Przypisy

punkty wstydliwe — [Komentarz autora z Uwag.] Najlepsze przykłady na punkt wstydliwy mamy, śledząc, jak w historii Strumieńskiego przewija się i powraca od czasu do czasu nitka zachcianek artystycznych, np. już [w rozdziale II] (żeby nie być posądzonym o naśladownictwo…), dalej [w rozdziale VI: „był zły, że wskutek jego obecności nie może się przed nią popisać swym dyletanckim znawstwem w rzeczach sztuki”], bardzo wyraźnie zaś [w rozdziale IV: „przyjęli go (…) jako materiał na nowego mecenasa sztuki. Strumieński właściwie byłby wolał zostać jej adeptem, byłby wolał próbować tych studiów, (…) do których czuł się bardziej powołanym niż zarozumialec Robert. Ale majątek i odziedziczone nowe »obowiązki« (…) uwalniały go poniekąd od obowiązku zostania dobrym malarzem”]. Por. także [rozdział V: „doczepienie byle jakiego uścisku do łańcucha brylantowych uścisków Angeliki popsułoby mu całą estetykę smutku, byłoby oczywistym nonsensem. To głównie wpłynęło z wewnątrz na jego decyzję, żeby być wstrzemięźliwym”], [tamże: „odczuwał coś podobnego do trwogi, i to nieokreślonej. Nieokreślonej? Czyżby dlatego, że nie chciał się przed samym sobą przyznać, iż ta trwoga dotyczy Angeliki? Bałżeby się zobaczyć może jej ducha?”], [„Ale nie przyznałby się przed sobą, że prostackie powiedzenie: »on zwariował« otwarło przed nim (nie nad nim) znowu nowy świat, nowy rzewny ideał”] (ambicja przyczyną powtórnych prób), [rozdział VII: „Udowadniał, że gdyby jej nie kochał, to by jej się nawet nie ośmielił zaproponować tak dyskretnie pięknej komedii, lecz właśnie ma zaufanie do Oli i wierzy, że ona to zrobi”], [rozdział VIII: „Myślał: »Co sobie ludzie myślą, którzy ze mną mówią?« i wstydził się. Nieraz sam przed nimi poruszał swoją drażliwą kwestię, przekręcał ją, zacierał, odejmował jej wagę. Czymże to było wobec nieszczęść narodowych i społecznych!”], [tamże: „W tym rozczarowaniu się odegrała też rolę mała osobista uraza intelektualna: Strumieński podsunął mu jakąś zdaniem swoim ważną myśl, którą tamten źle przyjął” itd.], [rozdział XX: „ale najbardziej tajemniczą okolicznością było to, że Strumieński zazdrościł Pawełkowi swego własnego wychowania i własnej troskliwości”]. Aby jednak dać popularne wyobrażenie, o co mi idzie, przytoczę przykłady z potocznego życia: dzieci, gdy stając przed ojcem w dniu jego imienin zapominają w połowie powinszowania. Konkurent, gdy zaproszony na kolację w domu swej przyszłej je cokolwiek za dużo lub ze zbyt wielkim apetytem. Scena, która, pomyślana przez dramaturga bardzo tragicznie, w świetle kinkietów wywołuje śmieszne wrażenie. Chwila wyjmowania chusteczki do nosa podczas płaczu. Po zgonie kogoś bliskiego, gdy się siada do stołu i niby to nie ma się apetytu, a przecież się je. Autor Pałuby, który w obawie podejrzeń o naśladownictwo i wpływy nie wie, czy się przeciw nim zastrzec i przytoczyć dowody swej oryginalności, czy tę sprawę pominąć. Panna, o której ktoś np. mówi, że ona nie rozumie rzeczy dwuznacznych, wstydzi się, że ją poczytać można za zanadto „porządną”, a więc za trochę głupią. Ktoś, co w pierwszym napadzie szlachetności wzbrania się przyjąć wynagrodzenia za przysługę, a za chwilę żałuje tego i rad by chwycić za tę rękę, którą nagrodziciel chowa pieniądze do kieszeni. Dwoje młodych ludzi, mających się ku sobie, przechadza się w dzień wiosenny po trotuarze; wtem zbliża się przekupień fiołków i natrętnie naprasza się ze swym towarem, spekulując na rycerskość dżentelmena. Gdy małżonkowie w dniu obchodu swego srebrnego wesela kłócą się ze sobą. Uczucia, jakich doznaje ten, którego się chwali: gdy obawia się pić tę pochwałę, podejrzewa szczerość chwalącego, nie chciałby narazić się na zarzut nieskromności i wstydzi się wybuchnąć zwierzęcym objawem zarozumiałości, choćby dlatego, żeby nie spłoszyć chwalącego itd. Oprócz „punktu wstydliwego” i „garderoby duszy” zwracam w Pałubie uwagę jeszcze na trzeci kształt stanów, a raczej momentów psychicznych, który nazywam punktem fałszywym. Wszystkie trzy stany właściwie zrastają się z sobą, przepływają w siebie, więc też na ścisłe odróżnianie ich nie kładę nacisku. Jeden znamienny przykład punktu fałszywego podałem [w rozdziale V („dobry geniusz Strumieńskiego… kazał mu zagłuszać szepty dawnych myśli wynajdywaniem coraz to innych potrzebnych czynności zewnętrznych”)]. Punkt fałszywy jest to świadome albo zwykle nieświadome zamilczenie prawdy, uchylenie pierwiastka pałubicznego, wyminięcie tego, co jest dla naszego dobrobytu intelektualnego w pewnej chwili niewygodnym. Np. [rozdział V: „przy wszystkich niemal dotychczasowych eksperymentach Strumieński, mimo nadzwyczajnej wytrwałości i zdecydowania na wszystko, nie mógł się ustrzec od tego, żeby w pewnych tajemniczych chwilach, rozstrzygających o losie eksperymentu a szybkich jak błyskawica, nie hamować rozpędzonego wehikułu”] (kwestia sumienia). Kwestia punktu fałszywego poruszona jest już w Snach Marii Dunin w sposób alegoryczny, tylko że gdy słowa „przemytnik, przemycanie” użyte są tam w dodatnim znaczeniu, to w Pałubie przemycaniem nazywa się właśnie ta konieczność, która się odbywa pod opieką niewidzialnego B.W.D. [przypis autorski]

Purana — poematy indyjskie, w których jest kosmogonia „o początku rzeczy”. Purana Bhagawata dotyczy Świetlanego Wisznu, inne zaś Sziwy i Brahmy. [przypis autorski]

puścił się […] w zarośla ku rzece… […] W krwawej kałuży leżał człowiek… — Scena ta w życiu Grzegorza z Sanoka przez Kallimacha. (przyp. aut.) [przypis autorski]

pustiaki (z ros.) — drobnostki. [przypis autorski]

pustorożce — antylopy amerykańskie [ob. nazwa pustorożce oznacza rodzinę ssaków przeżuwaczy mających na głowach rogi, które w odróżnieniu od poroża jeleniowatych (pełnorożców) nigdy nie są rozgałęzione ani zrzucane; należą do niej m.in. antylopy, bawoły, bydło domowe, koziorożce; widłoróg amerykański dawniej nazywany był antylopą widłorogą, gdyż budową przypomina antylopy (zamieszkujące wyłącznie stepy i sawanny Afryki oraz Azji) i wyróżnia się rozwidlonymi rogami; red. WL]. [przypis autorski]

pu-szango — niedobrze. [przypis autorski]

Putivel — Putywl, miasteczko w dzis. gubernii kurskiej. [przypis autorski]

Pypin — publiczność polska zna Pypina z zajmującej i bezstronnej jego pracy Kwestia polska w literaturze rosyjskiej, przełożonej i wydanej w dodatkach do „Prawdy” w 1881 r. [Aleksander Nikołajewicz Pypin (1833–1904): rosyjski historyk literatury i etnograf, profesor uniwersytetu w Petersburgu; red. WL]. [przypis autorski]

Pyrocystis noctiluca — roślina morska w nocy świecąca. [przypis autorski]

Pytał raz Litwin, nie wiem, diabła czy Pińczuka — Nazywa lud w Litwie Pińczukami obywateli błotnistych okolic Pińska. [przypis autorski]

Pytanie (…) terminu VII — „Utrum inter coniugatos amor possit habere locum?” „Dicimus enim et stabilito tenore firmamus amorem non posse inter duos iugales suas extendere vires, nam amantes sibi invicem gratis omnia largiuntur, nullius necessitatis ratione cogente; iugales vero mutuis tenentur ex debito voluntatibus obedire et in nullo seipsos sibi ad invicem denegare… Hoc igitur nostrum iudicium, cum nimia moderatione prolatum, et aliarum quamplurium dominarum consilio roboratum, pro indubitabili vobis sit ac veritate constanti. Ab anno MCLXXIV, tertio calend. maii, indictione VII”. (Fol. 56.) Wyrok ten zgodny jest z pierwszym prawidłem kodeksu miłosnego: „Causa coniugii non est ab amore excusatio recta”. [przypis autorski]

Quae res nihil commune inter se habent, earum una alterius causa esse non potest (łac.) — Spośród dwóch rzeczy, które nie posiadają nic ze sobą wspólnego, nie może stać się jedna przyczyną drugiej. [przypis autorski]

Quando vobis dissimulam tibus… — Joanna Maldonatus. Summula Coloniae 1605. P. 3. [przypis autorski]

Quanto poi al Chelmski… — może tu mowa o Chełmskim Marcyanie, Podstolim sandomirskim i pułkowniku, o którym wzmianka w „Pism. do w. i spr. Sob.” Klucz. (Indeks, t. II, str. 563). [przypis autorski]

ques[to] — uzupełnienia w nawiasach z powodu, że papier wydarty. [przypis autorski]

Qui redemisti perditos, noli perdere redemptos! — napis podobny znajduje się na pięknej figurze w lesie pod Zawieprzycami, w Lubelskiem. [przypis autorski]

quod Deus avertat — co niech Bóg odwróci (łac.). [przypis autorski]

„Quod illine velut ex fontibus haeresium rivos profluere suspicantur”, — czytamy w przedmowie do wydania Erazma: De conscribendis epistolis, dokonanego przez Scharffenberga i Wietora w Krakowie r. 1523. Przedmowa ta zwraca się do Jodoka Deciusa. [przypis autorski]

Quod superius… (łac.) — Tak jak tam w górze — podobnież i tu na dole. [przypis autorski]

quotidie namque crescunt mala subtrahuntur bona (łac.) — [codziennie zwiększają zło, pomniejszając dobro]; Meditationes II [Meditationes piissimae de cognitione humanae conditionis, dzieło przypisywane Bernardowi z Clairvaux, pochodzące jednak z XIII w.; red. WL]. [przypis autorski]

rabandy — taśmowe naszywki żagli. [przypis autorski]

rabędy są to liczne, niedługie sznurki (…) — paski do noszenia szabel i karabel nazywały się w mowie staropolskiej rabciami, rapciami, a były zwykle nie rzemienne, ale taśmowe i sznurkowe. [przypis autorski]

raczcie uświetnić moje wesele waszą najłaskawszą obecnością (…) wahał się Henryk, ale mu oczy błyskały ochotą — Henryk Walezjusz był zaraz po hołdzie na weselu Andrzeja Zborowskiego (Grabowski, Wspominki ojczyste). [przypis autorski]

raczej zastosować da się do (…) nadające ducha i stylu następnym pokoleniom — A. Nowaczyński, Wczasy literackie, Warszawa 1906, s. 207. [przypis autorski]

radioskop — przyrząd najbliższej przyszłości, dostarczający przy pomocy fal radiowych obrazów z najdalszej odległości, czyli teleskop przenikający na mil tysiące mroki, mgły i mury. [przypis autorski]

radości (gw., daw.) — radościami. [przypis autorski]

Rady narodowe, wchodzące w skład Rady wszechświatowej — obecnie w skład Rady wszechświatowej w chodzi 19 Rad narodowych, liczących łącznie 10 milionów członków. [przypis autorski]

Radziwiłł-Sierota — odbył dalekie podróże i wydał opis peregrynacji swojej do Ziemi Świętej. [przypis autorski]

Ragany (mit. litew.) — bóstwa drzew w nich ukryte. [przypis autorski]

ragotina (z litew.) — oszczep. [przypis autorski]

rail troublers — zbójcy kolejowi w Stanach Zjednoczonych. [przypis autorski]

Rajmund de Sabunda — lekarz i teolog, ur. w Barcelonie; nauczał teologii w uniwersytecie w Tuluzie, gdzie też umarł ok.r. 1432. Napisał: Theologia naturalis sive liber creaturarum, De natura hominis. [przypis autorski]

rajz — książkowa nazwa tego ptaka jest remiz. Należy do wróblowatych, podobny do sikory, tylko mniejszy. [przypis autorski]

raki — wódka ryżowa. [przypis autorski]

Rakszas — Demon zły. [przypis autorski]

Ramazan jest to wielki post turecki; Bajram wielkie święto które obchodzą na kształt naszego karnawału. O zachodzie słońca, początek Bajramu ogłasza się wystrzałem z harmaty; potem trwają całą noc illuminacje meczetów i wystrzały wiwatowe różnej broni. [przypis autorski]

raniec — tornister. [przypis autorski]

ranna (z ros.) — wczesna. [przypis autorski]

rappa — w żargonie miejscowym znaczy centym, setna część franka. [przypis autorski]

raróg — Raróg, ptak z gatunku jastrzębia. Wiadomo, że za jastrzębiami drobne ptastwo, szczególnie jaskółki, tłumnie upędzają się. Stąd przysłowie: latać jak za rarogiem. [raróg: gatunek ptaka drapieżnego z rzędu sokołowatych, występuje na równinach, łąkach i stepach oraz obszarach skalistych Eurazji, osiąga rozmiary ciała przekraczające 50 cm przy rozpiętości skrzydeł do 130 cm; wszechstronny myśliwy, poluje na gryzonie, ssaki (np. zające), ptaki (kuropatwy, cietrzewie, kaczki, gęsi i łabędzie); tradycyjnie wykorzystywany w sokolnictwie, obecnie pod ochroną; w mit. słowiańskiej raróg, związany z bogiem nieba i ognia Swarogiem, to demon ognia, przynoszący szczęście, pokrewny występującemu w ros. opowieściach lud. żar-ptakowi: powiedzenie o uganianiu się za rarogiem może być związane raczej z tymi mityczno-baśniowymi wyobrażeniami; red. WL]. [przypis autorski]

Rata! rata! — na pomoc! [przypis autorski]

ratyszcze — spisa, włócznia. [przypis autorski]

Raupuże (z litew. rupūžė) — Ropucha. [przypis autorski]

Raymi — najważniejsze święto Słońca; Inkowie i kapłani czcili je na kolanach. [przypis autorski]

Razjeżżaja — ulica w Piotrogradzie. [przypis autorski]

raz na dwa tygodnie wolno mu ją odwiedzić — kiedy obrażona Metylda zabroniła mu nawet pisywać do siebie, wówczas Stendhal, nie mogąc sobie dać rady z nadmiarem swych uczuć, zaczął pisać powieść, nie przeznaczoną do druku, tylko dla niej jedynej. Powieści tej, która jest jego pierwszą powieścią w ogóle, napisał tylko kilka kartek. Siebie odmalował tam pod postacią Polaka, oficera napoleońskiego, nazwiskiem Poloski; jako „czarny charakter” zapowiada się zaborcza przyjaciółka, margrabina Traversi, zakochana w Metyldzie i zazdrosna o nią. [przypis autorski]

R. Birn, The Profits of Ideas: Privileges en Librairie in Eighteenth-Century France, „Eighteenth-Century Studies”, Vol. 4, No. 2 (Winter 1970–1971), s. 134. [przypis autorski]

R. Birn, The Profits of Ideas: Privileges en Librairie in Eighteenth-Century France, „Eighteenth-Century Studies”, Vol. 4, No. 2 (Winter 1970–1971), s. 161. [przypis autorski]

R. Birn, The Profits of Ideas: Privileges en Librairie in Eighteenth-Century France, „Eighteenth-Century Studies”, Vol. 4, No. 2 (Winter 1970–1971), s. 132. [przypis autorski]

R. Birn, The Profits of Ideas: Privileges en Librairie in Eighteenth-Century France, „Eighteenth-Century Studies”, Vol. 4, No. 2 (Winter 1970–1971), s. 144. [przypis autorski]

R. Birn, The Profits of Ideas: Privileges en Librairie in Eighteenth-Century France, „Eighteenth-Century Studies”, Vol. 4, No. 2 (Winter 1970–1971), s. 137. [przypis autorski]

R. Birn, The Profits of Ideas: Privileges en Librairie in Eighteenth-Century France, „Eighteenth-Century Studies”, Vol. 4, No. 2 (Winter 1970–1971), s. 486, przypis 42; D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 80, G. S. Brown, After the fall: the chute of a play, droits d'auteur and literary property in the Old Régime, „FHS”, 22 (1999), s. 487; S. Teilmann, British and French copyright: A historical study of aesthetic implications, Department of Comparative Literature University of Southern Denmark 2004, http://static.sdu.dk/mediafiles/Files/Om_SDU/Institutter/Ilkm/ILKM_files/PhD/StineTeilmann.pdf, (dostęp 13.02.2014), s. 25; M. F. Makeen, From „Communication in Public” to „Communication to the Public”; An Examination of the Authors's Rights of Broadcasting, Cabling, and the Making Available of Works to the Public Under the Copyright Laws of the USA, the UK, and France, King's College 1999, https://kclpure.kcl.ac.uk/portal/files/2932667/392285.pdf, (dostęp 16.02.2014), s. 34. [przypis autorski]

R. Birn, The Profits of Ideas: Privileges en Librairie in Eighteenth-Century France, „Eighteenth-Century Studies”, Vol. 4, No. 2 (Winter 1970–1971), s. 158; D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 86, L. Pfister, Author and Work in the French Print Privileges System: Some Milestones, [w:]Privilege and Property. Essays on the History of Copyright, red. R. Deazley, M. Kretschmer, L. Bently, s. 132. [przypis autorski]

R. Birn, The Profits of Ideas: Privileges en Librairie in Eighteenth-Century France, „Eighteenth-Century Studies”, Vol. 4, No. 2 (Winter 1970–1971), s. 145, Ch. May, S. K. Sell, Intellectual property rights. A critical history, London 2006, s. 103. [przypis autorski]

R. Birn, The Profits of Ideas…, s. 132. [przypis autorski]

R. Birn, The Profits of Ideas…, s. 137. [przypis autorski]

R. Birn, The Profits of Ideas…, s. 145. [przypis autorski]

R. Birn, The Profits of Ideas:…, s. 145. [przypis autorski]

R. Birn, The Profits of Ideas…, s. 162-168. [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Bach v. Longman (1777), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Bach v. Longman… [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Copyright Amendment Act 1842, [w:] Primary Sources on Copyright…, punkt 5 (dostęp 09.02.2014), 212). [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Dramatic Literary Property Act 1833, [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, punkt 2 (dostęp 09.02.2014). [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Dramatic Literary Property Act…, punkt 12. [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Dramatic Literary Property Act…, punkt 8–9. [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Fine Arts Copyright Act 1862, [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, (11.02.2014), punkt 3-5. [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Henrician Proclamation 1538, [w:] Primary Sources on Copyright…, J. Loewenstein, The author's due…, s. 9. [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Hinton v. Donaldson (1773), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), wyd. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, M. Rose, Authors and Owners…, s. 99–100. [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Hinton v. Donaldson (1773), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), wyd. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Hinton v. Donaldson… [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Millar v. Taylor (1769)… [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Millar v. Taylor (1769), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), wyd. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on Millar v. Taylor (1769), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), wyd. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org. [przypis autorski]

R. Deazley, (2008) Commentary on the Engravers' Act (1735), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, punkt 2 (dostęp 08.02.2014 r). [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on the Engravers' Act (1735), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, punkt 2 (dostęp 08.02.2014 r). [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on the Engravers' Act (1735), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently & M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, punkt 4 (dostęp 08.02.2014 r). Ze względu m.in. to, że samo przygotowanie płyt do grawerunku było traktowane jako praca zasługująca na ochronę, w roku 1766 został przyjęty kolejny statut. Zgodnie z ust. 2 tej ustawy, ochroną objęte były również grawerunki skopiowane z innych obrazków, rysunków, modeli, rzeźb, zarówno antycznych, jak i współczesnych. An act to amend and render more effectual an act made in the eighth year of the reign of King George the Second, for encouragement of the arts of designing, engraving, and etching, historical and other prints; and for vesting in, and securing to, Jane Hogarth widow, the property in certain prints, 1766, 7 Geo. III, c.38, http://copy.law.cam.ac.uk/record/uk_1766 ustęp 2 (dostęp 08.02.2014). [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on the Engravers' Act (1735), [w:] Primary Sources on Copyright…, punkt 2. [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on the Licensing Act 1662…, M. Rose, Authors and Owners…, s. 31, B. Balazs, Coda: A Short History of Book Piracy [w:] Media Piracy in Emerging Economies, red. J. Karaganis, Social Science Research Council 2011, s. 403. [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on the Licensing Act 1662, [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org; M. Rose, Authors and Owners…, s. 31. [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on the Models and Busts Act 1798, [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900)…, An Act for the encouragement of the arts of designing, engraving, and etching… [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on the Models and Busts Act 1798, [w:] Primary Sources on Copyright…, punkt 4 (dostęp 08.02.2014). [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on the Stationers' Royal Charter 1557, [w:] Primary Sources on Copyright…, P. Drahos, J. Braithwaite, Information feudalism. Who owns the knowledge economy, London 2002, s. 30. [przypis autorski]

R. Deazley (2008), Commentary on the Statute of Monopolies 1624, [w:] Primary Sources on Copyright… [przypis autorski]

R. Deazley, Rethinking copyright. History, Theory, Language, Cheltenham 2006, s. 16. [przypis autorski]

R. Deazley, What's new about the Statut of Anne, [w:] L. Bently, U. Suthersanem, P. Torremas, Global Copyright. Three hundred years since the Statute of Anne, from 1709 to cyberspace, s. 42. [przypis autorski]

R. Deazley, What's new about the Statut of Anne, [w:] L. Bently, U. Suthersanem, P. Torremas, Global Copyright. Three hundred years since the Statute of Anne, from 1709 to cyberspace, s. 40. [przypis autorski]

R. Delzey, Rethinking copyright. History, Theory, Language, Cheltenham 2006, s. 20. [przypis autorski]

R. Descartes, Medytacje o pierwszej filozofii, Warszawa 1958, s. 20. [przypis autorski]

rębowana myca — czapeczka z koronkami. [przypis autorski]

rękodajny — dworzanin wyznaczony do asystowania pani domu i prowadzenia jej za rękę, gdy gdzieś szła. [przypis autorski]

rękopis (…) lub raczej skrypt teatralny — K. Ehrenberg, który równocześnie był krytykiem w „Głosie Narodu” mówił mi, że i on, i Starzewski mieli do rozporządzenia nie rękopis, ale skrypt teatralny, który istnieje. [przypis autorski]

rebozo — kobiecy szal meksykański, bardzo długi. [przypis autorski]

Recenzja z sądu najwyższego — patrz: Mój proces (Plotki, plotki…) oraz Prawo autorskie fikcją? i Kapelan więzienny (Pijane dziecko we mgle). [przypis autorski]

recepcja krytyczna, teatralna i przekładowa [Ibsena] osiągnęła w Polsce w dziesięcioleciu 1890–1900 swój wymiar szczytowy — Pomijając główne wystąpienia wcześniejsze (W. Engeström, Henryk Ibsen, poeta norweski, Warszawa 1875; S. Wollerner, Henryk Ibsen, Lwów 1888), można odnotować w dziesięcioleciu 1890–1900 następujące poważniejsze artykuły i studia dotyczące norweskiego dramaturga: H. Biegeleisen, Henryk Ibsen. Szkic spoleczno-literacki, Warszawa 1891; W. Bogusławski, Skandynawizm w literaturze. Henryk Ibsen, „Biblioteka Warszawska” 1891, t. IV; C. Jellenta, Ostatnie dramata Ibsena, „Ateneum” 1893, t. I; W. Marrene-Morzkowska, Nowe prądy w literaturze dramatycznej, „Wędrowiec” 1893, s. 473–475; L. Szczepański, Henryk Ibsen. Garść uwag, „Świat” 1894, s. 544–547, 576–579; A. Świętochowski, Ibseniada, „Prawda” 1896, nr 49 (jest to złośliwy atak na przesadny kult Ibsena w Polsce); A. Górski, Henryk Ibsen — 20 marca 1828, „Życie” 1898, s. 133–134. Nadto książka L. Germana, Henryk Ibsen, Lwów 1895 (uprzednio druk. na łamach „Przewodnika Naukowego i Literackiego” 1894); główne recenzje: Z. Daszyńska w: „Głos” 1895, s. 270–272; J. Kotarbiński w: „Przegląd Literacki” 1896, nr 5; I. Suesser w: „Ateneum” 1896, t. II. Znacznej części wyliczonych tytułów nie wymienia W. Hahn, Henryk Ibsen w Polsce. W setną rocznicę urodzin. 1828, 20 III 1928, Lublin 1929. Większe zaufanie budzi podane przez Hahna zestawienie polskich przekładów i przedstawień sztuk Ibsena (W. Hahn, Henryk Ibsen w Polsce (…), Lublin 1929, s. 9–22). [przypis autorski]

recibis, volap — toreadorskie metody zadawania bykowi ciosu śmiertelnego. [przypis autorski]

reconquista (hiszp.) — rekonkwista, dosł.: ponowne zdobycie, walka państw chrześcijańskich o opanowanie ziem Płw. Iberyjskiego zdobytych przez muzułmanów w VIII w. [przypis autorski]

recytował — deklamował. [przypis autorski]

reda — przystań. [przypis autorski]

Redde quod debes (łac.) — Oddaj, co wynieneś. [przypis autorski]

reduta — bal maskowy. [przypis autorski]