Niezwykła to rzadkość: chłopski głos i osobista, biograficzna perspektywa opisu powstania styczniowego, poniewierki po więzieniach i pobytu na zesłaniu.
Ignacy Drygas, młody parobek z Wielkopolski, zostaje powołany do pruskiej armii. Kiedy rok później w Królestwie Kongresowym wybucha powstanie styczniowe, postanawia razem z dwudziestką kolegów z pułku przekroczyć granicę i przyłączyć się do walczących rodaków. Na czele konnego oddziału, uzbrojonego w nowoczesne pruskie karabiny, niespodziewanie staje niemiecki oficer…
Trzydzieści lat później wspomnienia chłopskiego powstańca spisał i wydał drukiem Wojciech Zakrzewski, również uczestnik powstania. Opatrzył je tytułem Pamiętnik Ignacego Jana Drygasa. Drugie wydanie, które ukazało się w 50. rocznicę powstania styczniowego, nosiło zmieniony tytuł: Wspomnienia chłopa-powstańca.
Powstała z opowiadań Ignacego Drygasa książka stanowi najdłuższy z czterech istniejących pamiętników chłopskich uczestników zrywu niepodległościowego roku 1863. Utwór składa się z dwóch części. Część pierwsza opisuje kilkumiesięczną kampanię oddziału, przedzierającego się na południe, w stronę Częstochowy, by następnie skręcić na wschód, w kierunku Sandomierza. Druga część dzieje się w niewoli, obejmuje pobyt w szpitalu, więzienie w Cytadeli, wywiezienie w głąb Rosji, śledztwo, wyrok, długą trasę na Syberię i pobyt na katordze.
Zaletą pamiętnika jest jasny, prosty język, trzeźwa rzeczowość, skupienie na faktach. Mimo braku dat dziennych i dokładnych odległości z łatwością można odtworzyć trasę partyzanckiego oddziału Drygasa, zidentyfikować miejsca potyczek, prześledzić etapy podróży na syberyjską katorgę, koleją, parostatkiem, następnie kibitkami, od Moskwy aż do docelowej wsi w rejonie Omska. Szczególnie ciekawa jest relacja o życiu na Syberii, o jej mieszkańcach, ich obyczajach, o zwierzynie i bogactwach naturalnych rozległej krainy.
E-book Wspomnienia chłopa-powstańca z 1863 r. Ignacego Drygasa jest dostępny jako plik EPUB, MOBI i PDF.
