Motyw: Prorok

Kogut, iż piał na odmianę,

Zyskał życie pożądane.

W szczęśliwej porze

Osiadł we dworze.

Skoro raz pan umieścił,

Każdy sługa go pieścił:

Zażywając do rady

Pan, panięta, sąsiady,

Uwielbiali proroka

W pół roka.

Zapiał był raz po deszczu: — Odmiana!

Więc zaraz z rana

Gospodarz w pole,

Sąsiad na rolę

Szli zaufale;

Ale

Wpośród roboty

Nadeszły słoty.

Kogut winien — więc na niego!

On sprawcą wszystkiego złego!

On źle poradził,

On grad sprowadził,

On czas oziębił,

On zasiew zgnębił,

On zepsuł pole,

On zniszczył rolę!

Idąc na śmierć, rzekł nieborak:

«Dobrze mi tak, żem był dworak».

Stąd już blisko do Boga! Już Eliasz zobaczył,

Jak Bóg Smugą świetlistą w chmurze się zaznaczył.

Oczom była dostępna tej Smugi połowa,

Resztę, blednąc, zgadywał, a Bóg rzekł te słowa:

— «Chcę ci wyznać to, czego nie wyznam nikomu.

Świat mój mija się ze mną! Źle mi w moim domu!

Mogłem niegdyś przymusić nicość jeszcze młodą

Do uśmiechu w mrok inny! Mrok nie był przeszkodą…

Gdybym dał inny rozkaz, innych snów narzędzie,

Czy byłoby inaczej, niż jest i niż będzie?»…

— «Śniłem o tym — rzekł prorok. I posłuszny słowu —

Śniłem» — powtórzył ciszej, a Bóg mówił znowu:

— «Życiem tworzył! Tak, właśnie! Nieodparte życie!

Na gwiazdach, na dnie jezior, na pagórów szczycie,

W lwich paszczękach, w kłach wężów i w snu pozawzroczach,

W jamach krecich, w łzach ludzkich, i w wargach, i w oczach,

Nawet w miazgach padliny, w tumanach bez treści

Jeszcze coś się mocuje, krząta i szeleści!

Cóżem jeszcze mógł czynić? Jaką wybrać drogę?

To — wszystko. Twór skończony. Nic nad to nie mogę!»

I głos rozległ się echem i zamilkł niebawem.

Eliasz głosu Bożego słuchał mimopławem,

Ale biegu nie zwalniał. — «Smugo! — szepnął — Smugo!

Niech Cię z chmur tym imieniem wygarniam niedługo,

Nim zgaśniesz!… A, gdy zgaśniesz, znowu powiem: Boże!

Nie wiem, gdzie Twoje brzegi, a gdzie moje morze?

Lecz wiem, żem policzony pomiędzy Twe ptaki:

Chcę lecieć w Twoją przyszłość! O, daj mi lot taki!»

W uczonej złocistości ich wróżebnych ksiąg

Wieszcz, co bogów nie odróżnia od chmur i łątek, —

W czasie przeszłym — dni przyszłych opowiada ciąg

I pośmiertną wiedzą krzepi istnienia wątek…

Jakiś bóg z ich orszaku (złoć się, mrzonko, złoć!)

Zawieruszy się w jeziornym nieba odbiciu

I, malejąc w docześnie srebrniejącą płoć,

Modrą wieczność w tym podwodnym wchłonie przeżyciu.

Skądże głos ów ma pierwszeństwo?

Czemu na puszczy on ma być wołaniem?

A stąd proroctwem czemu? W Izraelu

Skąd są proroki? Z tym się zapytaniem

Przechadzam.

Owóż widzę ich tam wielu,

Jako z pospólstwem, z książęty, z kapłany

Najuporczywiej walczą te łachmany.

Któż oni? Prawo jakie ich podpiera?

To, że dla prawdy każdy z nich umiera

Co dzień, co chwila, co słowo, co groza,

Co oklask. Prawa przed nimi litera

Drży, jak pod wiatrów skrzydłem żółta łoza,

I mają tylko dwa warunki z góry,

Pierwszy: że jeden ojców Bóg, a wtóry:

Żeby walczyli prawdą i dla prawdy,

Dziś, kiedy w ustach lud wszędzie i zawdy,

Głos ludu musiał wnijść, i masz go w jury.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Opinio, ojczyzn ojczyzno, twe siły

Są z głosu ludu! Głos ten wszakże wtedy

Pozarastane otwiera mogiły

I jest ogromnym głosem Boga, kiedy

Już tylko głosem i bez swojej siły.

Kiedy orzeka prawdę, by ją orzec,

Jak w nieczłowieczym ujęciu toporzec.

Kiedy jest przeto na puszczy wołaniem,

Gdy musi żebrać, aby go słuchano,

Choć mógłby bawić tęcz umalowaniem,

Kiedy jest ducha ostatnią wygraną,

Kiedy, bez kształtu prawie i bez linii,

Głos czegoś… nie wiem… głos jakiejś opinii.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

To strach! — — Milczycie teraz, strach to wielki,

Ten głos, przez potów, krwi i łez kropelki

Ociekający w sumienia naczynie

Pod narodami, jak w mistyczną skrzynię,

Jak w wór bajeczny Greków z morskim wiatrem,

Jak w ściek pod męczeństw tu amfiteatrem…

Jako więc prorok, wychodząc z sumienia,

Prawdą dla prawdy gore w kształt promienia,

Tak wieszcz z piękności wychodzi poczucia

(A piękność kształtem prawdy i miłości),

Więc od snowania wchadza do wysnucia,

Określa profil… Stąd zalet całości

Szukamy w wieszczu, stąd wszyscy wieszczowie

Rozpoczynali piękności podziwem,

Stąd nieraz wiecznych się z nich rzeczy dowie

Ten tylko, kto wie, że ogniw z ogniwem

Złączenia właśnie są przez przeciwności,

Że za profilem prawdy i miłości

Tegoż profilu całość jest odjemna,

Przeciwna, jakbyś wystrzygł nożycami

Z papieru i część odleciała ciemna,

Część tła, co w profil się szczerbami plami.

Tę część na niebo kładąc, wieszcz powiada:

Oto błękitnej prawdy jest plejada!

Gdy prorok, owszem, część istotną bierze,

W nadziei razem, w miłości i wierze,

Bo prorok idzie, wieszcz po próżni lata,

Unosi, częściej zachwycać potrafia,

A wróżbiarz z fatów, z przypadkowań łata,

Nie idzie, ani ulata, lecz trafia.