Aby przeczytać prapremierę, wystarczy dorzucić się do Wolnych Lektur dowolną wpłatą i zalogować się. Skorzystaj z formularza obok, to zajmie 2 minuty!
Nowe utwory, takie jak ten, dodajemy regularnie. Ustaw stałe wsparcie, a będziesz mieć dostęp do kolejnych prapremier.

15 zł

tyle kosztują 2 minuty nagrania audiobooka

35 zł

tyle kosztuje redakcja jednego krótkiego wiersza

55 zł

tyle kosztuje przetłumaczenie 1 strony z jęz. angielskiego na jęz. polski

200 zł

tyle kosztuje redakcja 20 stron książki

500 zł

Dziękujemy za Twoje wsparcie! Uzyskujesz roczny dostęp do przedpremierowych publikacji.

20 zł /mies.

Dziękujemy, że jesteś z nami!

35 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na opłacenie jednego miesiąca utrzymania serwera, na którym udostępniamy lektury szkolne.

55 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na nagranie audiobooka, np. z baśnią Andersena lub innego o podobnej długości.

100 zł /mies.

W ciągu roku twoje wsparcie pozwoli na zredagowanie i publikację książki o długości 150 stron.

Bezpieczne płatności zapewniają: PayU Visa MasterCard PayPal

Dane do przelewu tradycyjnego:

nazwa odbiorcy

Fundacja Wolne Lektury

adres odbiorcy

ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125, 00-514 Warszawa

numer konta

75 1090 2851 0000 0001 4324 3317

tytuł przelewu

Darowizna na Wolne Lektury + twoja nazwa użytkownika lub e-mail

wpłaty w EUR

PL88 1090 2851 0000 0001 4324 3374

Wpłaty w USD

PL82 1090 2851 0000 0001 4324 3385

SWIFT

WBKPPLPP

„Nie ma na świecie istoty bardziej zakłamanej na temat swego stanowiska i znaczenia w czasoprzestrzennym kontinuum świata jak przeciętny Polak” — diagnozuje autor Niemytych dusz.

Z troską pochylając się następnie się nad tym problemem, który przynosi katastrofalne skutki dla kraju, Stanisław Ignacy Witkiewicz zalecał (z głębi serca, sam przeszedłszy proces ten w 1912 roku w Zakopanem) analizę metodą Freuda. To właśnie: psychoterapia wszystkich Polaków — byłoby zbawiennym, nieodzownym dla higieny szorowaniem dusz, które pozwoliłoby odetchnąć nowym tchnieniem i ruszyć w przyszłość nowym krokiem. Niemal sto lat minęło od napisania tego tekstu: ostatnie akapity datowane są na 5 lipca 1936. I choć Witkacy nie zachowuje śmiertelnej powagi, pozwala sobie na zabawy słowne i figlarne dygresje we właściwym sobie stylu, Niemyte dusze stanowią rodzaj testamentu pisarza, a zalecenia dla rodaków pozostają aktualne.

Niemyte dusze Witkacego to tekst niezwykle serio, silnie zaangażowany w aktualne, istotne społecznie sprawy. Znajdują tu wyraz jak najbardziej wprost ideały i poglądy autora Szewców: na rewolucję, stanowisko Rosji w Europie, rolę Piłsudskiego w dziejach Polski czy ocenę działań ruchu faszystowskiego. Najpilniejszą jednak dla Witkiewicza sprawą nie jest przekonanie kogokolwiek do jakichś racji czy koncepcji politycznych, ale alarmująco pilna potrzeba zmiany stanu świadomości społeczeństwa polskiego.

Witkacy kreśli niezwykle nowoczesną, poniekąd zbieżną z dzisiejszą narracją historii społecznej charakterystykę zbiorowości polskiej: „(…) pewne właściwości wrodzone narodowi polskiemu, połączone z jego potęgującą się w swych charakterystycznych rysach strukturą szlachecko-demokratyczną, będącą do pewnego stopnia też ich funkcją, wytworzyły z Polaków naród ludzi niezadowolonych ze swego losu, tzw. z rosyjska »nieudaczników«, którzy jako jedyny ratunek przeciw niespełnionym ambicjom musieli widzieć w sztucznym napuszaniu się do nieosiągniętej realnie wielkości: pić, bić się i puszyć się do ostatecznych granic możliwości — to był jedyny ratunek na nieprzyjemny podświadomy podkład poczucia własnej małości”.

Autoanaliza, przywrócenie rzeczywistych proporcji rzeczom i sprawom, rozpoznanie wrodzonych skłonności i sprzyjenie im, zamiast ich łamania — to proces dający szansę na uwolnienie niezwykłych zasobów marnowanej dotąd energii, harmonijny rozwój i możliwość samorealizacji jednostek i zbiorowości.

Dodawszy do ogólnej oceny sytuacji nieco rad praktycznych, czy też scenariuszy, jak szorować dusze bliźnich w życiu codziennym, Witkacy konkluduje: „Może ta książka, która mi ani sympatii ogółu, ani popularności (za którą nigdy zresztą nie goniłem, uważając, że jest to nagminną wadą literatów polskich wojennych i powojennych) nie przyniesie na pewno, przyczyni się do tego, że każdy jej uczciwy (a jak mało naprawdę intelektualnie uczciwych ludzi jest u nas!) czytelnik zrobi sobie mały rachunek sumienia i zastanowi się na chwilę, w wolnej właśnie chwili od kart, radia, dancingu i kina (no i pracy zawodowej oczywiście) — kim jest, czym jest jego otoczenie, w jakich czasach żyje i co on ma właśnie przed sobą do zrobienia. To już będzie wiele. Mam wrażenie, że w innych krajach ludzie myślą na te tematy i nie marnują się tam przez to tak kolosalne ilości energii indywidualnej i społecznej na próżno”.

Pamiętać jednak należy, że na swej drodze możemy spotkać osobniki nieskłonne do współpracy i niezainteresowane przemianą polskich dusz. Cóż, i to przewidział maestro Witkacy i dla pokrzepienia pozostawił nam przesłanie:

„A z draniami nie należy się zadawać, choćby byli nie wiem jak przepełnieni tajemniczym urokiem życia — tę radę daję wam znad grobu ostatnim wysiłkiem stygnących ust. Do widzenia”.

O autorze

Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy)
Autoportret, fot. Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885–1939), domena publiczna

Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy)

Ur.
24 lutego 1885 w Warszawie
Zm.
18 września 1939 w Jeziorach na Polesiu
Najważniejsze dzieła:
W małym dworku dramat, 1921), Wariat i zakonnica (dramat, 1923), Janulka, córka Fizdejki (dramat, 1923), Matka (dramat 1924), Szewcy (dramat, 1934), Pożegnanie jesieni (powieść, 1927), Nienasycenie (powieść, 1930), Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia (1919), Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia (1935), Niemyte dusze (1936; wyd. 1975).

Pseudonim Witkacy.
Polski awangardowy malarz, dramaturg, pisarz i filozof. Malarstwo studiował na krakowskiej ASP (u J. Stanisławskiego i J. Mehofera). W czasie I wojny światowej zaciągnął się do armii carskiej, ranny w 1916 r., pojechał kurować się do rodziny w Moskwie, gdzie był świadkiem wybuchu rewolucji październikowej. Bezpośrednie doświadczenie historii ukształtowało katastroficzną historiozofię Witkacego. W 1918 roku wrócił do Polski i osiadł w Zakopanem. Pracował zarobkowo jako portrecista (w latach 30. stworzył jednoosobową "Firmę portretową"), tworzył teoretyczne teksty z zakresu estetyki, był członkiem krakowskiej grupy formistów, głosząc teorię Czystej Formy w sztuce, mającej odwoływać się u odbiorcy bezpośrednio do uczuć metafizycznych. Z czasem stworzył własny system filozoficzny. W 1935 r. odznaczony prze Polską Akademię Nauk. Po wybuchu II wojny światowej, nie przyjęty jako ochotnik do wojska, udał się w kierunku wschodniej granicy Polski. Zginął śmiercią artystyczno-samobójczą, zażywając weronal wraz ze swą ówczesną kochanką oraz podcinając sobie żyły na wieść o agresji Związku Radzieckiego na prowadzącą wojnę z hitlerowskimi Niemcami Polskę.

Motywy występujące w tym utworze Wszystkie motywy