Przypisy

liquidum non rumpit jejunium (łac.) — słodycz nie sprzeciwia się nakazom postu. [przypis autorski]

lisek piaskowy — zwierzątko mniejsze od naszego lisa, zwane fennek. [przypis autorski]

List ten nie cieszył się dużym zainteresowaniem w Anglii, jednak wywarł duży wpływ na niemieckich teoretyków. M. Woodmansee, The Genius and the Copyright…, s. 430, por. również M. Biagoli, Genius against copyright: Revisiting Fichte's proof of the illegality of reprinting, „Notre Dame L. Rev.” 1847 (2011), http://scholarship.law.nd.edu/ndlr/vol86/iss5/3 (dostęp 10.11.2013), s. 1856, C. Hesse, The Rise of Intellectual Property…, s. 33. [przypis autorski]

Listy te, z których wyjątki ogłosiłem — „Wiadomości literackie”, 1925, nr 4. [przypis autorski]

lisznią — zbyteczną. [przypis autorski]

Litauer, [w:] Materiały komisji kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej…, s. 32. [przypis autorski]

Literary and artistic property act, Paris (1866), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, (dostęp 10.11.2013). [przypis autorski]

literatura i sztuki piękne poczynają istnieć i kwitnąć w danym społeczeństwie wtedy dopiero, kiedy to społeczeństwo poczyna gromadzić bogactwa — Z wyjątkiem poezji. [przypis autorski]

Literatura nie jest w istocie rzeczy niczym innym, jak rozwojem artystycznym idei (…) wokół niej zaś porozpalali wiele małych świeczek — Remy de Gourmont Le livre des masques, XIII ed., Paris 1921, s. 9–11. [przypis autorski]

literatura polska tworzy jasną plamę na brudnym tle beletrystyki europejskiej (…) Trucicielami swego społeczeństwa autorowie polscy nie byli — T. Jeske-Choiński Rozkład w życiu i literaturze. Wyd. II, Warszawa 1895, s. 205. [przypis autorski]

Literatura spaskudza człowieka (…) wycisnąć i zrobić kapitał literacki — S. Przybyszewski, Synowie ziemi, III s. 43–44. [przypis autorski]

Literatura to Pani nasza, Orędowniczka nasza, Pocieszycielka nasza, której my grzeszni wołamy z głębokości naszych pragnień i smutków — Quasimodo [A. Górski], Młoda Polska, „Życie” 1898, nr 15. [przypis autorski]

litewska osada zwana Ghurgani (…) jakby jedno miasto z Wilnem tworzyły — [Zobacz:] Narbutt, Dzieje narodu litewsk[iego], t. I, s. 232. [przypis autorski]

Lizdajkon — litew. lizdas: gniazdo; patrz w Stryjkowskim podaniu o przodku Radziwiłłów Lezdejce, albo właściwiéj Lizdajkonie. [przypis autorski]

llano estaccado — pustynia pomiędzy Teksasem, Arizoną, Nowym Meksykiem a terytorium należącym do Indian. [przypis autorski]

L. Lessig, Wolna Kultura, Warszawa 2005, s. 157. [przypis autorski]

L. Moczulski, Nawracanie stracha na wróble, Kraków 1971. [przypis autorski]

Locke pisał listy o wolności prasy w wieku 60 lat. Zdaniem R. Astbury, ze względu na ówczesną przeciętną długość życia, daje to powód przypuszczać, iż dla Locke'a nie było istotnej różnicy w liczeniu okresu, w jakim mają być chronione prawa autorów, tj. czy od daty pierwszej publikacji, czy od śmierci autora. Za: J. Hughes, Locke's 1984 memorandum (and more incomplete copyright historiographies), Cal. L. Reviev. 993 (2006), s. 559, przypis 18. [przypis autorski]

Locke (…) śmiano się z tego wielkiego metafizyka — Autor Historii duszy. [przypis autorski]

loco — głupiec. [przypis autorski]

Lodem miasto w nocy zamarza (…) aktor — W. Berent, Pisma, II, s. 68 (Próchno). [przypis autorski]

logarytmów wstaw stycznych i siecznych — sinus tangentes [i] secantes. [przypis autorski]

logos — słowo. [przypis autorski]

lokomotywy Cegielskiego — który mi postawił raz mały koniak jako kobiecie, kiedy przebrany za amazonkę wystąpiłem pierwszy raz w życiu w r. 1926 na balu maskowym w Zakopanem. [przypis autorski]

Loteria de navidad — najpopularniejsze ciągnienie loterii państwowej w Madrycie w 22 dniu każdego grudnia. [przypis autorski]

loteria liczbowa, czyli genueńska — pierwsze jej ciągnienie w Warszawie było dnia 1 marca 1769. Zaprowadził ją genueńczyk Gibelli. Po nim objął dzierżawę tej loterii Perazzo, później Firpo, potem Bokardo, dalej Blank z Tepperem, a w końcu Skarb ją odebrał na siebie. [przypis autorski]

Louis d'Héricourt's memorandum, Paris (1725–1726), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, rozdz. 1, s. 9. [przypis autorski]

Louis d'Héricourt's memorandum, Paris (1725–1726), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, rozdz. 1, s. 3. [przypis autorski]

Louis d'Héricourt's memorandum…, rozdz. 1, s. 3. [przypis autorski]

Louis d'Héricourt's memorandum,…, rozdz. 1, s. 9. [przypis autorski]

L. Pfister, Author and Work in the French Print Privileges System: Some Milestones, [w:]Privilege and Property. Essays on the History of Copyright, red. R. Deazley, M. Kretschmer, L. Bently, s. 116. Ponadto Pfister w wypowiedziach Diderota dostrzega się początki podstawowej zasady prawa autorskiego, a mianowicie rozróżnienia pomiędzy niechronioną ideą a formą obejmowaną prawami wyłącznymi. Tamże, s. 130 [przypis autorski]

L. Pfister, Author and Work in the French Print Privileges System: Some Milestones, [w:]Privilege and Property. Essays on the History of Copyright, red. R. Deazley, M. Kretschmer, L. Bently, s. 134. [przypis autorski]

L. Pfister, Author and Work in the French Print Privileges System: Some Milestones, [w:] Privilege and Property. Essays on the History of Copyright, red. R. Deazley, M. Kretschmer, L. Bently, s. 128. [przypis autorski]

L. Pfister, Author and Work in the French Print Privileges System: Some Milestones, [w:]Privilege and Property. Essays on the History of Copyright, red. R. Deazley, M. Kretschmer, L. Bently, s. 136. [przypis autorski]

L. Pfister, Author and Work in the French Print Privileges System: Some Milestones, [w:] Privilege and Property. Essays on the History of Copyright, red. R. Deazley, M. Kretschmer, L. Bently, s. 130. [przypis autorski]

L. Pfister, Author and Work in the French Print Privileges System: Some Milestones, [w:] R. Deazley, M. Kretschmer, L. Bently [red.] Privilege and Property. Essays on the History of Copyright, s. 118 oraz 127, G. Petri, Transition from guild regulation to modern copyright law (Sweden), [w:] L. Bently, U. Suthersanem, P. Torremas, Global Copyright. Three hundred years since the Statute of Anne, from 1709 to cyberspace, s. 111, D. Saunders, Authorship and copyright, London 1992, s. 84. [przypis autorski]

L. Pfister, Author and Work in the French Print Privileges System: Some Milestones, [w:] R. Deazley, M. Kretschmer, L. Bently [red.] Privilege and Property. Essays on the History of Copyright, s. 120, M. Woodmansee, The Genius and the Copyright…, s. 429, C. Hesse, The Rise of Intellectual Property, 700B.C. — A.D. 2000: An Idea in the Balance, „Daedalus”, 131, no. 2 (March 22, 2002), s. 36. [przypis autorski]

L. Pfister, Author and Work in the French Print Privileges System: Some Milestones, [w:] R. Deazley, M. Kretschmer, L. Bently [red.] Privilege and Property. Essays on the History of Copyright, s. 125. [przypis autorski]

L. Pfister, Author and Work in the French Print Privileges System: Some Milestones, [w:] R. Deazley, M. Kretschmer, L. Bently [red.] Privilege and Property. Essays on the History of Copyright, s. 127. [przypis autorski]

L. Pfister, Author and Work…, s. 126. [przypis autorski]

L. Pfister, Author and Work…, s. 128. [przypis autorski]

L. Pfister, Author and Work…, s. 135. [przypis autorski]

L. R. Patterson, Copyright in Historic Perspective…, s. 225. [przypis autorski]

L. R. Patterson, Copyright in Historic Perspective…, s. 225. [przypis autorski]

L. R. Patterson, Copyright in Historic Perspective, Vanderbilt University, 1968, s. 225. [przypis autorski]

L. R. Patterson, Copyright in Historic Perspective, Vanderbilt University, 1968, s. 226. [przypis autorski]

L. R. Patterson, Copyright in Historic Perspective, Vanderbilt University, 1968, s. 226. [przypis autorski]

L. R. Patterson, Copyright in Historic Perspective, Vanderbilt University, 1968, s. 228. [przypis autorski]

L. R. Patterson, Copyright in Historic Perspective, Vanderbilt University, 1968, s. 229. [przypis autorski]

lubieżność kobiet jest tak wielka (…) Wedle p. Smitha nie lepiej dzieje się w małych królestwach Gwinei — „Kiedy kobiety (powiada) spotkają mężczyznę, chwytają go i grożą, że go oskarżą przed swoim mężem, jeżeli nimi wzgardzi. Wślizgują się w łóżko mężczyzny, budzą go i, kiedy je odpycha, grożą mu, że dadzą się złapać na gorącym uczynku”. [przypis autorski]

Lubił tu letnią porą przemieszkiwać Olgierd, ojciec Władysława Jagiełły (…) świadczy Narbutt — [zob.] Dzieje starożytne narodu litewskiego, t. V, s. 237. [przypis autorski]

Lublin 1961. [przypis autorski]

lubowałem się w podkreślaniu (…) po pierwsze tajemnic intelektualnych, po drugie techniki zdarzeń (…) do zastanawiania się nad sprawą techniki faktów życiowych skłonili mnie głównie Kleist, Hebbel i Schopenhauer — [Komentarz autora z Uwag.] Por. strony: 132 w. 24 [tj. fragment rozdz. VII „Rzeczywiste życie posiada pewien kwas niwelijący (…)”], 133 w. 17 [tj. fragment rozdz. VII „Ale na szczęście ze stanami takimi (…)”], 157 w. 1 [tj. fragment rozdz. VII „W ogóle wchodziły tu w grę współcześnie dwa czynniki (…)”], 159 w. 25 [tj. fragment rozdz. VII „Ze wszystkimi najpiękniejszymi uczuciami i zamiarami łączą się (…)”], 166 [tj. fragment rozdz. VIII „Ideałem byłoby właściwie opisywać bezpośrednią rzeczywistość (…)”], 262/263 [tj. fragment rozdz. XIV „Technika wypadków jest taka, że właściwych decyzji zwykle nie ma (…)”], 234 w. 30 [tj. fragment rozdz. XII „(…) owszem twierdzę, że takie wypadki (…)”], 301 (zakątek komiczny) [tj. fragment rozdz. XVI „Kiedy zaś tamci wstąpili na najwyższy punkt (…) już wszystko skończone”], 332 w. 18 i n. [tj. fragment rozdz. XVII „Trzeba jednak obok ogólnego tła psychicznego uwzględnić warstewkę (…)”; red. WL] itd. Wpływy: głównie Kleista Michał Kohlhaas, Schopenhauera: nauka o charakterze, Hebbla: Herod i Mariamna w porównaniu z jego rozbiorem tragedii Massingera Lodovico. Od zwrotów Hebbla: Die Gebrochenheit der Idee (w jego uwagach o dramacie) i Verwirrung der Motive wywodzi się mój pierwiastek pałubiczny. [przypis autorski]

…lub też sporządzenie bodaj uzupełnienia, którego pono bardzo potrzebuje — poniechałem tego zamiaru. [przypis autorski]

Lucius Mummius nic nam nie zostawił — Lucius Mummius zabił Grecję zburzeniem Koryntu. [przypis autorski]

Lud go nazwał zamkiem czarta — Czertomelik. [przypis autorski]

Lud miał prawo wybierania urzędników — Widocznie jednak nie obsadzał wszystkich urzędów, skoro Waleriusz Publikola wydał słynne prawo, zabraniające obywatelowi sprawować jakiegokolwiek urzędu, o ile go nie uzyskał z woli ludu. [przypis autorski]

Lud mógłby tam powiedzieć swoim rządcom (…) zostawcie mi bodaj moje słońce — obacz w procesie nieboszczki królowej angielskiej [w procesie nieboszczki królowej angielskiej: Karoliny Brunszwickiej, zob. Życie H. Brulard, przypis: „Karolina Brunszwicka, znana ze swobodnych obyczajów żona księcia Walii, od 1820 r. Jerzego IV króla Anglii, z chwilą objęcia przezeń władzy zaczęła dochodzić swych praw do tronu i głośny ów proces wygrała, lecz niedopuszczona do koronacji wkrótce zmarła; przyp. red.] ciekawą listę parów wraz z sumami, jakie oni i ich rodziny otrzymują od państwa. Na przykład lord Lauderdale i jego rodzina 36 000 ludwików. Pół kwarty piwa, konieczne do nędznego utrzymania najuboższego Anglika, płaci 1 su podatku na rzecz szlachetnego para. I, rzecz bardzo ważna dla naszego przedmiotu, obaj wiedzą o tym. Z tą chwilą ani lord, ani chłop nie mają czasu myśleć o miłości: ostrzą broń, jeden publicznie i z dumą, drugi potajemnie z wściekłością (Yeomanry i Whiteboys). [przypis autorski]

ludowi rzymskiemu przypomnę Brennusa — Brennus, wódz Gallów, który zdobywszy miasto i senat wyrżnąwszy, kiedy okup żądany brał od Rzymian, rzucił jeszcze do szali miecz swój z tym słowem sławnym: Vae victis: biada zwyciężonym. [przypis autorski]

Lud rzymski (…) wśród nocnych ciszy, wykrzykiwał (…) i pisał na murach: Oddaj nam Germanika! — Swetoniusz [Żywot Tyberiusza 52]. [przypis autorski]

lud szemrał (…) acta — ob[acz:] Wigand u Voigta [tj. Wigand z Marburga, Chronica nova Prutenica, tłum. Edward Raczyński, red. Jan Voigt, Poznań 1842; quod in eo laudavit huiusmodi acta (łac.): że takie jego działania pochwala; red. WL]. [przypis autorski]

lud (…) uzyskał urzędnika, iżby go bronił — Trybunowie ludu. [przypis autorski]

Ludwik Fryde (…) próbując określić chronologię ideową międzywojennego dwudziestolecia (…) posłużył się owym terminem (…) raz dostrzegał w owym okresie aż trzy pokolenia, w innym ujęciu dwa — [por.] L. Fryde, Trzy pokolenia literackie, „Pion” 1938, nr 45; Dwa pokolenia, „Pióro” 1938, nr 1. [przypis autorski]

Ludwisia — Ludwika, później hr. Rozwadowska. [przypis autorski]

ludy północy, przeniesione w kraje południowe — do Hiszpanii, na przykład. [przypis autorski]

ludzie, jakkolwiek mogą być nierówni siłą i geniuszem, stają się wszyscy równi na mocy umowy i prawa — pod panowaniem złych rządów równość ta jest tylko pozorna i złudna: służy jedynie do utrzymania biednego przy nędzy, a bogatego przy przywłaszczeniu. Istotnie, prawa zawsze są korzystne dla tych, co posiadają, a szkodliwe dla tych, co nic nie mają: stąd wynika, że stan społeczny o tyle tylko jest dla ludzi korzystny, o ile wszyscy coś mają, a żaden z nich nie ma niczego za dużo. [Idea droga Russowi: przy nadmiernych różnicach majątkowych i społecznych nie da się utrzymać ani równość prawna, ani kierownictwo woli powszechnej nad całością. Dlatego zbytnia nierówność majątków musi zepchnąć związek społeczny z jego prawnej podstawy; przyp. tłum.]. [przypis autorski]

ludzie męczą się i wysysają spojrzeniami, tak jak dodają sobie energii i otuchy — ostatnio (1937) przeczytałem o tym ciekawą książeczkę Hübnera Menschen als Arznei und Gift, którą dostałem w prezencie od Krystyny Ejból. [przypis autorski]

ludzieniaszki — wyrażenie Ludgarda Grocholskiego. [przypis autorski]

ludzie, pragnący obalić wolność, lękali się pism, które mogły obudzić ducha wolności — Sylla, ożywiony tym samym duchem co decemwirowie, powiększył, jak oni, kary na pisarzy satyrycznych. [przypis autorski]

ludzie — Tutaj i dalej należy rozumieć takich ludzi, względem których nie odczuwamy żadnego wzruszenia. [przypis autorski]

ludzi, którzy otrzymali dostateczne wykształcenie — np. generałowie w r. 1795. [przypis autorski]

Ludzi wielkich czcimy wszyscy: wielkich wojowników, wielkich mężów stanu, wielkich poetów i uczonych… — M. Zdziechowski, Walka o duszę młodzieży, Wilno 1927. [przypis autorski]

Ludzkość i litość dla ubogich nakazana jest Koranem muzułmanom. Wyznać należy, że znaleźć można często przykłady tych cnót między Turkami. Zwyczajnie jeżeli kto chce chwalić Turka, wysławia naprzód jego szczodrotę, a potem męstwo. [przypis autorski]

lunch — śniadanie (ang.). [przypis autorski]

Lung-hu — góra w prowincji Shiang-hsi, która stanowi siedzibę papieży taoistów. [dziś: Longhu a. Lung-fu, w prowincji Jiangxi, w płd.-wsch. Chinach, jedna ze świętych gór taoizmu, z wieloma świątyniami; red. WL] [przypis autorski]

Lusterkiem w drżącej ręce błyśnie […] — tak dowiadują się dziewice, jakiem będzie imię ich przyszłego. [przypis autorski]

Lux est orta gentibus (…) Condescendit Homo-Deus — Sequent. In nativitate Dei [red. WL: sekwencja o Bożym Narodzeniu autorstwa Adama ze Św. Wiktora (zm. 1192)]. [przypis autorski]

Lwiątko — ukazało się pod męskim pseudonimem Harald Gote, pod tym pseudonimem jednak ukrywa się kobieta. [przypis autorski]

lwy Farsu — lwy bezgrzywe, spotykane jeszcze z rzadka w prowincji Farsistanu. [lew perski, zwany też lwem azjatyckim, występował niegdyś od Grecji przez Persję aż po Indie, obecnie jest zagrożony wymarciem; podobnie jak u lwa afrykańskiego, grzywę u lwa perskiego mają tylko samce; red. WL]. [przypis autorski]

Lykaoński Orfeusz — W katakumbach pełno było rzeźb i malowideł symbolicznych po ścianach i na sarkofagach. W początkach chrześcijaństwa sztuka była całkiem symboliczną. I tak Orfeusz, pierwszy mędrzec, poeta, założyciel towarzystwa, u pogan wyrażał Chrystusa; postać Noego, Izaaka, Józefa patriarchy, to samo znaczyły. Złoty świecznik o trzech ramionach wyrażał Chrystusa. Latorośl winna to samo. Lira była symbolem krzyża; palma zwycięstwa niebieskiego; krzyż z drogimi kamieńmi, otoczony wieńcami róż, wiszącymi na złotych łańcuszkach, dwiema literami greckimi alfa i omega, znaczył boga, koniec i początek wszystkiego. Paw był symbolem zmartwychwstania, a czasem znowu szatana. Oliwne drzewo było hieroglifem wieczności i pokoju. Cyprys i sosna śmierci; kotwica zbawienia. Ryby ludzi, z powodu słów Chrystusowych do Apostołów: Faciam vos piscatores hominum. Delfin nadziei i umarłych, co z tego świata w lepsze strony się udali. Samson z wyrwanymi bramami na barkach znaczył Chrystusa na tej zasadzie: Tollit portas civitatis est Inferni et removit mortis imperium. Tu civitas raz znaczy czyn Samsona realny, drugi raz oznacza świat starożytny cały, który był tylko składem civitatum, miast ([fr.] cité), czyli egoizmów zamkniętych, w sobie najsrożej uciskających. W rzeczy samej, Chrystus zadał śmierć składowi temu, porządkowi całego świata starożytnego, powołując ludzi do braterstwa i wolności. To dowodzi, że i chrześcijanie pierwszych wieków już czuli swoje powołanie polityczne. Dalej jeleń znaczy apostołów, kogut czujność pasterską, a krzyż zawsze składał się z czterech gatunków drzewa: z cyprysu, cedru, palmy i oliwy. [przypis autorski]

L. Zemer, The Making of a New Copyright Lockean, „Harvard Journal of Law & Public Policy”, vol. 29, no 3, dostępny pod adresem http://www.law.harvard.edu/students/orgs/jlpp/Vol29_No3_Zemer.pdf (30.01.2013), s. 903. [przypis autorski]

L. Zemer, The Making of a New Copyright Lockean…, s. 905. [przypis autorski]

Mądrość to świeża, wprost z igiełki, zabijająca, lecz mimo to tandetna, pociejowska — K. R. Żywicki [L. Krzywicki], Z Niemiec. Max Nordau, s. 534. [przypis autorski]

mątwa (gw.) — zmierzwione badyle. [przypis autorski]

Mąż zwoływał krewnych żony i sądził ją w ich obecności — Okazuje się z Dionizego z Halikarnasu, ks. II, że wedle ustawy Romulusa w zwyczajnych wypadkach mąż sądził sam, w obecności krewnych żony; w razie zaś wielkich zbrodni sądził wraz z pięcioma spomiędzy nich. Toteż Ulpian, tit. 6, § 9, 12, 13, odróżnia w sądzie obyczajów wypadki, które nazywa poważnymi, od innych, lżejszych: Mores graviores, mores leviores. [przypis autorski]

ma barek we łbie — ma bzika, popadł w obłęd. [przypis autorski]

Macaulay's speeches on copyright, Lincoln's Cooper Institute address; (1915), https://archive.org/details/macaulaysspeeche00maca, (dostęp 15.02.2013), s. 3. [przypis autorski]

machiawelizm, ignorujący społeczno-twórczą siłę sumienia chrześcijańskiego — por. Forster, Etyka a polityka, w opracowaniu Józefa Mirskiego, Lwów, s. 72. [przypis autorski]

Machiawel przypisuje utratę wolności we Florencji temu, że lud nie sądził in corpore, jak w Rzymie, zbrodni obrazy majestatu, popełnionych przeciw niemu — Rozprawa o pierwszej dekadzie Tyt. Liwiusza, 1, 7. [przypis autorski]

machlerz — oszust. [przypis autorski]

macierzystym dziedziczeniu nazw, totemów — to znaczy zwierzęcia będącego wspólnym przodkiem całego klanu. Przy tym ściśle przestrzegana jest egzogamia, czyli prawo żenienia się i wychodzenia za mąż tylko poza obrębem klanu, jako środek instynktowy przeciw degeneracji; siostra jest największym „tabu”. [przypis autorski]

Mac Leennan wystawiał rozmaite sole na wpływ promieni katodalnych (…) — [por.] „Philosophical Magazine”, luty 1902. [przypis autorski]

maczuga — gruba pałka, używana jako broń. [przypis autorski]

Madame Pac — z pewnością Krzysztofowa Pacowa, kanclerzyna litewska. [przypis autorski]

Made [ang. stworzyłem; Red. WL.] 14 stron 2 lipca od piątej do siódmej. Nie mógłbym równie szybko pisać powieści, np. Czerwone i czarne. [przypis autorski]

madżzub — ekstatyk. [przypis autorski]

Maeterlinck nazywał symbol ni mniej, ni więcej tylko siłą natury (…) oprzeć się jego prawom — J. Huret Enquête sur l'évolution littéraire, Paris 1891, s. 125. [przypis autorski]

Mahatma — Wielki Duch; nazwa tych mędrców Magów, którzy doszli najwyższej potęgi i światła. Tu w Nietocie: objawiająca się Jaźń. [przypis autorski]

mah-jongg — wyraz chiński, który znaczy: wygrywam, a używany jest powszechnie jako nazwa gry towarzyskiej, z Chin importowanej, obecnie najmodniejszej. [przypis autorski]

Mahomet (…) zabił miłość w krajach, które przyjęły islam — obyczaje w Konstantynopolu. Jedynym sposobem zabicia miłości jest udaremnić przez łatwość wszelką krystalizację. [przypis autorski]