Przypisy

Loksyjasz a. Loksias — przydomek Apollina delfickiego (od gr. loxos: ciemny, dwuznaczny). [przypis edytorski]

Lokusta (zm. 69) — rzymska zawodowa trucicielka; opisana w Rocznikach Tacyta. [przypis edytorski]

Lolka Bobrówna — Ludwika Bobrówna (1825–1890), córka Joanny Bobrowej, adresatka wiersza Słowackiego z 1844. [przypis edytorski]

Lombardia — kraina historyczna i region administracyjny w płn. Włoszech. [przypis edytorski]

Lombardia — kraina hist. w płn. Włoszech, położona u podnóży Alp. [przypis edytorski]

Lombardia — kraina hist. w płn. Włoszech. [przypis edytorski]

Lombardia — kraina w płn. Włoszech, położona u podnóży Alp. [przypis edytorski]

lombard — instytucja udzielająca krótkoterminowych pożyczek pod zastaw przedmiotów. [przypis edytorski]

lombard — miejsce, gdzie można pożyczyć pieniądze w zamian za cenny przedmiot. [przypis edytorski]

lombard — zakład udzielający pożyczek pod zastaw przedmiotów wartościowych. [przypis edytorski]

lombardzki — pochodzący z Lombardii, krainy historycznej w płn. Włoszech. [przypis edytorski]

lombik — lombard. [przypis edytorski]

lombr — dawna gra w karty, jeden z prototypów brydża. [przypis edytorski]

lombr — dawna gra w karty, rozpowszechniona w Europie w XVII w. [przypis edytorski]

Lombroso, Cesare (1835–1909) — kryminolog i antropolog włoski, autor poczytnej książki Geniusz i obłąkanie i twórca wyłożonej w niej pseudonaukowej teorii o istnieniu tzw. „typu zbrodniczego”, tj. człowieka o wrodzonych zbrodniczych predyspozycjach psychicznych, uwarunkowanych cechami fizjologicznymi. [przypis edytorski]

Lombroso, Cesare (1835–1909) — włoski psychiatra i antropolog, kontrowersyjny badacz przestępczości oraz autor słynnej rozprawy Geniusz i obłąkanie. [przypis edytorski]

Lombroso, Cesare (1835–1909) — włoski psychiatra i kryminolog, propagator antropometrii. [przypis edytorski]

Lombroso, Cesare (1835–1909) — włoski psychiatra i kryminolog, propagator antropometrii, twórca teorii zakładającej, że niektóre osoby mają wrodzone skłonności do zachowań przestępczych lub chorób psychicznych, co można rozpoznawać po pewnych degeneracyjnych lub atawistycznych cechach wyglądu. [przypis edytorski]

Lombroso, Gina (1872–1944) — włoska popularyzatorka nauki, pisarka; autorka m.in. książek: Anima della donna (Dusza kobiety, 1920), przetłumaczonej w 1924 na język francuski, La donna nella società attuale (Kobieta w dzisiejszym społeczeństwie, 1927) oraz Le tragedie del progresso meccanico (Tragedia postępu mechanicznego, 1930). [przypis edytorski]

lombrozowski — przymiotnik od nazwiska Cesarego Lombroso (1835–1909), włoskiego kryminologa zakładającego, że skłonności przestępcze można wydedukować z cech fizycznych podejrzanego, zwł. z kształtu czaszki. [przypis edytorski]

London, Jack, właśc. John Griffith Chaney (1876–1916) — amerykański pisarz, socjalista; prowadził barwne życie, był gazeciarzem, trampem, kłusownikiem, marynarzem, poszukiwaczem złota w Klondike i reporterem. [przypis edytorski]

Londyńska Akademia Królewska, zwykle pot.: Royal Society (Towarzystwo Królewskie), właśc. The Royal Society of London for Improving Natural Knowledge (Królewskie Towarzystwo w Londynie dla Rozszerzania Wiedzy o Przyrodzie) — jedno z najstarszych na świecie towarzystw naukowych, zał. w Londynie w 1660; zajmuje się naukami przyrodniczymi i matematyką, pełni rolę brytyjskiej akademii nauk. [przypis edytorski]

Londyński Most (ang. London Bridge) — most na Tamizie, łączący centrum dawnego Londynu (City) z przeciwległą dzielnicą Southwark; istniał od czasów średniowiecza i stanowił nie tylko przeprawę przez rzekę (jedyną do 1750 r.), ale także targ: stały na nim sklepy i kamieniczki, często podmywane przez wodę i wymagające remontów, co stało się tematem popularnej piosenki London Bridge is falling down (tj. Londyński Most się wali) ze znanym refrenem „My fair lady” (tj. moja pani kramarko); w czasach, kiedy została napisana powieść Dickensa (1849–1850) most ten już nie istniał, w 1832 r. został rozebrany, więc czas akcji Davida Copperfielda przypada na ostatnie lata jego istnienia; Most Londyński bywa mylony z mostem Tower Bridge, będącym jedną z wizytówek Londynu, wybudowanym w 1894 r. w bezpośrednim sąsiedztwie zamku Tower of London, charakteryzującym się dwoma wieżami w stylu neogotyckim i konstrukcją zwodzoną umożliwiającą przepływanie statków oceanicznych. [przypis edytorski]

londyński pojazd — angielska kareta. [przypis edytorski]

Londyn — stolica i największe miasto Anglii oraz Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

Londyn — stolica i największe miasto Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

Longchamp — dawne opactwo pod Paryżem, zamknięte w 1790, zburzone w 1793; jego tereny, położone na skraju Lasku Bulońskiego, stały się ulubionym miejsce przechadzek. [przypis edytorski]

Longe, właśc. François Achille Longet (1811–1871) — fr. fizjolog. [przypis edytorski]

Longfellow, Henry Wadsworth (1807–1882) — amerykański poeta, przedstawiciel romantyzmu, nazywany „królem poezji amerykańskiej”. [przypis edytorski]

Longines — szwajcarska firma, produkująca luksusowe zegarki. [przypis edytorski]

Longinus Podbipięta — bohater Trylogii Henryka Sienkiewicza przestrzegający kodeksu rycerskiego. [przypis edytorski]

Longinus — przypuszczalny autor traktatu O wzniosłości z I w. n.e. [przypis edytorski]

Longobardowie — lud zachodniogermański, którego nazwa pochodzi od łac. longa barba, czyli długa broda. W przeciwieństwie do romańskiej ludności Italii nosili oni długie brody. [przypis edytorski]

long short story (ang.) — długie opowiadanie (innym ang. określeniem na dłuzszy utwór jednowątkowy jest novella). [przypis edytorski]

long shot (ang.) — długie ujęcie. [przypis edytorski]

Long-Tom — Długi Tom, popularna nazwa armat prod. fr. firmy Schneider et Cie z Le Creusot, kaliber 155 mm, o dł. 7,5 m. i zasięgu do 9 km, strzelających granatami o masie ok. 40 kg, ulokowanych w fortach Pretorii i wykorzystywanych przez Burów w wojnie z Anglikami (II wojna burska, 1899–1902); Burowie dysponowali 4 takimi działami; kiedy skończyła się amunicja (zakupili łącznie 8800 sztuk), armaty zostały zniszczone, żeby nie zostały przejęte przez przeciwnika. [przypis edytorski]

longueur (fr.) — dłużyzna, nudny i zbędny fragment utworu literackiego. [przypis edytorski]

lonshoreman (ang.) — doker, robotnik portowy zatrudniony przy przeładunku, transporcie i składowaniu towarów. [przypis edytorski]

lon — tu: wypłata nadzwyczajna, rekompensata za czas poświęcony na strajk (Słownik etymologiczny A. Brücknera wskazuje pochodzenie wyrazu lon, oznaczającego również 'urzędnika', od prasłowa Lohn, które stanowi źródłosłów m.in. ang. loan 'pożyczka', niem. Lehn 'lenno' i leihen 'lichwa'). [przypis edytorski]

Look here! (ang.) — Patrzcie tutaj! [przypis edytorski]

look here (ang.) — patrz tutaj [przypis edytorski]

look out (ang.) — strzeżcie się. [przypis edytorski]

looping (ang.) — robienie pętli. [przypis edytorski]

Loos, Cornelius (1546–1595) — niderlandzki ksiądz, profesor teologii; pierwszy duchowny katolicki, który publicznie pisał przeciwko procesom czarownic szalejącym w Europie XV wieku (De vera et falsa magia, O prawdziwej i fałszywej magii, 1592), za co na rozkaz biskupa Trewiru został uwięziony i zmuszony do odwołania na kolanach swoich poglądów przed zgromadzeniem dostojników kościelnych; jego pracę skonfiskowano, przez długi czas była uważana za zaginioną, rękopis odkryto w 1886. [przypis edytorski]

Lope de Vega (1562–1635) — hiszpański poeta i dramaturg, autor ponad 2000 sztuk. [przypis edytorski]

Lopek — pseudonim Kazimierz Krukowskiego (1901–1984), aktora kabaretowego, rewiowego i filmowego pochodzenia żydowskiego; podczas II wojny światowej przedostał się najpierw do ZSRR, a potem, wraz z armią Andersa, do Europy zachodniej. [przypis edytorski]

Lopez — nazwisko kilku teologów z XVI–XVII w., tu najpewniej: Luis López (ok. 1536–1596), hiszpański dominikanin, autor Instructorium conscientiae (1585). [przypis edytorski]

loquor (łac.) — mówię. [przypis edytorski]

Loquor latine! (łac.) — Mówię po łacinie! [przypis edytorski]

loranthus — rodzaj rośliny pasożytniczej. [przypis edytorski]

lora — odkryty wagon towarowy. [przypis edytorski]

Lorca, Pedro de (1560–1612) — hiszpański cysters, profesor teologii w Salamance. [przypis edytorski]

lord Byron właśc. George Gordon Byron (1788–1824) — angielski poeta i dramaturg; większość utworów Byrona posiada powikłaną i nie do końca jasną fabułę, dla której charakterystyczne są gwałtowne zwroty akcji i niedomówienia; typ bohatera bajronowskiego to samotny, zbuntowany przeciw światu indywidualista, dumny i mściwy, który pod pozorem cynizmu kryje cierpienie i melancholię. [przypis edytorski]

lord Castlereagh, właśc. Robert Stewart, 2. Markiz Londonderry (1769–1822) — irlandzko-brytyjski mąż stanu; działając jako sekretarz Korony Brytyjskiej doprowadził do zduszenia rebelii w Irladnii w 1798 r., a następnie doprowadził do przeprowadzenia aktu unii Wielkiej Brytanii i Irlandii w 1800 r.; odegrał zasadniczą rolę przy tworzeniu koalicji, która pokonała Napoleona I (Traktat z Chaumont w 1814 r.); był czołowym brytyjskim dyplomatą na Kongresie Wiedeńskim, pracował na rzecz urzeczywistnienia wizji długotrwałego pokoju w Europie pod strażą zjednoczonych sił wielkich mocarstw, nie tracił jednak z oczu mocarstwowych i handlowych interesów Wielkiej Brytanii; działał na rzecz zniesienia handlu ludźmi; jednocześnie był zwolennikiem wprowadzenia środków represyjnych w kraju i był znienawidzony za swe ostre ataki na obóz liberałów i reformatorów; początkowo (1790–1795) związany z partią wigów, a następnie z torysami (1795–1822); zginął śmiercią samobójczą. [przypis edytorski]

lord Eldon (1751–1838) — John Scott, hrabia Eldon, brytyjski prawnik i polityk, lord kanclerz w latach 1801–1806. [przypis edytorski]

lord Elgin — tu zapewne: Thomas Bruce (1766–1841), siódmy hrabia Elgin, bryt. dyplomata, który zasłynął rabunkiem starożytnych rzeźb (tzw. marmurów Elgina) z ateńskiego Partenonu i wywiezieniem ich do Anglii. [przypis edytorski]

lord Hertford, właśc. Edward Seymour, pierwszy hrabia Hertford, pierwszy książę Somersetu (1500–1552) — najstarszy z braci królowej Jane Seymour, trzeciej żony króla Henryka VIII. W 1537 otrzymał tytuł hrabiego Hertford. Po śmierci Henryka VIII jako wuj małoletniego Edwarda VI sprawował władzę w jego zastępstwie jako Lord Protektor Królestwa. Nadał sobie wówczas tytuł księcia Somersetu (1547). [przypis edytorski]

Lord Kanclerz (ang. Lord Chancellor, Lord High Chancellor of Great Britain) — Lord Wielki Kanclerz Wielkiej Brytanii, sprawuje pieczę nad Wielką Pieczęcią Królestwa i odpowiada za funkcjonowanie i niezależność sądownictwa; obecnie jest to członek gabinetu powoływany przez króla a. królową na wniosek premiera; urząd należący do najstarszych i najbardziej prestiżowych w Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

Lord Major — odpowiednik burmistrza w City of London (historyczne centrum miasta); urzędnik wybierany przez mieszczan na roczną kadencję od 1189 r. (sam tytuł funkcjonuje od 1354 r.). [przypis edytorski]

lord major — pełna nazwa: lord major Londynu, lord mer Londynu; urzędnik wybierany od 1189 r. przez mieszczan (nie mianowany przez władcę) na roczną kadencję w City of London; jest on przedstawicielem władzy państwowej w ścisłym sercu Londynu, a dodatkowo także z urzędu: rektorem Uniwersytetu Londyńskiego w City oraz admirałem portu w Londynie. [przypis edytorski]

lord mayor — tytuł burmistrza Londynu i niektórych większych miast Anglii. [przypis edytorski]

Lord mayor — w Wielkiej Brytanii odpowiednik burmistrza lub prezydenta miasta. [przypis edytorski]

lord Owen — autorowi chodzi prawdopodobnie o Roberta Owena (1771–1858), walijskiego socjalistę i propagatora ruchu spółdzielczego, który jednak nie posiadał tytułu szlacheckiego. [przypis edytorski]

lord Paradox — przezwisko, które nadał sobie sam Oscar Wilde. [przypis edytorski]

L'ordre regne à Varsovie (fr.) — Porządek króluje w Warszawie. [przypis edytorski]

lord St. John, właśc. William Paulet, pierwszy baron St. John (ok. 1485–1572) — angielski polityk, Lord Strażnik Wielkiej Pieczęci (1547), Lord Wielki Skarbnik (1550–1572). [przypis edytorski]

lord Verulam — Francis Bacon (1561–1626), angielski filozof epoki odrodzenia i baroku, eseista, prawnik, polityk; jeden z twórców empiryzmu oraz metody naukowej opartej na eksperymencie i indukcji (w dziele Novum Organum, 1620); jako doradca prawny króla Jakuba I Stuarta został lordem kanclerzem i otrzymał tytuł barona Verulam. [przypis edytorski]

lordzie szkockim, jego sąsiedzie — w oryginale neighbour, co oznacza również bliźniego: Francuzi stawali po stronie Szkotów w ich częstych konfliktach z Anglią. [przypis edytorski]

Loreley — syrena z legend niemieckich. [przypis edytorski]

Lorentowicz, Jan (1868–1940) — krytyk teatralny i literacki, publicysta, prezes Polskiego Pen Clubu (1924–26). [przypis edytorski]

Lorenzkirche — kościół św. Wawrzyńca w Norymberdze. [przypis edytorski]

loretka (daw.) — kobieta z półświatka paryskiego; od nazwy zamieszkiwanej przez wiele z nich dzielnicy Matki Boskiej Loretańskiej, zbudowanej wokół kościoła o tej samej nazwie. [przypis edytorski]

loretka (daw.) — kobieta z półświatka. [przypis edytorski]

Loret — właśc. Loretto, miasto we Włoszech związane z kultem Matki Boskiej, cel pielgrzymek wiernych katolickich. [przypis edytorski]

lorgnon (fr.) — okulary (binokle) na rączce umiejscowionej z boku; daw. przyrząd optyczny, używany w XVIII i XIX w. [przypis edytorski]

lorgnon (fr.) — rodzaj okularów bez uchwytów na uszy, umieszczonych na długiej rączce. [przypis edytorski]

lorgnon (fr.) — rodzaj okularów z długą rączką do trzymania ich przed oczyma, używanych w XVIII i XIX w. [przypis edytorski]

lorgnon (z fr.) — okulary (binokle) na rączce umiejscowionej z boku; daw. przyrząd optyczny. [przypis edytorski]

lorgnon (z fr.) — okulary z rączką do trzymania. [przypis edytorski]

Loris-Melikow, Michaił Tariełowicz (1824–1888) — rosyjski generał i polityk pochodzenia ormiańskiego; w lutym 1880 mianowany przewodniczącym Najwyższej Komisji Zarządzającej do Spraw Zachowania Ładu Państwowego, po jej zlikwidowaniu w sierpniu 1880 został ministrem spraw wewnętrznych (do 1881); zaproponował Aleksandrowi II projekt reform politycznych (konstytucja Lorisa-Melikowa), który nie został zrealizowany z powodu śmierci cara w zamachu. [przypis edytorski]

lornetować kogoś (daw.) — przyglądać się komuś przez lornetkę. [przypis edytorski]

Lorsque l'enfant paraît… (fr.) — Kiedy zjawia się dziecko, krąg rodzinny wiwatuje głośnymi krzykami; początek wiersza Kiedy zjawia się dziecko z wczesnego tomu poezji Wiktora Hugo Liście jesienne (Les Feuilles d'automne, 1831). [przypis edytorski]

Lortzing, Albert (1801–1851) — niemiecki kompozytor, śpiewak i aktor. [przypis edytorski]

lorynetka (daw.) — lornetka. [przypis edytorski]

los, aus (niem.) — dalej, no już, wychodzić. [przypis edytorski]

Los Borrachos — tj. „Pijacy” alternatywny tytuł Triumf Bachusa, powst. w l. 1628–1629 obraz barokowego malarza Velasqueza. [przypis edytorski]

los hermanos (hiszp.) — bracia. [przypis edytorski]

los hiszpańskich hidalgos w Kalifornii — znikną pod naciskiem świeżych, zdrowych sił obcych przybyszów — Kalifornia została skolonizowana przez osadników hiszpańskich, a w 1821 stała się częścią niepodległego Meksyku, jednak do jej północnej części zaczęli przybywać traperzy i osadnicy z USA oraz Kanady; wskutek wojny amerykańsko-meksykańskiej (1846–1848) Kalifornię podzielono pomiędzy Meksyk a USA, zaś napływ ok. 300 tys. ludzi z USA i z całego świata podczas tzw. kalifornijskiej gorączki złota (1848–1855) spowodował gwałtowny wzrost zaludnienia, zmianę struktury etnicznej i szybki rozwój regionu, wcześniej głównie rolniczego. [przypis edytorski]

los jego przyjaciół: Rylejewa lub Bestużewa — poeta Rylejew i pisarz Bestużew jako jedni z czołowych organizatorów i przywódców powstania zostali skazani na śmierć i powieszeni. [przypis edytorski]

loska (lenk.) — malonė. [przypis edytorski]

Los, los (niem.) — Dalej, jazda. [przypis edytorski]

Los, los, verfluchte Bettel (niem.) — Dalej, dalej, przeklęty żebraku. [przypis edytorski]

los mądrego Sokratesa — tj. oskarżenie o bezbożność i psucie młodzieży, zakończone procesem i skazaniem na śmierć. [przypis edytorski]

los moscos, lp. mosca (hiszp.) — mucha; tu: owad. [przypis edytorski]

los na mnie padł do Wielkiej Rady… — co roku w Atenach wybierano przez losowanie członków Rady Pięciuset (Bule), przy czym przez 1/10 część roku państwem zarządzała 1/10 część członków Rady, tj. zespół 50 urzędników, prytanów. Codziennie kolegium prytanów wybierało spośród siebie drogą losowania przewodniczącego, epistatesa, który sprawował tę funkcję przez dobę i nie mógł być wybrany po raz drugi. Przewodniczył on Radzie Pięciuset i Zgromadzeniu Ludowemu, przyjmował posłów zagranicznych oraz miał pod swoją opieką pieczęcie i klucze do świątyń, gdzie znajdował się skarbiec i archiwa państwowe. Pod koniec wyniszczającej wojny peloponeskiej, w roku 406 p.n.e. do Rady został wylosowany Sokrates. Rola przewodniczącego przypadła mu w dniu, kiedy miał odbyć się proces wodzów spod Arginuz. Oskarżono ich przed Zgromadzeniem Ludowym, że po zwycięskiej dla Aten bitwie morskiej nie ratowali rozbitków, i proponowano uznanie tego za zdradę. Sokrates żartuje, że nie potrafił zarządzić głosowania. Wnioskowano o głosowanie nad winą i karą śmierci dla wszystkich wodzów zbiorczo i bez zachowania tajności oddawanych głosów, ponadto nie zapewniono oskarżonym przewidzianego prawem czasu na obronę, dlatego Sokrates odmówił poddania tego wniosku pod głosowanie jako bezprawnego. Jako jedyny z prytanów nie ustąpił, mimo że lud krzyczał, by tych, którzy nie zgadzają się na głosowanie, również sądzić za zdradę. Następnego dnia wszystkich ośmiu dowódców uznano za winnych i stracono obecnych w mieście sześciu. Ateńczycy żałowali później tej decyzji (zob. Ksenofont, Dzieje Hellady I 7). [przypis edytorski]

los (niem.) — dalej, ruchy. [przypis edytorski]

los! (niem.) — jazda! [przypis edytorski]

Los! (niem.) — Szybciej! [przypis edytorski]

losowanie — tu: pobór rekrutów spośród chłopstwa, który w zaborze rosyjskim odbywał się przez losowanie. [przypis edytorski]

los padres (hiszp.) — ojcowie, tu: misjonarze. [przypis edytorski]