Przypisy

Quippe (…) procellas — Lucretius, De rerum natura, III, 801. [przypis tłumacza]

Quippe (…) vires — Lucretius, De rerum natura, IV, 988. [przypis tłumacza]

qui prior est tempore, potior est iure (łac.) — kto pierwszy co do czasu, pocześniejszy co do prawa. [przypis tłumacza]

Qui requirunt (…) nota — Cicero, De natura deorum, I, 3. [przypis tłumacza]

Qui (…) retro (łac.) — „Co łbem wybija ślady, gdy w tył kroczy” (Lucretius, De rerum natura, IV, 474; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quiroga, Riego, Porlier — Quiroga (1784–1841), hiszpański, generał i mąż stanu, szermierz idei konstytucyjnych; toż samo Riego (powieszony w r. 1823); Porlier: patriota hiszpański stracony w r. 1815. [przypis tłumacza]

Quis accurate (…) loqui (łac.) — „Ten przemawia w sposób arcynudny, kto chce mówić zawsze i ciągle pięknie i ozdobnie” (Seneca [Minor], Epistulae morales ad Lucilium, 75; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quis (…) Alpibus — Iuvenalis, Satirae, XIII, 162. [przypis tłumacza]

Quis annuntiavit ab exordio ut sciamus et a principio ut dicamus: Justus es? (łac.) — „Kto oznajmi od początku, iżbyśmy wiedzieli, i od początku, iżbyśmy rzekli: Sprawiedliwyś jest?”. [przypis tłumacza]

Qui santificabantur et mundos se putabant… simul consumentur, dicit Dominus (łac.) — „Którzy uświęcają i uważają za czystych… koniec także wezmą, powiada Pan”. [przypis tłumacza]

quis (…) antiquitas? (łac.) — „I któż się znajdzie, kogo by nie przekonała tradycja starożytna, poparta i poświadczona godnymi pomnikami i świadectwy?” (Cicero, De divinatione, 1, 40; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quis (…) contraxit (łac.) — „Gdzie i który, nawet średniej miary gladiator wydał jęk? Albo z bólu fizycznego twarz choć skurczył? Który z nich nie zachował męskiej godności, walcząc stojąco, ba, nawet gdy już leżał na ziemi? Który z nich, upadłszy, cofnął szyję przed mieczem, co mu z rozkazu ludu miał przeszyć gardło?” (Cicero, Tusculanae disputationes, II, 17; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quis desiderio (…) capitis (łac.) — „Więc może się mam wstydzić, że mnie rwie tęsknica,/ Może się mam hamować w żalu za kochankiem?” (Horatius, Odae, I, 24, 1; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

quis est (…) collincet (łac.) — „Kto całymi dniami rzuca oszczepem w pierścionek, czemuż by kiedyś nie utrafił?” (Cicero, De divinatione, II, 59; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quis est (…) senem (łac.) — „jest istotą tego pożądania w przyjaźni? Dlaczego to nikt nie kocha się w brzydkim chłopaku, ani w pięknym staruszku?” (Cicero, Tusculanae disputationes, IV, 33; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quis hominum (…) Dominus (łac.) — „Któryż człowiek może poznać zamiary Boga lub zdoła wyobrazić sobie, czego chce Pan?” (Biblia, Mdr 9:13). [przypis tłumacza]

Quis (…) lympha (łac.) — „Niech mi tam pacholik/ Ochłodzi dzbanek z winem, Falernem ognistym,/ W źródle przeczystym” (Horatius, Odae, II, 11, 18; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quis mihi det ut, etc. Scio enim, quod redemptor meus vivit (łac.) — 19, 23–25: „Któż mi da”; „Wiem tedy, że odkupiciel mój żyje”. [przypis tłumacza]

Quis mihi det, ut omnes prophetent (łac.) — „Kto by mi to dał, aby wszyscy prorokowali”. [przypis tłumacza]

Qui (…) sol — Lucretius, De rerum natura, III, 1056. [przypis tłumacza]

Quis (…) perit — Ovidius, Ars amandi III, 93, Priapea. [przypis tłumacza]

Quisquam (…) Vindicat (łac.) — „Zaledwie znajdzie się ktoś, co zupełnie i całkowicie odsunie i odrąbie się od nadziei życia, ale i tak, mimowiednie i bezwiednie, zatrzymuje jeszcze cośkolwiek dla siebie i rewindykuje to coś i nie oddala się stanowczo od swych umiłowań, nawet gdyby ciało jego było już porzucone w grobie” (Lucretius, De rerum natura, III, 901–906; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quisque (…) manes — Vergilius, Aeneida, VI, 743. [przypis tłumacza]

Quisquis (…) habitat (łac.) — „Kto wszędzie mieszka, nigdzie nie mieszka, Maksymie!” (Martialis, Epigrammata, VII, 73; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

quis sub Arcto (…) Securus — Horatius, Odae, I, 26, 3. [przypis tłumacza]

qui, ut rationem (…) fragerent (łac.) — „Którzy, gdyby nawet nie przywiedli żadnych racji, przekonaliby mnie samą swą powagą” (Cicero, Tusculanae disputationes, I, 21; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Qui vigilans (…) videnti — Lucretius, De rerum natura, III, 1061, 1059. [przypis tłumacza]

quoad ordinem naturae (łac.) — Pod względem porządku natury. [przypis tłumacza]

quoad subiectum (łac.) — Pod względem podmiotu. [przypis tłumacza]

quod beatum (…) alteri — Cicero, De natura deorum, I, 17. [przypis tłumacza]

Quod bellum firmavit, pax ficta non auferat (łac.) — „Co wojna utwierdziła, zmyślony pokój nie zabierze”. [przypis tłumacza]

Quod (…) censet — Cicero, De divinatione, II, 22. [przypis tłumacza]

Quod crebro videt non miratur (…) (łac.) — de Divin. II. 22.; cyt. u Montaigne'a, II, 30. „Co kto często widzi, temu się nie dziwi, chociażby nie wiedział, dlaczego to się dzieje; czego przedtem nie widział, to jeśli się zdarzy, uważa za dziw”. [przypis tłumacza]

Quod curiositate cognoverunt, superbia amiserunt (łac.) — „Co przez ciekawość poznali, przez pychę utracili”, reminesencja ze św. Augustyna. [przypis tłumacza]

Quod ergo ignorantes, quaeritis, religio annuntiat vobis (łac.) — „,Czego tedy nieświadomi szukacie, religia wam to zwiastuje”. [przypis tłumacza]

Quod finxere, timent — Lucanus, Pharsalia, I, 486. [przypis tłumacza]

Quod futuit (…) canant — Cesarz August u Marcjalisa: Martialis, Epigrammata, XI, 21, 3. [przypis tłumacza]

quod igitur a natura (…) Mores igitur (…) offendantur — Jest jasne, że zatem to, co natura udziela, nie leży w naszej mocy, lecz że, pochodząc od jakiejś boskiej przyczyny, tkwi w tych, którzy naprawdę są obdarzeni. (…) Charakter więc musi niejako już przedtem tkwić skłonny do cnoty, charakter, który obejmuje to, co uczciwe, zaś odwraca się od tego, co haniebne. [przypis tłumacza]

Quo diversus abis — Vergilius, Aeneida, V, 165. [przypis tłumacza]

Quod licet (…) urit — Ovidius, Amores II, 19, 3. [przypis tłumacza]

Quod (…) malit — Martialis, Epigrammata, X, 47, 12. [przypis tłumacza]

quod medicamenta morbis exhibent, hic iura negotiis (łac.) — czym lekarstwa dla chorób, tym prawa są dla spraw. [przypis tłumacza]

Quod mutatur (…) migrant — Lucretius, De rerum natura, III, 756. [przypis tłumacza]

Quod petiere (…) surgunt — Lucretius, De rerum natura, IV, 1076. [przypis tłumacza]

Quod petiit (…) toto — Horatius, Epistulae, I, 1, 98. [przypis tłumacza]

Quod (…) — por. Terentius, Adelphoe, III, 5, 44. [przypis tłumacza]

Quod (…) vellis (łac.) — „Żeś pierś z włosów oskubał, łydki i ramiona” (Martialis, Epigrammata, II, 62; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quo (…) hospes — Horatius, Epistulae, I, 1, 15. [przypis tłumacza]

Quo in plures (…) — Cicero, De officiis, II, 15. [przypis tłumacza]

Quo (…) probitatis — Cicero, De officiis II, 9. [przypis tłumacza]

Quo quisquam optimus est, pessimus, si hoc ipsum, quod optimus est, adscribat sibi (łac.) — „Przez co ktoś jest najlepszym, staje się najgorszym, jeżeli to, że jest najlepszym, przypisuje sobie. [przypis tłumacza]

Quo (…) recondat — Vergilius, Georgica, III, 137. [przypis tłumacza]

quo (…) Romanus (łac.) — „W czym niewątpliwie Rzymianin celuje” (Livius Titus, Ab Urbe condita, IX, 22; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

quorum (…) melius — Cicero, De natura deorum, I, 54. [przypis tłumacza]

Quos (…) recondit — Vergilius, Aeneida, V, 302. [przypis tłumacza]

Quos (…) rectum — Horatius, Satirae, I, 1, 107. [przypis tłumacza]

Quos (…) sinamus — Ovidius, Metamorphoses, I, 194. [przypis tłumacza]

Quos vult perdere, Jupiter dementat (łac.) — Kogo Jowisz chce zgubić, temu odbiera rozum. [przypis tłumacza]

Quoties (…) concurrenint (łac.) — „Ileż to razy nie tylko nasi wodzowie, ale nawet całe armie szły na pewną śmierć?” (Cicero, Tusculanae disputationes, I, 37; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quoties (…) domos — Lucanus, Pharsalia, I, 255, 251. [przypis tłumacza]

Quoties (…) pecus — Titus Calpurnius Siculus, Eclogae, VII, 64. [przypis tłumacza]

quo timoris (…) periculi est — Livius Titus, Ab Urbe condita, XXII, 5. [przypis tłumacza]

Quo (…) uti — Horatius, Epistulae, I, 5, 12. [przypis tłumacza]

Quum (…) fallitur — Augustinus Aurelius, De civitate Dei, IV, 31. [przypis tłumacza]

Quum (…) persuasione — Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 117. [przypis tłumacza]

quum (…) quietus — Cicero, Commentariolum petitionis [De petitione consultatus], 2. [przypis tłumacza]

quum res (…) ambiunt (łac.) — „Kiedy jaki przedmiot ducha zaciekawi i zajmie, wyrazy nasuwają się niemal na wyścigi” (Seneca controvert. III; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quum (…) sequor (łac.) — „W sprawach religii idę za Korunkaniusem, Scypionem, Scaevolą, najwyższymi kapłanami, a nie za Zenonem, Kleantesem lub Chryzypem” (Cicero, De natura deorum, III, 2; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quum vini (…) gliscunt — Lucretius, De rerum natura, III, 475. [przypis tłumacza]

raban — tytuł wyższy od rabiego. [przypis tłumacza]

Rabbi — Rabbi —- Jehuda ha-Nasi. [przypis tłumacza]

Rabelaisowska figura sędziego — postać komiczna z powieści Gargantua i Pantagruel Rabelais'go (1495–1553). [przypis tłumacza]

Rabi Chija babiloński — rabi Chija przybył do Babilonu. [przypis tłumacza]

Rabi Chijo, ja wykładam swoim uczniom twoją „Misznę” — Rabi Chija był autorem komentarzy do Miszny, pt. Miszna rabiego Chiji. [przypis tłumacza]

rabie (…) recedit — Iuvenalis, Satirae VI, 647. [przypis tłumacza]

Rabini biorą za przenośnię piersi Oblubienicy — W Pieśni nad Pieśniami 4, 5. [przypis tłumacza]

rabin Kimy — Słynny hiszpański rabin w XII wieku. [przypis tłumacza]

rabin — (odpowiedzialny wobec władz) przywódca gminy żydowskiej. Przysługuje mu orzecznictwo w sprawach rytualnych, interpretacja prawa żydowskiego oraz nadzór nad nauczaniem. [przypis tłumacza]

Rachaw — prostytutka, która uchroniła od śmierci zwiadowców Jozuego przed zdobyciem miasta Jerycho. [przypis tłumacza]

rachunek prawdopodobieństwa — W owym czasie zajmowano się wiele teorią prawdopodobieństwa i sam Pascal nad nią pracował; w tej części rozumowania zwraca się zapewne do swoich przyjaciół ze „świata”, którzy wiele oddawali się grze. [przypis tłumacza]

Racibórz (Ratibor). — „Wrocławska prowincya, w podrzędnym trzymając się stanowisku, nie wiele się z swą zamożnością objawiała, mając wkrótce prześcigać inne. Jak Wrocław, tak Głogów, Opole, Raciborz, były w niej grody” (Polska śr. w., T. 2, str. 469). Racibórz, twierdza nad Odrą, posadą bardziej miejsca niż sztuką warowna, na granicy Moraw ówczesnych. [przypis tłumacza]

Raczej pozwoliłbym, aby sprawy moje szły na złamanie karku (…) — Arystoteles, Etyka nikomachejska, IV, 8. [przypis tłumacza]

Racz teraz wydać wyrok! — sześć wierszy nieautentycznych opuściłem. [przypis tłumacza]

rada Platona, aby do swoich sług mówić zawsze tonem pańskim (…) — Platon, Prawa, VI. [przypis tłumacza]

Rada — Rada Państwa składała się z 500 (do Klejstenesa z 400) członków, po 50 z każdej fyli, losowanych spośród obywateli powyżej 30 lat; Wydział Rady, w sile 50 tzw. prytanów, urzędował bez przerwy, na zmiany, po 35–36 dni w ratuszu. Naczelnik miał klucze do archiwum i pieczęć państwową i był właściwie najwyższym urzędnikiem w państwie. [przypis tłumacza]

Rada z ochotą ich skazywała na śmierć — z zawieszeniem demokracji sądy ludowe (heliaja) nie funkcjonują. Sądownictwo kryminalne ma Rada pod przewodnictwem „trzydziestki”, która terroryzuje głosujących, gdyż głosowanie jest jawne, nie tajne jak w demokracji. [przypis tłumacza]

radość, łzy radości, nieznane szczęście — słynny cytat z Myśli Pascala. [przypis tłumacza]

Radość Tory (hebr. Simchat Tora) — ostatni, dziewiąty dzień święta Szałasów (Sukkot), kiedy kończy się czytanie Tory i zaczyna je na nowo. [przypis tłumacza]

Rady, jak uderzyć / Na tę Troję — quo pacto hoc Ilium appelli / velis, ut ferrem abs te consilium, Leo. [przypis tłumacza]

Radżputowie — rycerska kasta hinduska, szczycąca się pochodzeniem od Ksiastriasów (wojowników). [przypis tłumacza]

radził Ksenofontowi, aby poszedł do Delf i zapytał boga względem tej podróży — Sokrates nie mógł odradzać Ksenofontowi, gdyż widział, że jego ochota i zdolności ciągną go w tę stronę. Ale nie chciał mu dać rady, która by była tylko głośnym powtórzeniem własnych myśli Ksenofonta. Jeśli Ksenofont chce jechać, to niech nie ma wymówki, że poradził mu to Sokrates. Dał mu więc radę, by spytał wyroczni. I Sokrates, i Ksenofont uznają powagę wyroczni. Na wypadek oskarżenia zdanie wyroczni u pobożnych Ateńczyków to wcale pewna obrona. Rada więc nauczyciela nie była wykręceniem się od odpowiedzi na pytanie, lecz najlepszą i najuczciwszą radą, na jaką mógł się zdobyć w danych stosunkach. Ksenofont wyraźnej zbrodni przeciw ojczyźnie nie popełnia, gdyż stan wojenny już się skończył. [przypis tłumacza]

Rafia — Ῥάφεια, miasto nadmorskie Palestyny dziś Bir-Refa [ob. Rafah, 30 km na płd. od miasta Gaza, przy granicy z Egiptem], p. I, IV, 2, uwaga. [przypis tłumacza]

Ragier — znany opój; „Wielki kubek” — oberża pod tym godłem. [przypis tłumacza]

ragt — eigentl. brennt. Nach dem Ritus der römisch-katholischen Kirche wird dem Sterbenden eine brennende geweihte Kerze in die Hand gegeben, die, sobald das Leben ausgehaucht worden, verlöscht wird. eigentl. brennt. Nach dem Ritus der römisch-katholischen Kirche wird dem Sterbenden eine brennende geweihte Kerze in die Hand gegeben, die, sobald das Leben ausgehaucht worden, verlöscht wird. [przypis tłumacza]

Rajmund Lulle — również głośny mistrz sztuk tajemnych w XIV w. [przypis tłumacza]

Rajmund Sebond — hiszpański lekarz, teolog i filozof zażywający wzięcia w pierwszej połowie XV wieku (około r. 1430). Traktat jego O teologii naturalnej ukazał się w druku w Strasburgu w r. 1496. [przypis tłumacza]

Rakiet — Profesor na fakultecie prawnym w Poitiers. [przypis tłumacza]

Rakoczy — Rakoczy, książę Siedmiogrodu, wzniecił na Węgrzech powstanie przeciw Austrii; pobity w końcu, schronił się do Turcji, gdzie umarł w r. 1735. [przypis tłumacza]

Raleigh, Walter (1552–1618) — awanturniczy podróżnik angielski. [przypis tłumacza]

Rambam (Majmonides) — skrót imienia rabi Mosze Ben Majmon (w Polsce znanego jako Majmonides), średniowiecznego filozofa racjonalisty oraz wybitnego lekarza. [przypis tłumacza]