Motif: Zbrodnia,
motif: Władza

Ja widziałam z bliska ten świat, ich gwiazdy — to świecidełka i pieniądz. Tam przelewa się krew dla błahostki. Ludzkim głodem tam się bawią złe dzieci. Los świata mają w ręku błazny i zbrodniarze. To nieprawda. Tam nawet nikt nie zasłużył na westchnienie ani pamięć. Poezja nie powinna im dać ani jednego słowa, gdy przytroczonych do wozu powlecze ich za sobą gniew ludowy. Tam nie zasługuje na ocalenie — nic. Tylko słabość, tchórzostwo nasze i brutalna siła ich osłania. Tam nie ma nikt prawa do naszej litości, współczucia. W jakimś uczonym dziele wyczytałam: „Winowajca ma prawo do śmierci jako przywrócenia sprawiedliwości, społeczeństwo winno mu śmierć”. — I powtórzyła: — Sprawiedliwość winna mu śmierć.

Jeszcze ciekawszym objawem jest, że książę, który ukradnie prowincję drugiemu, dostępuje niemałej sławy zarówno u swego ludu, jak i ludu okradzionego, a taki zamach na własność, który by został u poszczególnych obywateli ukarany ciężkim więzieniem lub śmiercią, staje się zaszczytnym u księcia, chociaż dokonał go na drodze krwawej, rękami swych najemnych zbirów.

Jesteśmy mieszkańca­mi kontynentu, który ktoś — Apollinaire chyba — nazwał „wyspą wygnanych królów”. Tu i tam utrzy­ują się jeszcze te żywe zabytki dawnej przeszło­ści — monarchowie; kontrolowani przez parlamen­ty, podpatrywani przez opinię publiczną, pozba­wieni władzy, swobody ruchów, nawet nie bardzo bogaci, podobni są bardziej do więźniów stanu niż do władców. Druga wojna światowa wymiotła ich z Półwyspu Bałkańskiego i z Włoch; wojna pierw­sza z Europy wschodniej i środkowej. Zanim za­częto ich wyganiać, zabijano: polała się krew Habs­burgów, Romanowów, Georgiewiczów; począwszy od ostatniej ćwierci XIX wieku aż do wybuchu pierwszej wojny światowej monarchowie oraz członkowie ich rodzin nie byli pewni ani dnia, ani godziny. Terroryści z najróżniejszych organizacji tajnych rzucali bomby pod koła powozów, strzelali w teatrach, w salach wystawowych. W 1881 r. zgi­nął car Aleksander II, w roku 1898 cesarzowa Austrii; na terror zamachowców monarchie odpo­wiadały terrorem policyjnym. W miarę jak ten ostatni rozszerzał się i utwierdzał, łamiąc co­raz bardziej prawa obywatelskie, opinia euro­pejska skłaniała się na stronę zamachowców. Z końcem XIX wieku królobójstwo stawało się cnotą polityczną. W początkach tego stu­lecia było jeszcze zbrodnią. Większość spiskow­ców rosyjskich przed grudniową rewolucją 1825 ro­ku przeciwna była użyciu broni przeciw carowi i jego rodzinie. Skrupuł ten zaważył na całym ruchu dekabrystowskim i spowodował jego we­wnętrzne rozbicie; zarazem myśl o zabiciu cara, którą żywiła część spiskowców, odepchnęła od nich wielu ludzi skądinąd sprzyjających dziełu reformy. 14 grudnia 1825 roku spiskowcy dali się na placu Senackim w Petersburgu otoczyć wojskom wiernym cesarzowi; nie odważyli się podjąć walki w obecności monarchy. Wydarzenia te powtórzyły się w cztery lata po tym w Warszawie, gdy car przy­był koronować się tu na króla polskiego. Plan zabicia cara i całej jego rodziny spełzł na niczym, spisek zawiązany po temu rozwiał się po prostu w przeddzień koronacji.

Lud widział niesprawiedliwość społeczną, ucisk, samowolę, i gotów był walczyć przeciw złu uosobionemu — przeciw złemu panu, a nawet prze­ciw złemu królowi. Nie był gotów na to, aby króla karać, bo się jeszcze nie poczuł w prawach sędzie­go; nie był gotów na to, aby zostać bez króla, bo się jeszcze nie czuł suwerenny. Obraz świata był reli­gijny: Bóg był królem najwyższym, królowie ziem­scy jego następcami, urzędnikami, dzierżawcami — złymi, jak wszyscy prawie zastępcy, urzędnicy i dzierżawcy, lecz ich władza miała gwarancje bo­skie. Zabicie króla było zamachem na suwerenność Boga.

LEONARD

CHOR MĘŻÓW

PRZECHRZTA

MĄŻ

POMIESZANE GŁOSY

CHÓR KAPŁANÓW

ZABÓJCA

DRUGI

TRZECI

LEONARD

CHÓR ZABÓJCÓW

LOKAJ

SENATOR

LOKAJ

SENATOR

DOKTOR

SEKRETARZ

SENATOR

SEKRETARZ

SENATOR

SEKRETARZ

SENATOR

SEKRETARZ

SENATOR

SEKRETARZ

SENATOR

PUSTELNIK

KIRKOR

PUSTELNIK

KOSTRYN

BALLADYNA

KOSTRYN

BALLADYNA

KOSTRYN

BALLADYNA

KOSTRYN

BALLADYNA

KOSTRYN

BALLADYNA

KOSTRYN

BALLADYNA

KOSTRYN

BALLADYNA

KOSTRYN

BALLADYNA

KOSTRYN