Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Autor nieznany , Agady talmudyczne

Pobieranie e-booka

Wybierz wersję dla siebie:

.pdf

Jeśli planujesz wydruk albo lekturę na urządzeniu mobilnym bez dodatkowych aplikacji.

.epub

Uniwersalny format e-booków, obsługiwany przez większość czytników sprzętowych i aplikacji na urządzenia mobilne.

.mobi

Natywny format dla czytnika Amazon Kindle.

Na ten wyjątkowy zbiór składają się zwięzłe, ludowe opowieści, sagi, baśnie, legendy, przypowieści, mity, aforyzmy oraz przysłowia wybrane z Talmudu — jednej z najważniejszych ksiąg judaizmu, będącej komentarzem do Tory.

To zwięzłe formy, często odznaczające się stylem biblijnym. Celem opowieści agadycznych jest nie tylko samo opowiadanie, lecz także przedstawienie w aforystycznej formie talmudycznego kodeksu postępowania. Agady, nazywane również hagadami (hebr.: opowiadanie), to część ustnej tradycji, która na stałe weszła do europejskiego folkloru. Agady talmudyczne w przekładzie Michała Friedmana to antologia, którą docenią nie tylko jidyszyści i miłośnicy kultury żydowskiej. To także interesujący materiał źródłowy dla kulturoznawców, religioznawców i literaturoznawców.

Spis treści:

    Agada i przypowieść
  1. Halacha i Agada
  2. Pierwsze pokolenia
    1. Adam, pierwszy człowiek
    2. Piękny świat
    3. Oblubienica — szabat
    4. Trawy i drzewa
    5. Żelazo
    6. Słońce i księżyc
    7. Wszystkie stworzenia są pożyteczne
    8. Ewa
    9. Pierwszy grzech
    10. Feniks
    11. Ciekawska kobieta
    12. Po grzechu
    13. O utracie wiernego sługi
    14. Pierwszy zachód słońca
    15. Pierwszy ogień
    16. Krótkie dni
    17. Kain i Abel
    18. Upadli aniołowie i giganci
    19. Noe i potop
    20. Kłamstwo i Przekleństwo
    21. Pijaństwo
    22. Nemrod i pokolenie rozproszone
    23. Praojcowie
    24. Bożki Teracha
    25. Izmael i jego kobiety
    26. Ofiarowanie Izaaka
    27. Śmierć Abrahama
    28. Sodoma
    29. Eliezer w Sodomie
    30. Gościnny sodomianin
    31. Jałmużna po sodomsku
    32. Wyrok
    33. Żona Lota
    34. Jakub i Ezaw
    35. Ślepota Izaaka
    36. Błogosławieństwa
    37. Lea
    38. Jakub zmaga się z aniołem
    39. Śmierć Rebeki
    40. Grób Racheli
    41. Uroda Józefa
    42. Józef w Egipcie
    43. Józef i jego bracia
    44. Szma Izrael
    45. Pogrzeb Jakuba
    46. W powrotnej drodze po pogrzebie ojca
  3. Żydzi w Egipcie
    1. Zakaz wody
    2. Zarządzenie faraona w sprawie gliny i cegieł
    3. Dzięki pobożnym kobietom
    4. Po pracy
    5. Miara się przepełniła
    6. Rodzice Mojżesza
    7. Narodziny Mojżesza
    8. Próba
    9. Mojżesz wychodzi do swoich braci
    10. Ucieczka Mojżesza
    11. W kraju Kusz
    12. Jetro
    13. Wierny pasterz
    14. Ciernisty krzak
    15. Laska Mojżesza
    16. Ustąpienie starszyzny żydowskiej
    17. Mojżesz i Aaron u faraona
    18. Serce faraona
    19. Laski zamienione w węże
    20. Między pasterzem i wilkiem
    21. Plaga krwi
    22. Żaby
    23. Miarka za miarkę
    24. Plaga gradu
    25. Trzy dni ciemności
    26. Faraon poszukuje Mojżesza
    27. Trumna Józefa
  4. Wyjście z Egiptu
    1. Niedorajda
    2. Obustronna radość
    3. Niewczesny żal
    4. Żydzi nad Morzem Czerwonym
    5. Rozstąpiły się wody Morza Czerwonego
    6. Anioł, władca morza
    7. To jest mój Bóg
    8. Łup z morza
  5. Żydzi na pustyni
    1. Manna
    2. Amalek
    3. Nadanie Tory
    4. Złoty cielec
    5. Przybytek
    6. Rzesza Żydów
    7. Portret Mojżesza
    8. Korach
    9. Woda ze skały w Meribie. Źródło kłótni
    10. Śmierć Aarona
    11. W Dolinie Arnonu
    12. Og, król Baszanu
    13. Ubranie, które Żydzi nosili na pustyni
    14. Śmierć pokolenia pustyni
    15. Bileam
    16. Śmierć Mojżesza
  6. Sędziowie i królowie
    1. Jefte i jego córka
    2. Elkana i Anna
    3. Saul
  7. Król Dawid
    1. I. Dawid — wierny pasterz
    2. II. Dawid i bawół
    3. III. Mądrość i szaleństwo
    4. IV. Osa i pająk
    5. V. Dawid i Mikal
    6. VI. Harfa Dawida
    7. VII. Dawid i Jiszbi
    8. VIIII. Dawid i jego psalmy
    9. IX. Śmierć Dawida
  8. Król Salomon
    1. I. Mądrość Salomona
    2. II. Dwie głowy
    3. III. Sąd w sprawie sporu między wężem i człowiekiem
    4. IV. Sąd na trzema podróżnymi
    5. V. Chytra sztuczka Egiptu
    6. VI. Córka faraona
    7. VII. Tron Salomona
    8. VIII. Królowa Saby
    9. IX. Orzeł króla Salomona
    10. X. Król Salomon i Asmodeusz
    11. Jonasz i wieloryb
    12. Merodak-Baladan
    13. Menasses i prorok Izajasz
    14. Śmierć Menassesa
    15. Jojakin i Jechoniasz
  9. Zburzenie Pierwszej Świątyni Pańskiej
    1. Głód
    2. Prorok Jeremiasz
    3. Pożar
    4. Król Sedekiasz
    5. Żałoba ojców
    6. Krew proroka Zachariasza
  10. Okrucieństwo potomków Izmaela
    1. Nad rzekami Babilonu
    2. Tęsknota
    3. Nechama
  11. Między pierwszym i drugim zburzeniem bet ha-midraszu
    1. Powietrzny pałac króla Tyru Hirama na środku morza
    2. Daniel i wąż
    3. Chanania, Miszael i Azaria
  12. Cud purymowy
    1. I. Uczta Achaszwerosza
    2. II. Bigtan i Teresz
    3. III. Jak z tymi, co na górze, tak też z tymi, co na dole
    4. IV. Wywyższenie Hamana
    5. V. Zamiar Hamana
    6. VI. Donosy Hamana
    7. VII. Okrutny dekret
    8. VIII. Klęska Hamana
    9. Szubienica Hamana
  13. Czasy Drugiej Świątyni Pańskiej
    1. Bejt ha-mikdasz w pełnym blasku
    2. Szymon Sprawiedliwy
    3. Aleksander Macedoński
    4. Chonio i bet ha-midrasz
    5. Aleksandryjska synagoga
    6. Cud chanukowy
    7. Król Janaj
    8. Hyrkan i Arystobul
    9. Herod
    10. Ofiara paschalna
    11. Bikurim, czyli pierwsze plony
    12. Święto czerpania wody
    13. Surowe zarządzenie
    14. Pielgrzymi
    15. Kapłańskie rady
  14. Mądrość dzieci Jerozolimy
    1. Sława Jerozolimy
    2. Bystry wzrok
    3. Przegrał z kretesem
    4. Natychmiastowa odpowiedź
  15. Drugie zburzenie Świątyni Pańskiej
    1. Straszne znaki
    2. Z jakiego powodu został zburzony kraj?
    3. I. Z powodu Kamcy i Bar-Kamcy zburzona została Jerozolima
    4. II. Z powodu koguta i kury zburzone zostało miasto Tur-Małka
    5. III. Z powodu osi w powozie zburzone zostało miasto Bejtar
    6. Jak wróg mścił się na Żydach
    7. Ciało ojca ratuje życie syna
    8. Dziecko, o które drżało serce matki
    9. W otchłani morza
    10. Brat i siostra
    11. Cafnet bat Pniel
    12. Gniew Boga
    13. Córka Nakdimona ben Guriona
    14. Żałoba Boga
    15. Menac
    16. Słychać w nocy płacz
    17. Smutek Boga po zburzeniu świątyni
    18. Pociecha
  16. Rabi Szymon ben Szatach
    1. Odnowiony sanhedryn
    2. Ucieczka i powrót
    3. Janaj przed sądem rabiego Szymona ben Szatacha
    4. Kidusz ha-szem
    5. W jednym dniu powieszono osiemdziesiąt czarownic
  17. Choni Hameagel i jego wnuki
    1. Choni wymodlił deszcz
    2. Siedemdziesięcioletni sen
    3. Aba Chilkija wymodlił deszcz
    4. Chanan Ukryty
  18. Hilel Stary
    1. Hilel i jego umiłowanie Tory
    2. Skromność Hilela
    3. Pisana i ustna Tora
    4. Cała Tora na jednej nodze
    5. Z chęci zostania kapłanem chciał przyjąć żydowską wiarę
    6. Z ciałem i duszą należy się obchodzić troskliwie
    7. Dobroć Hilela
  19. Rabi Jochanan ben Zakaj
    1. Wiedza i mądrość Jochanana
    2. Dwie drogi
  20. Rabi Chanina ben Dosa
    1. Cud w piecu i w dzieży
    2. Nóżka ze złotego stołu
    3. Płonący ocet
    4. Kozy rabiego Chaniny
    5. Skąd się wzięły kozy u biednego rabiego Chaniny?
    6. Rozciągnięte belki
    7. Aniołowie-tragarze
    8. Chanina ben Dosa i deszcz
    9. Biada wężowi
    10. Rabi Chanina ben Dosa i lew
    11. Modlitwa rabiego Chaniny za chorych
    12. Pobożny osioł
    13. Raban Gamliel II
    14. Raban Gamliel i rabi Jehoszua
    15. Nasi usługuje swoim gościom
    16. Przekleństwa, które zamieniają się w błogosławieństwa
  21. Rabi Eliezer ben Hurkanos
    1. Hurkanos Wielki
    2. Bejt ha-midrasz rabiego Eliezera
    3. Wielki spór
    4. Choroba rabiego Eliezera
  22. Rabi Jehoszua ben Chanania
    1. „Szczęśliwa jego matka”
    2. Piękna mądrość w brzydkim naczyniu
    3. Lew i bocian
    4. Jedna owieczka wśród siedemdziesięciu wilków
    5. Wyzwolone dziecko
    6. Pokonały go trzy osoby
    7. Gościa pięknie przyjmij, ale bądź ostrożny
    8. Oblicze Boga
    9. Obiad dla Boga
    10. Bej-Iloi
    11. Rozkaz cesarza i rozkaz Mojżesza
    12. Rabi Jehoszua i ateńscy uczeni
    13. Rabi Jehoszua w jesieni życia
  23. Nachum Gamzo
    1. Również i to wyjdzie na dobre
    2. Sam dla siebie wyprosił
  24. Rabi Tarfon
    1. Kupił miasteczko
    2. Rabi Tarfon i jego matka
  25. Rabi Akiwa
    1. Nasz nauczyciel Mojżesz i rabi Akiwa
    2. Rabi Akiwa i córka Kalby-Szawuy
    3. W jaki sposób rabi Akiwa zabrał się do nauki
    4. Pochylił głowę
    5. Wszystko, co Bóg czyni, dla dobra czyni
    6. Smutek rabiego Akiwy
    7. Spłacił dług
    8. Rabi Akiwa i Tomosrufus
    9. Śmierć rabiego Akiwy
    10. Pogrzeb rabiego Akiwy
  26. Dziesięć ofiar cesarskiej władzy
    1. II. Rabi Szymon i rabi Iszmael
    2. III. Rabi Akiwa ben Josef
    3. IV. Rabi Chanina ben Teradion
    4. V. Rabi Jehuda ben Bawa
    5. VII. Rabi Jehuda ben Dama
    6. VII. Rabi Chucpit-Meturgeman
    7. VIII. Rabi Chanina ben Chachinaj
    8. IX. Rabi Jeszewaw-Hasofer
    9. X. Rabi Eliezer ben Szamua
    10. XI. I pomszczę ich krew!
  27. Rabi Meir
    1. Zarobki rabiego Meira
    2. Rabi Meir występuje przeciwko nasi
    3. Rabi Meir i Acher
    4. Dobry brat
    5. Zwrócił zastaw
    6. Niech znikną grzechy
    7. Z przypowieści rabiego Meira
  28. Rabi Szymon bar Jochaj i jego syn rabi Elazar
    1. Jedne usta
    2. Unieważniony dekret
    3. Dolina złotych monet
    4. Tragarz — uczeń proroka Eliasza
    5. Sam wziął na siebie cierpienie
    6. Rabi Pinchas ben Jair
    7. Małe stało się wielkie
    8. Odnaleziona perła
  29. Rabi Jehuda Hanasi
    1. Zamienione dzieci
    2. Osiem zalet
    3. Zachorował i wyzdrowiał
    4. Rok głodu
    5. Córka Achera
    6. Wieś pełna dzieci
    7. O mało nie sprowadzili Mesjasza
    8. Legiony i muchy
    9. Co zanadto, to niezdrowo
    10. Kosztowny prezent
    11. Śmierć rabiego
  30. Rabi Chija
    1. Co robić, żeby Tora nie uległa zapomnieniu
    2. Z litości
    3. Krzesło rabiego Chiji
  31. Rabi Jochanan i rabi Szymon ben Lakisz
    1. Uroda rabiego Jochanana
    2. Razem płakali
    3. Tora i towar
    4. Dobra wymiana
    5. Rabi Szymon ben Lakisz (Reisz Lakisz)
    6. Siła odpowiednia dla Tory
    7. Rabi Kahana u rabiego Jochanana
    8. Gdzie jesteś ben Lakisz?
  32. Raw (Aba) i Szmuel
    1. Iskry latały
    2. Na opak
    3. Sieroce pieniądze
    4. Chacham a nie rabi
  33. Rabi Huna
    1. O poczynaniach Rawy Huny
    2. Z octu wino
    3. Pogrzeb Rawy Huny
  34. Raw Szeszet
    1. Widzący ślepiec
  35. Raba bar Nachmani
    1. Śmierć w lesie
  36. Hespedy
    1. Po śmierci cadyków
  37. Izrael i narody świata
    1. Jeden bóg, jeden naród
    2. Klucz na łańcuchu
    3. Co ważniejsze?
    4. Krnąbrny naród
    5. Wybrani spośród wszystkich narodów
    6. Prześladowany naród
    7. Inni niż wszyscy
    8. Ręce Ezawa i głos Jakuba
    9. Wielkość i honor Izraela
    10. Kto jest najważniejszy?
    11. Znaki rozpoznawcze Żydów
    12. Dzieci, które zgrzeszyły
    13. Izrael — jedna wiązka
    14. Wrogowie i przyjaciele Izraela
    15. Żydzi - naród wieczny
    16. Przyjmowanie prozelity
    17. Bez zasług ojców
    18. Trzy rodzaje prozelitów
    19. Jeżeliby który przystąpił do stada
    20. Sławni prozelici
    21. Statek może odpłynąć
    22. Trzy legiony prozelitów
    23. Nie oni, ale ich szczęśliwy los
    24. Rozsiani po świecie
    25. Narody świata
    26. Ziemia Izraela
    27. Do domu
    28. Miłość do Erec Israel
    29. Za życia czy po śmierci
    30. Kto zasłużył na pogrzeb w Erec Israel?
    31. Tora z Syjonu
    32. Tora z Erec Israel
    33. Kraj mlekiem i miodem płynący
    34. Jerozolima
  38. Hebrajski a inne języki
    1. Język jest życiem narodu
    2. Albo język święty (hebrajski), albo światowy
    3. Aramejski — siostrzany język hebrajskiego
    4. Pierwsze słowo
    5. Przetłumaczona Tora
    6. Do czego służą poszczególne języki
    7. Galut-diaspora
    8. Rozwianii rozproszeni
    9. Galut wśród obcych narodów
    10. Jeden dobry dzień
    11. Obumarłe uczucie
    12. Co do nas mają?
    13. Krzywdziciel — władca nad władcami
    14. Ślepy w ciemnościach
    15. Pijany nie od wina
    16. Nie wzbudzajcie zazdrości
    17. Nastraszeni
    18. I uciekł
    19. Żyd — słowo obelżywe
    20. Bóg cierpi razem z Żydami
    21. Opiekun Żydów
    22. Prawdziwe światło
    23. Nie znalazła miejsca do odpoczynku
    24. Słowa, które napawają strachem
    25. Szczęście, że tak się stało
    26. Niewola Szechiny
    27. Bóg nie opuszcza swego narodu
    28. Musisz wiedzieć
  39. Zbawienie oraz czasy Mesjasza
    1. Izby nieszczęść i pokoje ocaleń
    2. Ty, Boże, jesteś naszym Ojcem
    3. Koniec
    4. Dzisiaj
    5. Cztery podobieństwa
  40. Czasy Mesjasza
    1. Mesjasz
  41. Tora
    1. Wielkie znaczenie Tory
    2. Biedni i bogaci
    3. Rozum i inteligencja
    4. Najlepszy zawód
    5. Najlepszy towar
    6. Miejsce, gdzie kwitnie Tora
    7. Niezbędne warunki i cechy potrzebne do opanowania Tory
    8. Umiłowanie Tory
    9. Nauka Tory dla samej Tory
    10. Nauczanie innych Tory
    11. Dziatwa szkolna
    12. Jak i czego się uczyć?
    13. Rabi i chawer
    14. Cześć Tory i tych, którzy ją studiują
    15. Uczeni i prostacy (am ha-arecim)
    16. Tora ustna
    17. Święte Pisma
    18. Język własny (hebrajski) i język przekładu
    19. Studiowanie i działanie
    20. Nakazy i zakazy Tory
    21. Sjag, czyli ogrodzenie dla Tory
  42. Obyczaj łamie prawo
    1. Tajemnice Tory
  43. Mądrość a proroctwo
    1. Mądrość
    2. Uczony stoi wyżej od króla
    3. Proroctwo i Duch Święty
  44. Bóg, oby był błogosławiony
    1. Wielkość Boga
    2. Jedność Boga i jego pieczęć
    3. Miejsce Boga
    4. Gdzie jest Bóg?
    5. Ile jest Szechin?
    6. Dokąd uciec przed Bogiem?
    7. Spomiędzy dwóch drążków
    8. Zobaczyć Boga
    9. Obiad dla Boga
    10. Wielkie Imię Boga
    11. Obyczaje i drogi, którymi Bóg się kieruje
    12. Bóg nie zamienia
    13. Oko Boga
    14. Spory wokół Boga
    15. Adrian chce zostać Bogiem
    16. Bóg z góry przewiduje
    17. Siedzi na wysokościach i kojarzy stadła
    18. Bóg-opiekun i jego wysłannicy
    19. Cuda Boga
    20. Siedem niebios
    21. Boże anioły
  45. Bałwochwalstwo
    1. Najcięższy grzech
    2. Skąd żywy u zmarłych?
    3. Czy z powodu głupców należałoby zniszczyć świat
    4. Z powodu głupca można stracić zaufanie
    5. Wielu bogów — wiele istot
    6. Moloch
    7. Pokolenie Menaszego
    8. Instynkt Zła popycha do bałwochwalstwa
    9. Dwie połówki
    10. Ludzie wobecBoga
    11. Bojaźń Boga
    12. Spełnianie woli Boga
    13. Cześć należna Bogu
    14. Chilul ha-Szem
    15. Wiara
  46. Modlitwa
    1. Bogu należy służyć całym sercem
    2. Czyste źródło
    3. Znaczenie Tory
    4. Modły za kogoś
    5. Modlitwa na drogę
    6. Modlitwa płynąca z głębi serca
    7. Modlitwie winny towarzyszyć pobożna radość i powaga
    8. W obliczu Szechiny
    9. Liczone słowa
    10. W stronę Jerozolimy
    11. Jak należy się modlić?
    12. Daremna modlitwa
    13. Przewodzący modlitwie
    14. Modlitwa w bożnicy
    15. Cześć bożnicy
    16. Piękne świątynie
  47. Dobro i Zło
    1. Jecer tow i jecer ha-ra (Dobry Instynkt i Zły Instynkt)
    2. Nieurodzajne pole
    3. Kto raz zgrzeszył, zgrzeszy ponownie
    4. Zapach padliny
    5. Wykłuł sobie oczy
    6. Czterej świadkowie
    7. Pali się
    8. W postaci obcej kobiety
    9. Promienista korona
    10. „Bardzo dobre”
    11. Ci płaczą i tamci płaczą
    12. Micwa i grzech
    13. Dobry cadyk i niedobry cadyk
    14. Prawdziwi cadycy i prawdziwi złoczyńcy
    15. Z nieprzymuszonej woli
    16. Lepiej dla nich i lepiej dla świata
    17. Nie ufaj sobie
    18. Towarzysze drogi
    19. Fundament świata
    20. Siła cadyka
    21. Trzydziestu sześciu sprawiedliwych (Łamedwawnicy)
    22. Palmy i cedry
    23. Dzięki zasługom cadyków
    24. Własna zasługa
    25. Specjalna troska
    26. Perły pozostają perłami
    27. Ciężka strata
    28. Oddał duszę w stanie czystym
    29. Dwa spotkania
    30. Zbierał róże
    31. Zanotowane w księdze
    32. Złoczyńcy
    33. Wzburzone morze
    34. Unikaj złoczyńcy
    35. Oko złoczyńcy
    36. Nie ciesz się z klęski złoczyńcy
    37. Uwodziciele
    38. Plagi
    39. Pokuta
    40. Na dzień przed śmiercią
    41. Z korytarza do salonu
    42. Przed Ojcem w niebie
    43. „Otwórzcie mi”
    44. Nafta i balsam
    45. Moc skruchy
    46. Kogo uznaje się za pokutnika
    47. Cztery sposoby na odpuszczenie grzechów
    48. Pokutnicy
    49. W jednej chwili zasłużył na życie wieczne
    50. Kąpiel z płazem w ręku
    51. Ułatwienia dla pokutnika
  48. Nagroda i kara
    1. Nie dla nagrody
    2. Za wszystko jest zapłata
    3. Trzy rzeczy
    4. Zapłata za lekkie i ważkie micwy
    5. Dziś i jutro
    6. Dwie drogi
    7. Trzy rodzaje ludzi
    8. z góry zapłacone
    9. Razem zgrzeszyli i razem zostali ukarani
    10. Czy widzisz także moją klatkę?
    11. Wyrok Boga jest sprawiedliwy
    12. Miara według miary
    13. Jedno gasi drugie
    14. Na tym i na tamtym świecie
    15. Cierpiący cadyk i szcęśliwy złoczyńca
    16. Wysokie góry i głęboka przepaść
    17. Mało lat i dużo zasług
    18. Z wielkiego skarbca
    19. Tamten świat
    20. Raj
    21. Piekło
    22. Wyzwolenie z piekła

Ta książka jest dostępna dla tysięcy dzieciaków dzięki darowiznom od osób takich jak Ty!

Dorzuć się!

O autorze

Autor nieznany

Autor nieznany - hasło to odnosi się zarówno do utworów plastycznych, jak i literackich, których autor lub autorka pozostaje bezimienny, choć jest zapewne konkretną osobą, o której można by ustalić jakieś przypuszczalne informacje (jak np. o Gallu Anonimie czy Mistrzu Pięknej Madonny z Wrocławia), jak również do utworów będących najprawdopodobniej dziełem pewnej zbiorowości, np. cechu.
W przypadku sztuk wizualnych szczególny rodzaj anonimowości zachowują autorzy tworzący w pracowniach wielkich mistrzów, wykonujący ich polecania, pomniejsze partie większych zamówień. Niemal detektywistyczne technologie, m.in.: badania wieku podłoża, prześwietlenie warstwy malarskiej podczerwienią, pozwalają współcześnie coraz lepiej identyfikować twórców. Czasami jednak można wskazać tylko krąg kulturowy twórcy, centrum artystyczne, pod którego wpływem autor tworzył oraz oszacować czas powstania dzieła.
W przypadku literatury do dzieł o autorze zbiorowym zaliczyć można utwory ludowe lub niektóre dzieła starożytne, których powstanie ginie w mrokach dziejów: zrodzone w kulturze oralnej, były powtarzane i zapamiętywane przez kolejnych słuchaczy. Z czasem ktoś zapisywał zapamiętany utwór, niekiedy powstawało kilka niezależnych zapisów. Po epoce antycznej, kiedy twórczość miała zapewniać autorowi indywidualną, ,,imienną" nieśmiertelność - na początku średniowiecza za cnotę twórców uznawano anonimowość. Sztuka miała służyć chwale Boga, religii, kraju - instytucjom trwalszym od znikomego i mało istotnego jednostkowego bytu. Legendy, mity, wiele kronik czy pieśni - teksty ważne dla całych społeczności, to często dzieła, których autorów nie sposób wskazać.