Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | łacina, łacińskie | mitologia grecka | niemiecki | włoski

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 532 przypisów.

Do Montpippeau y do Ruclu… — miejscowości opodal Paryża. [przypis tłumacza]

do motyki podobnego toporka — σκαλίσ, więc właściwie tylko „motyka”, ale w tym wypadku idę za Clementzem (einer Hacke ähnmlichen kleinen Axt) i Henklem [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]

domownicy — służba, niewolnicy. [przypis tłumacza]

domu, należącego do twego wuja — wyżej wspomnianego Charmidesa. Ojciec Glaukona już umarł, matka wyszła za mąż powtórnie. [przypis tłumacza]

dom, w którym utrzymują dość nędznie około trzystu osób — przytułek dla trzystu niewidomych, tzw. Quinze-Vingts. [przypis tłumacza]

dona superrogationis — nadliczbowe dobre uczynki. [przypis tłumacza]

Donat — Donatus, gramatyk z IV wieku. [przypis tłumacza]

donatem — gra słów na czasowniku dawać i tytule znanej gramatyki łacińskiej [łac. dono znaczy dawać; Red.WL]. [przypis tłumacza]

Donatyści — Aluzja do sporu św. Augustyna z donatystami. [przypis tłumacza]

donieśli o tym, [gdy okręt powrócił, / że cię porwał ktoś w Tarencie] (renuntiatumst [ubi navis rediit retro, / Puerum surrputum Tarenti] te) — lukę wykazał Ritchl, uzupełnienie według Ussinga. [przypis tłumacza]

Don Kichot bez SanchyAvellaneda ogłosił w r. 1614 mało wartościowy utwór zawierający dalszy ciąg przygód Don Kichota. [przypis tłumacza]

do ofiary — szaleństwo uważano za karę bożą i dla przebłagania bogów składano na ofiarę świnię. [przypis tłumacza]

do Ofli — p. II, XVII, 9, uwaga. [przypis tłumacza]

do ogrodu Heleny Gray — patrz: Ania z Avonlea. [przypis tłumacza]

Do ogrzanej gospody chodź, lub do kowala… — od w. 493 poczyna się opis srogiej zimy w górach, jeden z najbardziej malowniczych. Ubodzy ludzie w braku własnego ogniska dla ogrzania chronili się do gospód lub do kuźni kowalskich. [przypis tłumacza]

do ostatnich granic — Cała ta scena jest w istocie niesłychanie brutalna i drastyczna, zwłaszcza na tle ówczesnej konwencji scenicznej [przypis tłumacza]

do państwa cieni — καθ'ᾅδου [do Hadesu, podziemnej krainy umarłych], Szeol, שְׁאוֹל (Pwt 32, 22). Wujek: piekło. [przypis tłumacza]

dopatrywał się śmiertelnej herezji w jednej literze umieszczonej zamiast drugiej, z winy i niedbalstwa drukarzy — Rabelais ma tu na myśli ową grę słów âne zamiast âme, kilkakrotnie powtarzającą się w III księdze. Przypierany przez wrogów, Rabelais złożył ten koncept na niedbalstwo drukarzy. [przypis tłumacza]

Dopiero teraz na płacz wam się zbiera? — nie było jeszcze powodu do rozpaczy, od wydania do wykonania wyroku była daleka droga. Przyjaciele mogli mieć nadzieję, że uda im się ułatwić Sokratesowi ucieczkę z więzienia. Ksenofont przedstawia tu ich rozpacz i żal prawdopodobnie pod wpływem lektury Platońskiego Fedona, który opowiada o ostatnich chwilach mędrca, o żalu uczniów, a pogodzie ducha mistrza. [przypis tłumacza]

Dopóki okręt trzyma się na wodzie… — sławne porównanie państwa do okrętu, wcześniej jeszcze znane z poety Alkajosa, potem z Horacego; zna je grecki retor z IV w. po Chr., Temistios; w naszej literaturze spotyka się je między innymi w drugim Kazaniu sejmowym Skargi i w Testamencie Słowackiego. [przypis tłumacza]

Dopóki pewna liczba zebranych ludzi uważa się za jedno ciało, ma tylko jedną wolę… — rozdział ten, nie wnosząc nic nowego do pojęcia woli powszechnej, podkreśla jej ściśle racjonalistyczny charakter. Nie jest ona ani faktyczną wolą obywateli, ani też nie musi pokrywać się z tekstem uchwalonych ustaw. Jest jedynie wyrazem idealnej korzyści całości społecznej, korzyści, która może być zawsze rozumowo odkryta i która istnieje zawsze jako pewna idealna, obiektywna wartość, niezależnie od subiektywnych poglądów i pragnień jednostek. A nawet każdy, byleby umiał wyzwolić się od egoistycznych czy partyjnych pobudek, może korzyść tę spostrzec, co więcej, wolę jej w sobie poczuć i w ten sposób zrealizować idealny byt woli powszechnej. [przypis tłumacza]

(…) do podpisania umowy. Przypilnuj warunków i klauzul (…) — chodziło o podpisanie kontraktu nowego mieszkania panny de Lespinasse, którego wszakże nie zdążyła już objąć. [przypis tłumacza]

do podtrzymywania rządu przeciwko narodowi, jak to czyni obecnie w Wenecji Rada Dziesięciu — Rada Dziesięciu była trybunałem inkwizycyjnym dla spraw politycznych i władzy nieograniczonej. Kierowała również policją polityczną. Dzięki grozie, jaką rozszerzała, była jedną z najsilniejszych podpór oligarchicznej konstytucji. [przypis tłumacza]

do podziemnych chodników świątyni — εἰς τοὺς ὑπονόμους τοῦ ἱεροῦ. P. wyżej IV, V, 4, uwaga do słów „z góry w dolinę”. [przypis tłumacza]

do przedmieścia — τὸ προάστειον, u Dindorfa τὸ προσάρκτιον, ad urbis partem borealem. [przypis tłumacza]

do Przybytku — Świątynia to τὸ ἱερόν, rozumieć należy cały obszar jej, wszystkie zabudowania razem; ὁ ναός, Przybytek, świątynia właściwa, gmach główny; τό ἅγῐον natomiast oznacza Święte Świętych, w gmachu głównym, do którego nikomu nie było wolno wchodzić prócz arcykapłana. [przypis tłumacza]

do Przybytku — τοῦ ἁγίου, właściwie: Święte. Tu Flawiusz używa przeważnie określeń w sposób następujący: τὸ ἱερόν = świątynia (jak zwykle, oznacza całość), τὸ ἅγῐον = Przybytek wraz z dziedzińcem wewnętrznym (Święte), τὸ νεώς (att.) albo ναός = sam Przybytek, τοῦ ἅγῐον ἁγίου = Święte Świętych (Sanctissimum). Rzecz prosta, że wszelki terminus technicus hebrajski w przekładzie greckim stałość swą tracić musiał, nawet pod piórem jednego i tego samego autora. Sprawdziwszy tekst z różnymi źródłami, planami etc. postanowiłem iść nie za słowami, ale za myślami autora, aby być bliżej i samego tekstu i historycznej prawdy, a jeśli pobłądziłem, niech krytyka mnie sądzi. [przypis tłumacza]

Dora — Δορίς. [przypis tłumacza]

do Rafanei — ἐν Ῥαφανέαις, miasto syr. prow. Kassiotis na północnym krańcu Libanu. [przypis tłumacza]

Dor — Δώρα, דֹ֣אר (Joz 17, 11 etc.); dzisiejsza wioska Tantura (Tortura, Dandora) 1200–1500 mieszkańców, w odległości około 5 godzin od Hajfy, nad morzem, w kierunku południowym. [przypis tłumacza]

Dormi secure — zbiór kazań na dnie świąteczne. [przypis tłumacza]

Do rodzinnego miasta męża w koczybryku (…) rozrywek tyle — Ten ustęp sławny jest w literaturze jako pierwszy może rodzajowy obrazek życia prowincji. [przypis tłumacza]

Dorowie: mianowicie w komedii Megarejczycy — Po upadku tyrana megarejskiego, Teagenesa (ok. 590 p.n.e.), przyszło tam wkrótce do rządów demokratycznych, podczas których wystąpił jako twórca komedii Susarion; około r. 576 przeniósł się do Ikarii w Attyce. [przypis tłumacza]

Doryno! — Od pierwszego wejścia Orgona z roztargnienia, z jakim wita się ze szwagrem, widać, że to jest człowiek opanowany jedną myślą, który nie chce o niczym słyszeć, póki się nie zaspokoi w tej mierze. [przypis tłumacza]

do rzeki — jest to rzeka Paktolos, wypływa z gór Tmolos (dziś Sarabat); płynie przez miasto, a wpada do rzeki Hermos [ob. Gediz]; sławna ze złotego piasku, w który miała obfitować. [przypis tłumacza]

do świątyni i nakazali im jak w teatrze — εις το ιερον, περιθέντες δ' αυτοις ὥσπερ ἐπί ακηνης, słów tych nie ma w edycji Dindorfa, a zatem i u tłumaczów. [przypis tłumacza]

doświadczenieExpérience, co niektórzy komentatorowie uważają za pomyłkę, czytając, iż ma być espérance: nadzieja. [przypis tłumacza]

Doświadczenie jest poznawaniem empirycznym (…) — ustęp od: „Doświadczenie jest poznawaniem (…)” do: „(…) o koniecznym powiązaniu spostrzeżeń” jest dodatkiem drugiego wydania. [przypis tłumacza]

do Skały Gołębiej — ἄχρι τῆς Περιστερεῶνος πέτρας; mniemają, że mowa tu o tak zwanych Grobowcach Proroków, czyli o Małym Labiryncie, na Górze Oliwnej. [przypis tłumacza]

doskonałą piękność Wenery, podniesioną jeszcze przez skromność nad wyraz powabnej kobiety — dosłownie w tekście: „la perfection dela mère des amours embelie de tout ce que la pudeur répand de charmes sur les attroits d'une belle femme”. Niech ten zwrot służy zarazem za próbę stylu Casanovy, niedającego się utrzymać w pełnej czystości w przekładzie polskim, a osobliwie w skrótach, którymi się tu nader często posługujemy. [przypis tłumacza]

do Somorry — Σομόρων (N), Σομόρρων (D). Krytyka sądzi, że Γ zamieniono na Σ. [przypis tłumacza]

do społeczności, która jest bądź powszechna, bądź szczególna — to znaczy społeczność ogólnoludzka i społeczność polityczna (poszczególne państwo). [przypis tłumacza]

Dostając na biesiadach podwójną część — zwyczaj spartański. [przypis tłumacza]

dostał puchliny wodnej i gnojem okryty… — ciepło gnoju miało wedle lekarzy starożytności wysuszać wodę w ciele. [przypis tłumacza]

dostawili na Akropol więcej niż dziesięć tysięcy talentów — tu Perykles przeniósł skarb związkowy z wyspy Delos. [przypis tłumacza]

do stolicy — dodatek tłumacza. [przypis tłumacza]

do swej tetrarchii — do Perei. [przypis tłumacza]

doszli do rzeki Fasis — w styczniu roku 400. [przypis tłumacza]

Doszliśmy z ogólnych stosunków, że monarchia odpowiada jedynie wielkim państwom — koniec rozdz. III, księgi III. [przypis tłumacza]

dotarli do lewego skrzydła — przeciwników, nie swego. [przypis tłumacza]

do Tarsu — Ταρσὸς, Juliopolis za Juliusza Cezara, dziś Tersus albo Tarso (45 000 mieszkańców). Stąd pochodził apostoł Paweł (Dz 9, 11: „Wstań a idź na ulicę, którą zowią prostą, a szukaj w domu Judy Szawła imieniem Tarseńczyka”). [przypis tłumacza]

Do tego, który nie miał szaty godowej, tak samo — Mt 22, 12. [przypis tłumacza]

dotyczy (…) dietetyki — dietetyka jest to nauka o korzystnym dla zdrowia sposobie życia. [przypis tłumacza]

do Vienny — Βίεννα, dziś Vienne, miasto nad Rodanem, w departamencie Izery (Isere); miasta położonego w Galii: Galia Narbonnensis [dzisiejsza Langwedocja i Prowansja we Francji; red. WL]. [przypis tłumacza]

Dowiaduje się z pewnością o waszych przodkach — utrzymać się na wyżynach przodków: ten odzew przenika nie tylko Filipiki Demostenesa, ale i Panegiryk Isokratesa, Edypa Kolońskiego Sofoklesa, Heraklidów i Hiketidy Eurypidesa, Epitaf Lizjasza. [przypis tłumacza]

dowiedział się, że Ateńczycy odstąpili od zamiaru maszerowania lądem i przygotowują się do przewozu wojsk morzem — wieść ta, jak się później okazało, była fałszywa. [przypis tłumacza]

dowiem się może nowych szczegółów — o panu de Mora i ostatnich jego chwilach. [przypis tłumacza]

do wież królewskich — tj. przez króla Heroda zbudowanych, wież rodziny królewskiej. [przypis tłumacza]

dowiodę (…) wszelakim handlarzom starego żelastwa łacińskiego, archiwariuszom starych słów łacińskich zleżałych i spleśniałych, iż nasza pospolita mowa nie jest tak szpetna, tak nieudolna, tak uboga i godna wzgardy — Ustęp ten znamienny jest dla rodzącego się w owej epoce we wszystkich krajach piśmiennictwa ojczystego, przeciwstawiającego się średniowiecznej łacinie. Por. polskie: „że Polacy nie gęsi, że swój język mają”. [przypis tłumacza]

dowódca załogi jerozolimskiej imieniem Bakchides — por. 1 Mch 7; 9 [gdzie występuje w czasach późniejszych, Demetriusza I]. [przypis tłumacza]

dowód oczywisty — Wystarczy czytać współczesne pamiętniki, aby poznać, jak grube i brutalne było w tej epoce odnoszenie się do kobiet pod powłoką strzelistych wzdychań i komplementów. Pierwszym np. i uświęconym dowodem czułości dla nowej kochanki było wydanie jej listów poprzedniej. [przypis tłumacza]

Dowód przez KabałęKabała, rozdział Talmudu. [przypis tłumacza]

Dowód przez rabinów; Mojżesz MaymonPugio Fidei. [przypis tłumacza]

dowód wyraźniejszy — Myśl dość brutalna i dość oschle wyrażona: odbiegliśmy daleko od lirycznych wylewów z III aktu. [przypis tłumacza]

dowód, że to nie jest drogie, to że ja ci go daję — mowa o zarękawku futrzanym, który panna de Lespinasse ofiarowała Guibertowi. [przypis tłumacza]

dowodami (…) które zebrałem tutaj i w których przestrzegałem (…) tego porządku — Ustęp ten miał widocznie wchodzić w Przedmowę do dzieł Pascala. [przypis tłumacza]

Dowodem jawny oszust, z którym wiodę sprawę — Ukazuje się tutaj, iż rozjątrzenie Alcesta przeciw społeczeństwu ma, jak zwykle bywa u ludzi, i osobisty podkład w jakiejś świeżej przykrości. [przypis tłumacza]

Dowodzi, iż odpuszcza grzechy, za pomocą cudu — Mk 2, 10 (fragm. 643). [przypis tłumacza]

do wsi — Izana, Ἰσανά (wedle Starożytności XIV, XV, 12). [przypis tłumacza]

do wszystkich diabłów (in maxumam malam crucem) — dosłownie: „na największą i złą mękę na krzyżu”, kara na występnych niewolników i zbrodniarzy. Może też znaczyć to, co i nasze: „na złamanie karku” itp. [przypis tłumacza]

do wybrania pewnego zakonu, z którego nie będzie mógł więcej wystąpić, od kiedy wypowie słowa zwane ślubami — Zakon Maltański albo kawalerowie maltańscy, zakon rycerski, do którego posyłano młodszych synów, co miało zapewnić najstarszemu synowi spadek w postaci całości majątku. [przypis tłumacza]

do wykończenia tego „Traktatu” (…) ciężka praca, głębokie rozmyślania i rozległa wiedza, wszystko to (…) pozwalało powoli go wysnuwać — W liście do J. Bouwmeestera (List 37, dawniej 42), pisze de Spinoza w końcu: „Pozostaje mi jeszcze zwrócić uwagę Pańską na to, że do tego wszystkiego [tj. do zdobycia metody kierowania naszymi jasnymi i wyraźnymi pojęciami, tudzież do powiązania ich] jest niezbędne wytrwałe rozmyślanie, a także niezachwiane usposobienie oraz zamierzenie, a do pozyskania tego trzeba koniecznie urządzić sobie pewien tryb życia i wytknąć sobie pewien cel (…)”. Zob. też wstępną część „Traktatu” oraz [fragmenty zaczynające się od słów: „Dalej, ponieważ stosunek pomiędzy dwiema ideami (…)” oraz „(…) a to dlatego, że prawda, jak wykazaliśmy, objawia siebie samą i wszystko dostawałoby mu się samojętnie”]. [przypis tłumacza]

do wysokiej sfery, a nikt go nie widzi w niej krążącego — nauka o sferach krążenia poszczególnych planet, rozpowszechniona dzięki Ptolemeuszowi i Platonowi, stanowiła podstawę popularnych poglądów astronomicznych, które mimo hipotezy Kopernika (1543) utrzymywały się aż do odkryć Keplera (1609), a i później były dość rozpowszechnione. [przypis tłumacza]

do żywego ciała — τὰ σπλάγχνα, dosłownie: aż im się obnażyły wnętrzności; tak Clementz i inni. [przypis tłumacza]

do ziem z tej strony tej rzeki położonych — ἐπιτάδε; εἰς τὴν ἐπιτάδε (N), εἰς τὴν Μυσίαν, ἔπειτα δὲ πολλῇ (D), stąd inaczej u tłumaczów. [przypis tłumacza]

do Zoar — μέχρι Ζοάρων (Ζώαρα, Ζωώρ, Ζόαρα, Ζώιρα), LXX Ζηγώρ, Ζόγορα; צֹעַר (Rdz 14, 2); nie ma jedności między uczonymi w kwestii położenia tej miejscowości. [przypis tłumacza]

Drabina Tyryjczyków — Κλίμαξ Τυρίων, scala Tyriorum, dziś Râs-en-Nâkûra. [przypis tłumacza]

Drake, Francis (ok. 1540–1596) — angielski korsarz, podniesiony przez królową Elżbietę do godności szlachcica i rangi admirała, największy żeglarz swoich czasów. [przypis tłumacza]

dramat angielski epoki elżbietańskiej — w tym i w paru innych miejscach określenia tego użyłem w odniesieniu do dramatu z czasów Elżbiety i Jakuba I. [przypis tłumacza]

[dramat] PeryklesPerykles zgłoszony w cechu księgarzy tego samego dnia, co Antoniusz i Kleopatra. [przypis tłumacza]

dramat Woltera — Wolter liczył wówczas lat 51 i znajdował się od dawna na szczycie chwały. [przypis tłumacza]

Drętwa — [por. Balzac,] Blaski i nędze życia kurtyzany. [przypis tłumacza]

Drganie naturalne, właściwe naszej maszynie (…) — W jednym z wcześniejszych dzieł lekarskich autora, mianowicie w Traité du vertige (Rennes 1737) spotykamy już teorię drgań włókien mózgowych, tkwiących jakoby u podstawy czynności duchowych. W rok po ukazaniu się Człowieka-maszyny wyłożył ją Dawid Hartley w części fizjologicznej swego na wpół fizjologicznego, na wpół teologicznego dzieła pt. Rozmyślania o człowieku, o jego budowie, o jego obowiązkach tudzież oczekiwaniach (1749). Niesłusznie tedy wymienia się Hartley'a w literaturze psychologicznej jako pierwszego twórcę teorii drgań. [przypis tłumacza]

drinks (ang.) — napoje. [przypis tłumacza]

Drobnostka, maleńkie włókienko (…) uczyniłoby z Erazma i Fontenelle'a dwóch głupców, jak to spostrzega sam Fontenelle (…) — Jest to prawie dosłowny ustęp z Dialogów umarłych Fontenelle'a, mianowicie z rozmowy między Karolem V a Erazmem z Rotterdamu. Karol V dowodzi Erazmowi, że człowiek nie ma dostatecznej podstawy ani do pysznienia się swym rozumem, ani do chełpienia się pochodzeniem. Pogląd Fontenelle'a na przyczyny upośledzenia umysłowego i obłędu podzielał również Fryderyk II, idąc widocznie za myślą de la Mettriego, jak wynika z jednego z listów tego króla do Voltaire'a (1775). [przypis tłumacza]

drobnych poróżnień niepomna — Słowa te mówi Arsena obłudnie, z odcieniem ironii; przyszła oczywiście po to, aby się nacieszyć upokorzeniem znienawidzonej rywalki. [przypis tłumacza]

drobny — τὴν σάρκα πεπιλημένος, densa habitudine, sehnig (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. Może łykowaty? bo „żylasty” jakoś nie stoi w związku z λεπτός, mdły. [przypis tłumacza]

drogi Edmundzie — aluzja do przytoczonej poprzednio powieści [Zepsuty chłopek Retifa de la Bretonne]. [przypis tłumacza]

drogi markizie — Pod mianem „markizów” Molier smagał niejednokrotnie szyderstwem złotą młodzież ze Dworu i sprawił tyle, iż ten chlubny tytuł stał się komicznym epitetem. [przypis tłumacza]

drogmanas arba dragomanas — tai yra tulkius arba vertikas prie pasiuntinybių Rytų šalyse. [przypis tłumacza]

drogocenne pokrycia dziewięciu bram stanowiły dar Aleksandra — Tyberiusz Juliusz Aleksander, syn Lizymacha, brat Filona, arabarcha (nie: alabarcha), ojciec Tyberiusza Aleksandra, który oblegał z Tytusem Jerozolimę. [przypis tłumacza]

drosza — kazanie. [przypis tłumacza]

drudzy, którzy powiadali — „Wypędza złe duchy mocą Belzebuba” (Mt 12, 24). [przypis tłumacza]

drudzy przeciwnie — Tj. gdyby człowiek nie był wielkim z natury, nie czułby się tak nędznym w obecnym stanie. [przypis tłumacza]

drudzy, że nic nigdy nie powstało, ani nie zginęło — eleaci. [przypis tłumacza]

drudzy, że nigdy nic się nie ruszało — eleaci. [przypis tłumacza]

druga część — autorem pierwszej, wcześniejszej o jakie pół wieku, jest Wilhelm de Lorris. [przypis tłumacza]

druga za Eazaela — Κύπρος (Kypros, (Starożytności XVIII, V, 4). [przypis tłumacza]

drugdy (daw.) — niekiedy, czasami. [przypis tłumacza]