawda. W tym strasznym 411 roku, kiedy w Atenach nędza i głód doszły ostatnich niemal granic, kiedy już i pieniędzy zabrakło i w kasach rządowych i prywatnych — naród bawi się i słucha w teatrze takich na pół bolesnych, a na pół żartobliwych kpinek z własnej biedy. [przypis tłumacza]

kto zaś słowo pisnął o pokoju — według Tacyta takich nie było: „Szedł do oręża, kto go tylko mógł dźwigać, a zuchwałość więcej jeszcze rąk uzbroiła. Równa zaciętość w mężczyznach i niewiastach” (Dzieje V, 13, przekł. Naruszewicza). [przypis tłumacza]

Kubbadar! Tumbleinga! — uważajcie, żebyście nie zlecieli! [przypis tłumacza]

Kubuś — [por.] Diderot, Kubuś fatalista i jego pan. [przypis tłumacza]

ku czci Boga zbierać podatek — p. dalej VII, VI, 6. „A gdy przyszli do Kapharnaum, przystąpili, którzy didrachmy odbierali”, Mt 17, 24 (2 Mch 12, 43; 2 Krn 24, 6 i 9; Wj 30, 12). [przypis tłumacza]

kudu — prążkowana antylopa. [przypis tłumacza]

kugel — rodzaj leguminy, przysmak podawany jako deser po obiedzie sobotnim. [przypis tłumacza]

kugel — słodka potrawa żydowska. [przypis tłumacza]

kugel — typowa żydowska słodka potrawa zapiekana na deser, na bazie ryżu lub makaronu. [przypis tłumacza]

Kula duszy… — kula, jako najdoskonalsza figura uważana była za obraz doskonałości. [przypis tłumacza]

Kuleń — Coulaines, miejscowość koło Chinon. W ten sposób, dla płynności czytania, tłumacz pozwala sobie zazwyczaj polszczyć brzmienie różnych miejscowości w ustępach tekstu, gdzie autentyczność nazwy nie odgrywa roli. [przypis tłumacza]

kultiapa — w ludowym narzeczu oznacza człowieka bez rąk, bez palców, kalekę. [przypis tłumacza]

Kupcie im ciastek… — w oryg. gra słów na słowie flaon, ciastko, a także forma do bicia monety. [przypis tłumacza]

kupił miasteczko — miasteczko oznacza też stałe miejsce siedzące w bejt ha-midraszu, za które płaci się z góry. [przypis tłumacza]

Ku potwierdzeniu (…) — co następuje do końca Estetyki transcendentalnej, jest dodatkiem drugiego wydania. [przypis tłumacza]

kurkuma — żółcień (ang. turmeric, fr. terre-mérite); odmiana indyjskiego imbiru, używana jako barwnik lub przyprawa. [przypis tłumacza]

Kurtyzana Flora powiada (…) — Plutarch, Pompejusz, 2 [w:] Żywoty sławnych mężów. [przypis tłumacza]

Kurz zmiatać z trzewików? — znów nieporozumienie co do „zmiotki”, p. wyżej w. 289. [przypis tłumacza]

Kusanus — Mikołaj de Kuza, franciszkanin i kardynał (1401–1401), wydał dzieło, w którym oblicza datę końca świata. [przypis tłumacza]

kuternoga — kanclerz Duprat, który zdusił parlament, zmuszając go do przyjęcia konkordatu. [przypis tłumacza]

ku żywym nie umie ukryć pożądania — jadowicie, z przyciskiem. [przypis tłumacza]

Kuzari — traktat religijno-filozoficzny Jehudy Halewiego (XIII w.). [przypis tłumacza]

kwadratura koła, świat większy — Również aluzja do ustępów w Próbach Montaigne'a (II, 12, 14). [przypis tłumacza]

kwanda, monsiorów — Tak nazywały się małe tygielki do wypalania szlachetnych metali. [przypis tłumacza]

Kwentyn — lekarz włoski Quintiani. [przypis tłumacza]

kwietyzm — mistyczny kierunek religijny wiodący się od św. Teresy i św. Franciszka Salezego, dążący do osiągnięcia najwyższego stopnia ekstazy przez zupełny zanik indywidualnego życia duchowego. [przypis tłumacza]

kwitel — kartka z prośbą o pomoc przedstawiana cadykom. [przypis tłumacza]

Kyaksares — takie imię miał poprzednik Astyagesa, pogromca Asyrii [panował ok. 625–585 p.n.e.)]. [przypis tłumacza]

Kyd, Tomasz (1558–1594) — autor bardzo popularnej i ze względu na rozwój teatru ciekawej Hiszpańskiej Tragedii; najprawdopodobniej napisał także należącego do tego samego typu tragedii zemsty pierwszego Hamleta, który zaginął, ale przedtem posłużył Szekspirowi za podstawę do jego najsławniejszego dzieła. [przypis tłumacza]