Motyw: Czas

Daremne żale, próżny trud,

Bezsilne złorzeczenia!

Przeżytych kształtów żaden cud

Nie wróci do istnienia.

Świat wam nie odda, idąc wstecz,

Zniknionych mar szeregu:

Nie zdoła ogień ani miecz

Powstrzymać myśli w biegu.

Trzeba z Żywymi naprzód iść,

Po życie sięgać nowe:

A nie w uwiędłych laurów liść

Z uporem stroić głowę!

Wy nie cofniecie życia fal!

Nic skargi nie pomogą!

Bezsilne gniewy, próżny żal!

Świat pójdzie swoją drogą.

Każda epoka ma swe własne cele

I zapomina o wczorajszych snach:

Nieście więc wiedzy pochodnię na czele

I nowy udział bierzcie w wieków dziele,—

Przyszłości podnoście gmach!

Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy,

Choć macie sami doskonalsze wznieść:

Na nich się jeszcze święty ogień żarzy,

I miłość ludzka stoi tam na straży,

I wy winniście im cześć!

Ze światem, który w ciemność już zachodzi

Wraz z całą tęczą idealnych snów,

Prawdziwa mądrość niechaj was pogodzi:

I wasze gwiazdy, o zdobywcy młodzi,

W ciemnościach pogasną znów!

W każdej przemianie podobna kręgowi czasu,

jak rok obracasz się stojąc i jeszcze stąd

widzę cię na równinach, górach i grzywach lasów,

w które światło nalewasz dzbanem splecionych rąk.

Przychodził do niej we śnie długi cień,

chłód wiał, w błękitne szkło przemieniał dłonie;

słyszała co dzień kroki. Wiała mokra sień

i pory roku, deszcze jak spienione konie

porywały za sobą drzewa i niebiosa,

pochmurne, to znów białe. Śnieżyce na włosach

zostawiały jej płatki, cichym rylcem żłobiąc.

Zamieniała się w pomnik powoli, nieznacznie,

nocą czekając dnia, który ją rzeźbić zacznie,

a dniem na noc czekając

I powrócę między ludzi w gniew i miłość

w kruchym ciele, w nieostrożnym, w szklanej trumnie,

tak poczekać w tym, co jest, i w tym, co było,

całą wieczność tak przeczekać, nim zrozumiem.

I byłeś wolny, grobie pokoleń.

Las się zabliźnił i piach przywalił.

Pługi szły, drogi w wielkim mozole,

zapominały.

I niedługo już — tacy maleńcy,

na łupinie orzecha stojąc,

popłyniemy porom na opak

jak na przekór wodnym słojom.

Płyń, ziemio. Góry ciemne. Rzeka wszystko niesie.

Lądy wzdłuż wody pękną. Jak wiosło milczenia

rzeka wszystko podzieli na wiosnę i jesień,

na zimy siwe, pory wszystkich lat.

Niosą się ptaki, a brzegi tajemne

świat smutku otwierają i radości świat.

To taka waga srebrna, uśmiech nieba w ziemi,

ujrzy nas i uniesie z rękami ciemnemi

od pracy, utrudzonych przygarnie i z odbić

gdzieś na krańcu żywota może się odczyta

nasze twarze milczące. Będziemy podobni

sami swoim odbiciom w niej albo podobni

ciemnościom, które niesie, albo nieskalane

twarze w srebrze zostaną, a niepokonane.

Płyń, ziemio. Długi wieczór i ptaki u lic,

zdaje się, rzęsy trzepot przyjacielskich oczu,

i jaskółki cieniami ciepłymi migocą,

i noc zapada ciężko, i pierzasty świt

podnosi chmur powiekę. Tratwy suną w mrok,

owoce ciężkie niosą; jabłka — jakby grad

burz dostałych opadły z drzew minionych lat.

Cóż będziemy czynili? Domki na wybrzeżu

jak zabawki czekają na dziecinną dłoń,

a wokoło zwierzęta utrudzone leżą

i na biegunach cieni w głąb pastwiska koń —

przebiega. Ludzie oczy unoszą z daleka,

uśmiechają się, ręce w powitania kwiat

wznoszą, jakby mówili: «Płyńcie. Tyle lat».

I z uśmiechem zostają pogodni i sami

z tym sercem rozdzielonym na światło i kamień.

A ta rzeka unosi nie trwając ni chwili,

a czasem takie ręce żelazne unosi,

a czasem w niej westchnienie, co o oddech prosi,

i myją krwawe dłonie ci, którzy zabili.

I czasem łza upadnie, jakby popiół padł

powitaniem: «O płyńcie! Ileż jeszcze lat?».

A to tych ziem spalonych włosy albo dym,

a to skrwawionych chłopców, których ścina kat,

matki ciała obmyją, nim oczy sczernieją,

jeszcze rzeka wskrzeszeniem, daremną nadzieją,

albo dziewczątka ciche o oczach z ołowiu,

jakieś serca rozdarte i trumny w niej łowią,

a to przebite ręce upiory zanurzą,

oczy powydzierane jak kamienie dnem

potoczą się, zahuczą, nim się staną różą,

co nad wodą wyrośnie, i jak skrzepła krew

u hełmów złych zwycięzców przypięta — przepali

i będzie jako grot z milczenia i ze stali.

Płynie rzeka spokojna. Dobra ziemio, płyń,

rzeka wszystko rozdzieli na zbrodnię i czyn

i spokojna, żelazna, uniesie, pogodzi,

dymy splątanych odbić na kwiaty narodzin,

na barki trumien głuchych. Zapomniany głos

jeszcze w niej woła cicho, jeszcze bieli włos

zapatrzonych na brzegu. Jeszcze trawy długie,

jeszcze jaskółki przetną i zważą powietrze

maleńkim ruchem skrzydeł. Jeszcze westchnie przestrzeń.

Kończy się ciemna rzeka i zapada czas.