Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 447 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | francuski | grecki | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia grecka | włoski

Według języka: wszystkie | polski


Znaleziono 293 przypisów.

'Η αγαπη ου ζητει τα εαντης (gr.) — „Miłosierdzie nie szuka swojej korzyści” (św. Paweł. List I do Koryntian, Rozdz. XIII, w. 5). [przypis tłumacza]

Ἤ ζῇν (…) ἀθλίως (gr.) — „Lub żyć bez troski, albo umrzeć w porę:/ Śmierć piękną dla tych, kogo krzywdzi życie,/ I lepiej nie żyć, niźli żyć w niedoli.” Cytat u Stobaeusa [w:] Sermones, 20 (tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

iactantius (…) dolent — Tacitus, Annales II, 77. [przypis tłumacza]

I act, I move, I push (ang.) — działam, poruszam się, śpieszę. [przypis tłumacza]

Iakchos — jedno z wielu imion Dionizosa, boga wina, w Atenach i w Eleusis. Podczas misteriów eleuzyńskich (koniec września, 27. lub 28.) niosła z Aten posąg Iakchosa (pojmowano go jako syna Demetry i Zeusa) do Eleusis uroczysta procesja, wśród okrzyków: „Iakchos! Iakchos!”. Gdy zanosiło się na bitwę salamińską, pokazało się światło z Eleusis, widziano tuman kurzu i słyszano krzyk: „Iakchos”, tak jakby się procesja odbywała; tymczasem Attyka była pusta. Tłumaczono sobie to cudowne zjawisko tak, że Demeter, jej córka i Iakchos ciągną na pomoc Grekom, i przepowiadano zgubę Persom (barbarzyńcom). [przypis tłumacza]

iako Dawid prawi…Quaesivi eum et non est inventus locus eius (Ps. 36) [Tekst łac. tłumaczy się jako: Szukałem go, lecz nie znalazłem miejsca, gdzie by był — Red.WL]. [przypis tłumacza]

Iam (…) dicitur — Po łacinie: „Już tyle razy zaklinałem was na wszystko, co święte, na wszystkich bogów i boginie; abyście, jeżeli zdolni jesteście jeszcze do uczuć litości, wsparli mnie w mojej nędzy; ale na nic nie zdały te moje skargi i wyrzekania. Pozwólcie, proszę, pozwólcie, okrutnicy, iść, dokąd mnie los mój woła i nie mamcie mnie dłużej waszymi czczymi zagadywaniami, pamiętni starego przysłowia, że głodny brzuch, jak powiadają, pozbawiony jest uszu”. [przypis tłumacza]

Iam (…) implorata — Catullus, Carminae LXVI, 65. [przypis tłumacza]

Iam (…) licebit (łac.) — „Co minęło, nie wróci; daremne błagania!” (Lucretius, De rerum natura, III, 928; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Iam matura thoris plenis adoleverat virginitas (łac.) — Już dziewictwo w całej pełni było dojrzałe do ślubnego łoża. [przypis tłumacza]

Iam nemo (…) templa (łac.) — „Człek zmęczony i życiem przesycony marnym,/ Nie raczy podnieść wzroku na niebios sklepienie!” (Lucretius, De rerum natura, II, 1037; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Iamque (…) repletum — Lucretius, De rerum natura, II, 1165. [przypis tłumacza]

Iamque (…) tellus — Lucretius, De rerum natura, II, 1151 [przypis tłumacza]

Ianowi Kale… — Jean de Calais, notariusz Châtelet, w istocie piastujący funkcje interpretatora testamentów. [przypis tłumacza]

I ask not (…) thou art (ang.) — Ja nie pytam się ciebie, czyś ty zawiniła. Lecz kocham cię taką, jaką jesteś. [przypis tłumacza]

Ibn Ezra — Abraham ben Meir (1092–1167), hebrajski poeta, uczony i filozof z Hiszpanii; autor komentarzy do Biblii, rozprawy filozoficznej w duchu neoplatonizmu, poematów religijnych i drobnych utworów o tematyce świeckiej. [przypis tłumacza]

I chcę (…) jawny i otwarty. — Raz przyjąwszy fałszywą sytuację, Alcest brnie coraz głębiej w śmieszności. Ten mocny człowiek miota się bezsilnie w cienkiej jak pajęczyna siatce światowego konwenansu. [przypis tłumacza]

ich falangi równoważą się swą liczbą, a liczba jazdy z obu stron była także prawie równa — o peltastach nie ma wzmianki, tych pewnie miał Agesilaos więcej. [przypis tłumacza]

Ich nabożność jest ludzka — Nieznacznie i nieco sofistycznie Molier przeszedł na inny teren; pomieszał te dwa pojęcia, tak bardzo różne: obłudę religijną i religijność szczerą, ale zbyt surową, „nieludzką”, w którą uderza tu mimochodem. Są to rzeczy bardzo różne, ale dla Moliera jednakowo antypatyczne i jednako groźne bodaj jako dla autora dramatycznego. Wszak oba te obozy szły ręka w rękę, gdy szło o uśmiercenie jego komedii. [przypis tłumacza]

ich — Olintyjczyków. [przypis tłumacza]

ich państwo w całej Helladzie najsławniejsze (…) nad przodownikami mają przodownictwo — Sparta weszła w przymierze zaczepno-odporne z sąsiadami na Peloponezie, tak że od połowy VI w. przed Chr. rozporządza siłą zbrojną całego Peloponezu, obszaru wynoszącego 20 000 km². Była to pierwsza potęga w Grecji, rozdartej na szereg drobnych państewek wstrząsanych wojnami i przesileniami politycznymi. Silna i sprężysta organizacja państwowa, konsekwentna i świadoma swego celu polityka imponowały nawet narodom niegreckim. Cała Grecja uznawała jej przodownictwo (hegemonię); pół wieku tylko morska potęga Aten (w chwili rozkwitu więcej niż 200 miast i wysp, obszar 30 000 km²) rywalizowała z Lacedemonem. W 404 r. przed Chr. padła moc Aten w gruzy pod ciosami Spartan i sprzymierzeńców, a hegemonia lacedemońska miała teraz potężniejsze i dalej sięgające ramię niż dawniej. Krótkotrwałe, potężne greckie państwo na Sycylii, zorganizowane i utrzymywane żelazną ręką syrakuzańskiego tyrana Dionizjosa I liczyło się do przyjaciół Sparty. Ksenofont był jej potęgi świadkiem i wielbicielem. Zapomniał nawet, że w czasie kiedy te słowa pisze, prysnął już urok Sparty, grobem jej potęgi stała się bitwa pod Leuktrami (w Beocji, w 371 r.) i pod Mantineją (na Peloponezie we wschodniej Arkadii, w 362 r.). [przypis tłumacza]

ichtiomancja — wróżenie z ryb. [przypis tłumacza]

I cz. 113, A 10, ad 2 — Odsyłacz ten odnosi się do Sumy św. Tomasza z Akwinu. [przypis tłumacza]

Id cinerem (…) sepultos (łac.) — „Wierzysz, iż trupy dbają o swój cień i popiół?” (Vergilius, Aeneida, IV, 34; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

idée fixe (fr.) — jakaś myśl nieustannie kogoś zaprzą­tająca, często sprzeczna z rozsądkiem. [przypis tłumacza]

Idę tedy (…) wedle prawideł sztuki — Montaigne później odmienił zamiar, czego powody podaje sam przy końcu rozdziału. [przypis tłumacza]

idealną nieledwie jedność wewnętrzną i nie dodać prawie ani jednego zbytecznego wyrazu — wyjątek stanowią może scena 5 aktu III i scena 3 aktu IV, ale w dyskusję co do autentyczności jednej, a związku z całością drugiej trudno się tu wdawać. [przypis tłumacza]

idea odrębnej umiejętności, mogącej się nazywać Krytyką czystego rozumu (…) — w pierwszym wydaniu: „(…) która by mogła posłużyć do krytyki czystego rozumu. A czystym zwie się każde poznanie, niezmieszane z niczym sobie obcym. Mianowicie zaś nazywamy zgoła czystym takie poznanie, w którym nie ma wcale przymieszki doświadczenia i wrażenia, które jest możliwe całkiem a priori. Otóż rozum jest władzą (…)” itd. [przypis tłumacza]

idea pod względem swej treści formalnej — „Formalny” („formalis”) używa autor stale za scholastykami w znaczeniu: rzeczywisty, faktyczny. Tradycja tego znaczenia jest następująca. Już u Demokryta (Diels, Fragm. 167) znajdujemy wyraz ειδος w znaczeniu atomu, a Platon posługuje się tym wyrazem dla oznaczenia transcendentnej idei. Arystoteles wypracował pojęcie związane z tym wyrazem w ten sposób, że jest to spółczynnik bytu, przeciwstawny materii, czyli raczej materiałowi, a posiadający cechy ogólności, typowości, pojęcia, treści, istoty i skutkiem tego tworzący z materiału nieokreślonego, niewyznaczonego wszelkie rzeczy, nadając im swoistość i konkretność przez zamianę potencjalności na aktualność, czyli rzeczywistość. W literaturze łacińskiej odpowiednikiem owego wyrazu jest „forma”, a wyraz ten, jak i tamten, mówi tyle, co wygląd, figura, postać, kształt, rodzaj, wzór, ideał, a zatem tyle też, co i nasz wyraz „forma”. Scholastycy, idąc za Arystotelesem, nazywali to, co ma być poznane: „forma substantialis”, a formalnym to, co posiada formę, czyli jest rzeczywiste. w odróżnieniu od tego, co jest intencjonalne, przedmiotowe (nie: rzeczowe), wyobrażone. U Suareza „conceptus formalis” (Disp. met. II, 1, 1) znaczy: pojęcie jako akt, czyli fakt; właśnie o to chodzi powyżej. Descartes posługuje się owymi wyrazami w znaczeniu scholastycznym. Hobbes (De corp. 8, 23) rozumie przez formę istotę rzeczy, według której rzecz nazywa się. Bacon (Nov. Org. II, 17) rozumieć usiłuje przez formy prawa tkwiące w rzeczach; por. tekst [fragment zaczynający się od słów „wewnętrznej treści rzeczy (…) do wyprowadzenia z rzeczy stałych i wiecznych i jednocześnie z wpisanych w te rzeczy, jakoby w swe kodeksy prawdziwe, praw, według których wszystko poszczególne się dzieje i porządkuje”]. Zob. w Etyce: „treść, czyli forma” w końcu Przedm. do cz. IV. [przypis tłumacza]

Ideo audite, gentes, quanta ego faciam eis. Audi terra: ecce ego adducam mala (łac.) — „Tak mówił Pan: Zastanówcie się na drogach, a spojrzyjcie i pytajcie się o ścieżkach starych, która by była dobra, a chodźcie nią, a znajdziecie odpocznienie duszy waszej: tedy odpowiadali: Nie będziemy chodzili. „A gdybym postanawiał nad wami stróżów, mówiąc: Słuchajcie głosu trąby! tedy mawiali: Nie będziemy słuchać. „Przetoż słuchajcie, o narody, co Ja im uczynię. Słuchaj ziemio, oto przywiodę złe, etc”. [przypis tłumacza]

id est (łac.) — to jest. [przypis tłumacza]

id genus omne (łac.) — „I inni tego rodzaju” (Horatius, Satirae, I, 2, 2; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

id id maxime quemque decet (…) maxime — Cicero, De officiis 1, 31. [przypis tłumacza]

I dlatego to Chrystus, który powiada, iż przyszedł, aby nieść pokój — J 14, 27. [przypis tłumacza]

Id maxime quemque decet, quod est cuiusque suum maxime (łac.) — Cicero de Off. I, 31; cyt. u Montaigne, Próby, III, 1. „To najbardziej każdemu przystoi, co jest przede wszystkim jego właściwością”. [przypis tłumacza]

Id (…) transcurrerunt (łac.) — „Wykonacie to za pomocą samych rozpędzonych koni, jeśli je rozkiełzane pchniecie na wroga ostrogami: pamięć ludzka niesie, że konnica rzymska często tak walczyła ku swej chwale. Zdjąwszy tedy wędzidła, przejechali przez wroga, dwa razy tam i z powrotem, czyniąc straszliwy pogrom” (Livius Titus, Ab Urbe condita, XL, 40; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Idumea — Ἰδουμαία, Ἰδουμαῖοι, nazwa dawniejsza Edom, Edomici; Edom (czerwony) przydomek Ezawa (Rdz 25, 25), w klinach: udumu, udumi. [przypis tłumacza]

Idź, bo ci łeb rozbiję! (vae capiti tuo) — irytuje się, bo sądzi, że pasożyt pomawia go w ogóle o chodzenie w stroju niewieścim, a nie wie przecież o koncepcie tamtego Menechmusa. [przypis tłumacza]

Idźcie w pokoju potomkowie innych narodów — Szmaja i Awtalion byli prozelitami. [przypis tłumacza]

Idź i zmów modlitwę (Abi intro et comprecare) — w takich wypadkach modlono się do bogów, by spełniając sen, byli łaskawi. [przypis tłumacza]

Idź precz (…) lizać słupy Megaklesa — tj. do pałacu wuja, któremu z tych wielkich bogactw i z tego państwa — został się pałac z pięknymi kolumnami — ale jeść tam nie ma co, chyba musisz lizać owe stylowe słupy. [przypis tłumacza]

Ieśli na rozdział w Taiawencie… — głośna ówczesna książka kucharska. [przypis tłumacza]

Ifigenia przez Orestesa rozpoznana została wskutek wysłania listu… — zob. Eurypides, Ifigenia w Taurydzie 747–821. [Ifigenia, siostra Orestesa, miała zostać przez własnego ojca złożona na ofiarę Artemidzie, lecz w ostatnim momencie bogini uratowała ją od śmierci na ołtarzu, zastąpiła ją łanią i przeniosła do dalekiej Taurydy. Od ponad 10 lat żyje jako kapłanka Artemidy z dala od ojczyzny. Służba świątynna chwyta dwójkę cudzoziemców i przyprowadza do niej, by zgodnie ze swoim zwyczajem w akcie zemsty za dawną krzywdę złożyła ich na ofiarę. Jak się okazuje, nieznajomi pochodzą z jej rodzinnego miasta, więc Ifigenia chce uwolnić jednego z nich i przekazać za jego pośrednictwem list do brata. Treść pisma, odczytana przez nią na głos, na wypadek, gdyby posłaniec utracił list, ujawnia jej tożsamość. W odpowiedzi Orestes, ujawniając się jej, jako dowód swojej tożsamości przytacza zdarzenia z młodości w rodzinnym domu; red. WL] [przypis tłumacza]

Ifigenia w Aulidzie, w niczym bowiem niepodobna jest jako błagająca występującej później — Eurypides, Ifigenia w Aulidzie 1213 i nast., 1368 i nast. A przykładem charakteru… — Arystoteles nie przytoczył przykładu na charakter niewiernie oddany. [przypis tłumacza]

Ifikrates — wybitny generał ateński; obejmuje dowództwo w wojnie korynckiej, a ustępuje ze służby w wojnie z sprzymierzeńcami, oskarżony o zdradę. [przypis tłumacza]

I gdyby matce czynów i godzin, Wieczności, Wyrwał się z rąk bezwładnych wąż — obok tysiącznych znaczeń symbolicznych wąż zwinięty w pierścień, w którym ogon styka się z paszczą, był godłem wieczności. [przypis tłumacza]

I gdy (…) kija? — Nieomylnym instynktem kobiecym Celimena umie sprowadzić sprzeczkę na teren, na którym rola Alcesta z konieczności staje się komiczną. Jakoż Alcest nie uniknie pułapki, jak nie uniknął jej poprzednio z Filintem: tyrada jego tuż potem jest z rzędu tych, które nieodzownie ośmieszają mężczyznę w oczach kobiety. Alcest sam czuje to może, mimo to brnie coraz więcej tym podrażniony. [przypis tłumacza]

Igneus (…) origo — Vergilius, Aeneida, VI, 730. [przypis tłumacza]

Ignoratur (…) se — Lucretius, De rerum natura, I, 113. [przypis tłumacza]

I gotują się wyświecić z Kościoła ludzi, którzy odmawiają tego wyznania — Chodzi o słynne „5 twierdzeń” Janseniusza. [przypis tłumacza]

igrzyska gimniczne — [w których rywalizacja wymaga sprawności fizycznej, np. biegi, zapasy, walka na pięści], prócz nich są jeszcze wyścigi konne i zawody muzyczne. [przypis tłumacza]

I jedzenie, i wożeniecibatus commeatusque. [przypis tłumacza]

I jeżeliby taki szermierz… — Ksenofont każe tu swemu bohaterowi posługiwać się indukcyjną metodą Sokratesa, mianowicie gromadzeniem przykładów i wnioskowaniem z analogii. [przypis tłumacza]

Ijofon — syn Sofoklesa, tęgi poeta, ale posądzano go, że mu ojciec pomaga lub że korzysta z ojca pism. [przypis tłumacza]

Ikarios (mit. gr.) — ojciec Penelopy. [przypis tłumacza]

ilekroć razy stosunek podwojony wzrasta lub maleje… — stosunek podwojony jest według Beaulavona wynikiem pomnożenia dwóch równych stosunków, z których każdy nazywa się stosunkiem pojedynczym. A zatem (Zw : Rz) × (Rz : P), ponieważ zaś Zw = 1, więc w wyniku otrzyma się (P × Rz) : Rz. Wykładnikiem stosunku będzie zatem P (P wyrażone liczbą ludności wyznaczy siłę rządu). [przypis tłumacza]

ilekroć zastanawiam się nad rządami, zawsze w badaniach mych znajduję nowe powody miłowania rządu mego kraju! — hołd złożony Genewie: jej ustrój najbliższy jest ideałowi prawności, wyłożonemu w Umowie. [przypis tłumacza]

ile stóp pchlich jesteś ode mnie oddalony? Przecie, jak mówią, takimi pomiarami się zajmujesz — docinki Syrakuzańczyka opierają się na komedii Arystofanesa pt. Chmury (w. 145), ośmieszającej Sokratesa. Przedstawiono ją w teatrze w 423 r., a zatem w roku 420, kiedy uczta nasza się odbywa, mogły dowcipy odnoszące się do Sokratesa być jeszcze w pamięci i krążyć między ludem. Ksenofont podczas przedstawienia komedii był jeszcze dzieckiem, znał ją tylko z lektury. [przypis tłumacza]

ile to wart był talent złota — talent attycki wart był przeszło 5000 koron. [przypis tłumacza]

ile że wojna domowa jest największym nieszczęściem — W tym i w wielu poprzedzających ustępach mieszczą się aluzje do frondy, którą Francja przebyła i od której wiele ucierpiała. [przypis tłumacza]

ileż nieszczęść spadło na ostatniego księcia Burgundii (…) Czyliż rycina pieczęci nie była pierwszą (…) — por. Pamiętniki Filipa de Commines, V, 1; Plutarch, Życie Mariusza. [przypis tłumacza]

Ileż zwad (…) stworzyła na świecie wątpliwość co do znaczenia sylaby hoc — Montaigne ma tu na myśli kontrowersję katolików i protestantów w kwestii dogmatu transsubstancjacji. [przypis tłumacza]

Iliada niechęci (odiorum Ilias) — zwrot przez Plauta zapewne z greckiego oryginału przejęty (Ίλιάς κακών Demostenesa), zawdzięcza swe powstanie motywowi gniewu Achillesa, który jest głównym wątkiem całej wielkiej epopei. Zwrotu tego (niewątpliwie pod wpływem Plauta) użył też Cicero: tanta malorum impendet Ilias (Att. VIII, 11, 3). Publiczność Plauta musiała widocznie już coś niecoś wiedzieć o epopei Homera. [przypis tłumacza]

Ilirowie — ludność niegreckiego pochodzenia w płn.-zach. części Bałkanu, bardzo szeroko rozgałęziona w Europie południowej w czasach przedhistorycznych. [przypis tłumacza]

Ilirowie — na zachodnim pobrzeżu Adriatyku, oddzieleni od morza tylko Dalmatami. [przypis tłumacza]

Iliud (…) una (łac.) — „Lecz tego ci nie mówią, że w owych opałach,/ Nie będziesz miał tych pragnień ani zachceń zgoła!” (Lucretius, De rerum natura, III, 913; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Illa lingua ac character quo antiquitus scripta est (…) (łac.) — Ks. II: „Ów język i charakter, w którym z dawien dawna spisane było prawo, przetrwał tak aż do Siedemdziesięciu”. [przypis tłumacza]

Illam (…) ruinam (łac.) — „Więc jeśli przemoc sroga przedwcześnie mi porwała/ Tę lepszą część mej duszy;/ To na cóż czekam jeszcze z tą drugą częścią z ciała/ Z tym „ja” mniej miłym, wiotszym?/ Wszak dzień ów, dzień rozłąki, obu nas w grobie kruszy!” (Horatius, Odae, II, 17, 5; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Ille (…) amor — Ovidius, Remedia amoris, 429. [przypis tłumacza]

ille beatus (…) est (łac.) — „Tego szczęście jest złote, jego pozłacane” (Seneca [Minor], Epistulae morales ad Lucilium, 115; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Ille (…) caput (łac.) — „Choćbyś głowę żelazem i spiżem spancerzył,/ Śmierć ją wydrze zbyt snadno z tej mocnej fortecy” (Propertius, Elegiae, III, 18, 25; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Ille (…) omnia — Terentius, Adelphi, IV, 2, 9. [przypis tłumacza]

Ille (…) senis — Horatius, Satirae II, 1, 30. [przypis tłumacza]

Ille simul manibus tendit divellere nodos (łac.) — Oburącz targa z siebie dręczące kajdany. [przypis tłumacza]

Ille (…) texit — Vergilius, Georgica, I, 466. [przypis tłumacza]

Illisos (…) sua — anonimowy wiersz łaciński. [przypis tłumacza]

Illiterati (…) rigent — Horatius, Epodes, 8, 17. [przypis tłumacza]

Illud (…) facit — Martialis, Epigrammata VII, 62, 6. [przypis tłumacza]

I love and hate her (ang.) — Kocham ją i nienawidzę. [przypis tłumacza]

Iluż widzi się zwyczajnych ludzi (…) odmiany — Cyceron, Rozmowy tuskulańskie, V, 40. [przypis tłumacza]

Iluż wielkich dyplomatów (…) — E. i J. de Goncourt, La Femme au XVIII siècle. [przypis tłumacza]

Il y a à parièr, que toute idée publique, toute convention reçue est une sottise, car elle a convenue au plus grand nombre (fr.) — Można założyć się, że każda myśl ogólnie przyjęta, każdy uznany pogląd jest głupstwem, ponieważ odpowiada większości. [przypis tłumacza]

imago (łac.) — Obraz (Boga). [przypis tłumacza]

I matka ich nieboszczka — Jasnym jest, że Elmira jest drugą żoną Orgona, prawdopodobnie znacznie młodszą od niego. [przypis tłumacza]

im bardziej podupada potęga państwa, tym bujniej wzrosły ich fortuny — aluzja do stosunków panujących wśród finansistów ze stronnictwa rozwagi. [przypis tłumacza]

im bardziej się jej zaprzecza, tym więcej nastręcza się sposobności do ustalenia jej za pomocą nowych dowodów — silny wyraz sceptycyzmu Russa wobec pytania, czy narody takie, jakie są, naprawdę zdolne są utworzyć idealne społeczeństwo prawne. [przypis tłumacza]

imć panu Grynieńskiemu… — Filip Brunei de Grigny, człowiek zrujnowany i wiecznie goniący za pieniędzmi. [przypis tłumacza]

imiona aniołów — ἀγγέλων ὀνόματα. Graetz słusznie mówi: „Mit dem Geheimnisse des Gottesnamens hing aufs innigste die Bedeutung der Engelnamen zusammen” (III, 95). „Czemu mnie pytasz o imieniu moim?” (Rdz 32, 30). Patrz Karłowicza O człowieku pierwotnym, rozdział „Cudowna moc słów”. Wskutek nakazu „nie będziesz używał imienia mego nadaremno” zaginęła tradycja wymawiania wyrazu יְהוָֹה (Jahwe), owego Flawiuszowego świętego tetragramu, „świętego napisu”, który składał się z czterech liter (patrz dalej V, V, 7). [przypis tłumacza]

Immortalia (…) notantes — Lucretius, De rerum natura, V, 122. [przypis tłumacza]

Immunis (…) mica (łac.) — „Kto czystą ręką dotknie ołtarzy,/ Choć nie da bóstwu żertwy bogatej, Gdy świętą mąkę i sól zapraży/ Snadnie ubłaga gniewne penaty” (Horatius, Odae, III, 23, 17; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

i może przytłumia — Wyrazy te opuszczone są w wyd. 1774 r. (Amsterdam). [przypis tłumacza]

impellens (…) ruina — Lucretius, De rerum natura, I, 149. [przypis tłumacza]

Imperet (…) hostem (łac.) — „Ma, dopóki wróg walczy, władzy, siły zażyć,/ Ale gdy wróg na ziemi, ma mieć nad nim litość” (Horatius, Odae, II, 51; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

imperiti (…) errent — Quintilianus, Institutio oratoria, II, 17. [przypis tłumacza]

Impiger (…) coacta — Lucanus, Pharsalia, IV, 798. [przypis tłumacza]

Impius (…) habebit — Vergilius, Aeneida, I, 71. [przypis tłumacza]

impluvium — nazywał się wielki czworokątny otwór w dachu tej części domu rzymskiego, która zwała się atrium i stanowiła pewnego rodzaju kryty krużganek czy „hall” z wejściami do pokojów i dalszych części domu. Przez impluvium wchodziło światło i ściekała (do znajdującego się na dole compluvium, czyli sadzawki) woda deszczowa. [przypis tłumacza]

Imponit (…) honestis — Iuvenalis, Satirae VI, 444. [przypis tłumacza]