„Panna Albertyna wyjechała!” O ileż głębsze prawdy odsłania w nas ból niż cała psychologia!

Świat pustoszeje, inni ludzie liczą się tylko o tyle, że przez ich działania można odzyskać Albertynę lub ostatecznie, na zawsze ją utracić. Nasycona introspekcją opowieść o udrękach opuszczenia, zazdrości, odchodzeniu bliskich z naszego życia i zanikania z pamięci.

Bohater chwyta się upokarzających kłamstw i manipulacji, by skłonić ukochaną do powrotu. Prędko jednak okazuje się, że już za późno. Pod wpływem wspomnień i poszukiwań jego zazdrość ustępuje miejsca zrozumieniu i akceptacji dziewczyny takiej, jaką była. Po jej dwu odejściach, od niego i ze świata, rozpoczyna się to trzecie, stopniowe, niepochwytne odejście, opuszczenie serca i pamięci.

Ostatni rozdział relacjonuje wydarzenia w świecie arystokracji. Wydaje się suchy, bezuczuciowy, jak gdyby po ostatnim odejściu Albertyny nie pozostało już nic istotnego.

Szósty tom cyklu W poszukiwaniu straconego czasu nie został przez autora uporządkowany i zredagowany w takim stopniu, jak wcześniejsze. Dzieła tego dopełniła tłumaczka, Magdalena Tulli, podając w przypisach zestawienie dwu wersji utworu i uzupełniając pewne szczegóły zgodnie z notatkami Prousta.