Przypisy

La notte e bella, fa presto, Ninella… (wł.) — noc jest piękna, chodź szybko, Ninello. [przypis tłumacza]

Lanuvium i Tusculum — małe miejscowości pod Rzymem. [przypis tłumacza]

Laodikea — Λαοδίκεια, fenickie Ramitha, dziś Lâdikije (22 000 mieszkańców), miasto nadmorskie. [przypis tłumacza]

L'Aretin per Dio grazia (…) in una mano — Aretino z łaski Boga jest żywy i zdrowy./ Ale mordę ma wspaniale ozdobioną./ Więcej dostał razów niż ma palców u ręki. [przypis tłumacza]

Largus (…) lumen (łac.) — „Bogate źródło światła powszechnego, słońce,/ Zasila nieustannie całe niebo blaskiem./ Śląc fale za falami ognistych promieni” (Lucretius, De rerum natura, V, 282; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

larix — modrzew. [przypis tłumacza]

Laroche — znajomy autora. [przypis tłumacza]

Larysa, [ob. Larisa] — w odróżnieniu od innych pięciu miast tego samego imienia zwie się to miasto Tesalską Larysą, leży w urodzajnej dolinie krainy Pelasgiotis, na płd. brzegu rzeki Penejos [Pinios]. Dziś jeszcze jest znacznym miastem tego samego imienia. Rządy w nim były arystokratyczne, należały zwykle do rodu Alenadów, na którego czele stali ku końcowi wojny peloponeskiej Aristippos, znany z Anabazy przyjaciel Cyrusa Młodszego, i Medios. [przypis tłumacza]

Lar (zwykle w liczbie mnogiej: Lares) — bóstwo opiekuńcze domu rzymskiego. [przypis tłumacza]

Laska — Laska Mojżesza. [przypis tłumacza]

Laskaris — bibliotekarz Franciszka I i przyjaciel autora. [przypis tłumacza]

Laskaris — bibliotekarz Franciszka I, przyjaciel Rabelais'go. [przypis tłumacza]

laskar — nazwa majtków indyjskich, którzy służyli na okrętach europejskich. Ludzie ci należą do kasty paria [tj. pariasów; red. WL]. [przypis tłumacza]

las w Bierze — Bière: dawna nazwa lasu Fontainebleau. [przypis tłumacza]

lasy palmowe pod Jerychem — należą dziś tylko do historycznych wspomnień, gdyż islam zamienił całą tę krainę w przerażającą pustynię. Ale mimo to w samym Jerychu utrzymały się piękne ogrody i pielgrzym może spocząć nie tylko pod palmą, ale i pod oleandrem, osypanym kwiatami odurzającej woni. [przypis tłumacza]

Latent (…) possit — Cicero, Academica, II, 39. [przypis tłumacza]

La terra molle e lieta e dilettosa… (wł.) — Ziemia wesoła, luba, łatwa do uprawy, wydaje mieszkańców we wszystkim do niej podobnych (Tasso, [Jerozolima wyzwolona, ks. I, strofa LXII]). [przypis tłumacza]

Latius (…) serpunt — Rutilius, Itinerar I, 397. [przypis tłumacza]

lat siedemdziesiąt trzy na czele Grecji — 45 lat panowania Aten, od wojen perskich do wojny peloponeskiej (okres ten nazywa się pentekontaetia, tj. okrągło pięćdziesięciolecie), oraz 27 lat trwania wojny peloponeskiej = 72 lata. [przypis tłumacza]

Laudandis pretiosior ruinis — Sidonius Appolinaris, Nurbo 62. [przypis tłumacza]

Laudari (…) belle — Persius, Satirae I, 47. [przypis tłumacza]

Laudate coeli quoniam misericordiam fecit Dominus… (…) (łac.) — „Chwalcie niebiosa, ponieważ miłosierdzie uczynił Pan… ponieważ Pan odkupił Jakuba, a w Izraelu sławnym się uczynił. Tak mówi Pan, odkupiciel twój i który cię utworzył z żywota matki: Ja, Pan, wszystko czynię, sam rozciągam niebiosa, rozpościeram ziemię mocą swoją”. [przypis tłumacza]

Lazarus dormit — et deinde dixit: Lazarus mortuus est (łac.) — J 11, 11 i 14. „Łazarz śpi — a potem powiedział: Łazarz umarł”. [przypis tłumacza]

lękają się by miasta, odzyskawszy kiedyś swą wolność, nie położyły na nich swej ciężkiej ręki — tak np. Histiajos, tyran Miletu, z innymi tyranami greckich miast Azji Mniejszej strzegący mostu na Dunaju podczas wyprawy Dariusza I na Scytów (przed r. 500), tłumaczy kolegom, że muszą bronić króla perskiego, bo w razie klęski ludność miast greckich, wolnych już od jarzma, srogo się porachuje ze swymi dawnymi władcami. To trafiło wszystkim do przekonania i wniosek Miltiadesa, by most zburzyć, upadł. [przypis tłumacza]

lękam się o życie istoty, którą kocham — wciąż mowa o panu de Mora. [przypis tłumacza]

Lebensmächte — In der Posener Ausgabe steht władza, Macht, während in der neuesten von Turowski in der Poln. Bibliothek v. J. 1855 es wiedza, Wissen, Bewußtsein heißt. [przypis tłumacza]

Le Bossu (1631–1681) — autor Traktatu o poemacie epicznym. [przypis tłumacza]

Lechaim — dosł.: na życie; na zdrowie (formuła toastu). [przypis tłumacza]

Lechaim! — toast przy wznoszeniu kielicha. [przypis tłumacza]

lechaim — toast przy wznoszeniu kielicha, znaczy „na życie”. [przypis tłumacza]

Lechajon — Korynt posiadał dwa duże porty: Lechajon nad Zatoką Koryncką, 2 km na północ od miasta, z którym łączył go podwójny mur, i Kenchry nad Zatoką Sarońską. Lechajon zajął w 393 r. Praksytas; Agesilaos zajmuje ponownie mury (391), które, zburzone przez Praksytasa, odbudowali w międzyczasie Ateńczycy. Korynt nie mógł używać portu w Kenchrach, gdyż Praksytas opanował (393) warownię obok niego, zwaną Lidus; zajął również port Krommion na Istmie [Przesmyku Korynckim] (ok. 30 km na północny wschód od Koryntu). [przypis tłumacza]

leciuchno (…) wyrwana — Racine, Brytanikus. [przypis tłumacza]

Lecz (…) autorem — Ustęp ten jest echem osobistych przejść Moliera i walk jego około Tartufa i Don Juana. Ustęp o owej książce opiera się na rzeczywistym fakcie; równocześnie z wystawieniem Don Juana ukazała się w Paryżu kacerska i bezecna książka, której autorstwo starali się wrogowie podsunąć Molierowi. Jakoż wkłada on w tę tyradę Alcesta akcenty najszczerszego własnego bólu i oburzenia. [przypis tłumacza]

Lecz blanszuje policzki i wdzięczyć się lubi — jadowicie, z przyciskiem. [przypis tłumacza]

lecz gdybym nie poszła / Byłby to brak posłuszeństwa — impietas sit, nisi eam, Niem. [przypis tłumacza]

Lecz i z niebem dać rady jakoś sobie można (Il-y-a avec le ciel des accomodements) — Ten wiersz stał się we Francji przysłowiem. [przypis tłumacza]

…lecz jak on pustą był istotą — wiara ludowa w Danii utrzymuje, że olchy z tyłu są puste, jak wywrócone niecki. [przypis tłumacza]

Lecz kobieta, jeśli trzeba uknuć chytry podstęp… — przycinki kobietom wkłada Plautus najchętniej w usta samych kobiet. [przypis tłumacza]

Lecz lepszy jego lud, z Italii w pierwszej potyczce odparł ich — tzw. wojna peruzjańska, czyli peruzyńska, przedstawiona niedokładnie, gdyż Lucjusz długo bronił się w Peruzjum. [przypis tłumacza]

Lecz mi przebacz… — Kleopatra przypomniała sobie zapewne przestrogi Charmiany (I, 3). [przypis tłumacza]

lecz najbardziej uderza — w oryginale: am frappantesten erhält man sie. [przypis tłumacza]

Lecz — niech się co chce dzieje — verum tamen de me quidquid est. Uss. [przypis tłumacza]

Lecz, niestety, miłością rozsądek nie włada — Jedna z tych bolesnych prawd, które Molier opłacił wieloma goryczami życia. [przypis tłumacza]

lecz nie widzi… ma swoje niebezpieczeństwa — przekład wolny (w oryginale: οὔτε… οὔτε) ze względu na styl i ton. Wszyscy tłumacze uczynili to samo. [przypis tłumacza]

lecz oni mówili, że mimo rozkazu z ich strony nie ratowałem — ale tylko prywatnie i nie w formie oskarżenia. Prawda, że z tego wynikła alternatywa: albo winien jest Teramenes, albo wodzowie, i Teramenes we własnej obronie wystąpił z oskarżeniem swych wodzów, ale jego przedstawienie sprawy nie jest całkiem ścisłe (zob. ust. 3). [przypis tłumacza]

Lecz po cóż tu u nas koło wóz swój wyprzedza? — po co wyprzedzamy kolej zdarzeń? [przypis tłumacza]

Lecz powiedz (…) żywy? — Niejeden raz smagał Molier szyderstwem modnych paniczów dworskich (Szkoła mężów, I, 1). Tu jednak ostrze tego szyderstwa zwraca się raczej przeciw Alcestowi, który poddaje się takiej rywalizacji. [przypis tłumacza]

Lecz proszę cię (…) nie będzie — Ostatnie słowa bardzo oschle. [przypis tłumacza]

Lecz wy mu nie powiedzcie… — częsty u Plauta żartobliwy zwrot do widzów, zob. wyżej, w. 884. [przypis tłumacza]

Lecz wy się nie pomylcie — Plautus przesadnie dba o to, by jego publiczność nie była wprowadzona w błąd i przez to nie straciła efektu komicznego. Podobnie w Amfitrionie Merkury poucza w prologu publiczność obszernie, jak należy rozróżniać obie pary sobowtórów (Merkury — Sozja, Jowisz — Amfitrion): „Teraz, byście rozpoznać mogli nas bez trudu/ Ja tu na kapeluszu będę miał te piórka;/ Mój ojciec znów mieć będzie tu, pod kapeluszem/ Złoty wałek. Amfitrion tego mieć nie będzie./ Tych znaków żaden człowiek z tych tu domowników/ Nie będzie mógł zobaczyć — wy widzieć będziecie” (w. 142–147). [przypis tłumacza]

lecz wystawiłem go [boga] na próbę, czy potrafi powiedzieć prawdę — według Herodota chciał Krezus przed rozpoczęciem wojny z Cyrusem zbadać, która wyrocznia mówi prawdę. Rozesłał posłów do wielu miejsc słynnych z obwieszczania woli bogów i w oznaczonym dniu kazał zadać pytanie: „Co król robi w tej chwili?”. Delficka wyrocznia odpowiedziała: „Umiem zliczyć ziarna piasku, zmierzyć głębiny morza, rozumiem niemego i słyszę milczącego, i rozpoznaję woń gotowanego w spiżu żółwia z baranim mięsem; pod nim spiż podścielony, i zaścielony na nim”. Gdy z tą zagadkową odpowiedzią wrócili posłowie, przekonał się król, że wyrocznia delficka jest najprawdomówniejsza, bo w tym dniu właśnie w spiżowym kotle pod spiżową pokrywą gotował posiekanego z baraniną żółwia. [przypis tłumacza]

Lecz zastawszy (…) pogardzenia — Scena ta jest żywą ilustracją owych zdawkowych stosunków towarzyskich, które tak drażnią i oburzają Alcesta: jakoż ujrzymy niebawem, że wszystkie te szumne wynurzenia Oronta są jedynie pozorem mającym go upoważnić do odczytania Alcestowi swojej poezji i wyłudzenia zeń pochwały. Wejście Oronta zastało Alcesta zatopionego w zadumie, w jaką wtrąciły go własne ostatnie słowa oraz myśl o Celimenie. Natręt ściąga go z obłoków. [przypis tłumacza]

Lecz (…) zmysły? — Celimena wie, że Alcest niejedno mógłby jej mieć do zarzucenia, ale, w danym wypadku, nie wie jeszcze, na jaki trop wpadł; chce się rozpatrzyć w sytuacji i zyskać na czasie. [przypis tłumacza]

lecz z nich jedna — Godziny, u Homera: Horai, odźwierne nieba, którego bramę otwierają lub zamykają podług rozkazu Hery (rzym. Junony). [przypis tłumacza]

Le degré d'esprit nécessaire pour nous plaire, est une mesure assez exacte du degré d'esprit, que nous avons — stopień rozumu potrzebny, by się nam podobać, jest dość ścisłą miarą rozumu, który posiadamy. [przypis tłumacza]

Legacik mały tam spisałem… — pierwszy znany utwór Villona pt. Les Lais (Legaty), zwany też Małym Testamentem. [przypis tłumacza]

legata papieskiego i (…) prałatów — Prawdopodobnie prałaci rzymscy, którzy stanowili świtę legata papieskiego Chigi. [przypis tłumacza]

Legatu cne exekutory… — egzekutorów [wykonawców; Red.WL] tych wyszczególnia Villon w kilku strofkach, które w przekładzie opuszczono. [przypis tłumacza]

legia piętnasta — τὸ πέμπτον καὶ δέκατον τάγμα, a nie piąta i dziesiąta, jak rozumieją wszyscy tłumacze, bo byłoby τὸ πέμπτον καὶ τὸ δέκατον, a potwierdza to ustęp 9, w którym jest wzmianka o trzech żołnierzach z legii piętnastej, gdzie sami tłumacze uznali, iż jest mowa o jednej legii, a nie dwóch. Wynika to zresztą z samej treści niniejszego ustępu i rozkładu wojsk, które z trzech stron atakowały miasto. [przypis tłumacza]

legię dziesiątą — p. VII, I, 2, pozostawioną w Jerozolimie. [przypis tłumacza]

legię piętnastą — τὸ πέμπτον καὶ δέκατον (Niese); τὸ τε πέμπτον καὶ τὸ δέκατον (Dindorf), stąd mylnie u tłumaczy, że wysłał go po dwie legie, piątą i dziesiątą. Słuszna była uwaga Henkla, oparta na badaniach innych uczonych (Renier, Schurer), że chodzić może tylko o legię XV, o której mowa dalej w Wojnie III, IV, 2. „Przyjęły go (Tytusa) w judzkiej ziemi trzy pułki, piąty, dziesiąty i piętnasty”, Tacyt, Dzieje V, 1, przekł. Naruszewicza). [przypis tłumacza]

legie piąta, dziesiąta i piętnasta — patrz wyżej III, I, 3; więc Wespazjan przywiódł ze sobą dwie legie, piątą i dziesiątą. Tytus piętnastą. Clementz, chcąc widocznie uzgodnić błędne III, I, 3 tekstu, który miał przed sobą, z ścisłym III, IV, 2, idzie za błędnym III, I, 3 i dodaje własnowolnie słowo „Wespazjan”, pisząc, że Tytus przywiódł legię piątą i dziesiątą, a Wespazjan piętnastą. [przypis tłumacza]

Leibnitz, Gotfryd Wilhelm (1646–1716) — filozof epoki oświecenia, bardzo wszechstronny, znany najbardziej ze swojego poglądu monadologicznego. Monada Leibnitza jest substancją niezłożoną i niematerialną, która posiada zdolność przedstawień (representations) i dążeń, a z której się wszystko składa. Monadą pierwotną jest sam Bóg. Dzieła: La monadologie, Essai de Théodicée sur la bonté…, Nouveaux essais sur l'entendement humain, i in. Leibnitz jest deterministą i uważa, jak Spinoza, za rzecz niemożliwą wolność w znaczeniu postanowienia niespowodowanego żadnymi pobudkami. Monada w swoim rozwoju stanów ciemnych i powikłanych pozostaje pod władzą musu i konieczności (nécessité), lecz w okresie rozwoju stanów jasnych i wyraźnych pozostaje pod władzą woli moralnej i ten stan powodowania się przez siebie samą nazywa Leibnitz wolnością. Według niego „być wolnym znaczy słuchać rozumu”. Odróżnia więc, jak to już Schopenhauer powyżej podał, przymus mechaniczny, działający z koniecznością: konieczność metafizyczną od moralnej, gdzie pobudki nie zmuszają, lecz tylko skłaniają (inclinent sans nécessiter), którym więc można się wprawdzie sprzeciwić, lecz byłoby to rzeczą niewłaściwą (inconveniens). [przypis tłumacza]

Leibniz, [Gottfried Wilhelm] (1646–1716) — słynny filozof i matematyk niemiecki. [przypis tłumacza]

lekanomancja — wróżenie z naczynia pełnego wody. [przypis tłumacza]

Lekarz jest (…) jedynym filozofem, zasługującym się swej ojczyźnie — Wyrazów [oznaczonych gwiazdką***] brak w wyd. 1751 r., a nie jest to zapewne przypadek, gdyż pogląd na znaczenie lekarza, przytoczony w omawianym zdaniu, wypowiedziany został przez samego autora w satyrze, zatytułowanej Politique du Médecin de Machiavel ou le chemin de la fortune ouvert aux médecins i wydanej pod pseudonimem „doktora Fu m-H «-H am” w Amsterdamie w r. 1746, a więc rok ledwo przed ukazaniem się Człowieka-maszyny (por. Przedmowa przekładcy). [przypis tłumacza]

Lekarz mimo woli — komedia Moliera (Akt I, scena I). [przypis tłumacza]

Lekkomyślne zobowiązanie — wszystkie te sceniczne utwory Russa są bardzo słabe. [przypis tłumacza]

lemonazye — rodzaj bardzo ostro marynowanych cytryn indyjskich, podobny do tak zwanych angielskich Pick-Micksów. [przypis tłumacza]

Le Morte Darthur — zniekształcenie wyrazów francuskich: Mort d'Arthur. Ten tytuł utworu Malory'ego przyjęty został przez naukową literaturę angielską, por. choćby: J. E. Wells, A Manual of English Writings 1050–1400. [przypis tłumacza]

Leogorasa bażantarnia — czasu wojny peloponeskiej były w Attyce znane i chowane bażanty, jak u nas. Leogoras, jeden z najbogatszych arystokratów, znany z procesu Hermokopidów, w r. 415 wtrącony wraz ze synem Andokidesem do więzienia, ocalał dzięki sprytowi syna, który zwalił winę na pewien arystokratyczny klub, ponieważ wiedział, że członkowie jego uciekli na czas za granicę. [przypis tłumacza]

Leoncja — głośna hetera. [przypis tłumacza]

Leon Hebrajczyk — rabin portugalski, który napisał Traktat o miłości, przełożony z włoskiego na francuski i często przedrukowywany w XVI wieku. [przypis tłumacza]

Leonikus — profesor w Padwie (zm. 1531), który napisał książkę o grze w kości. [przypis tłumacza]

Leon — umiarkowany demokrata, był strategiem w r. 412/11. [przypis tłumacza]

Leon z Salaminy — przeciwnik Czterystu, były strateg z r. 412/1 i 407/6, majętny i poważany. Za trzydziestu tyranów przeniósł się na mieszkanie do Salaminy. Ci wezwali do siebie kilku obywateli, między nimi Sokratesa, i kazali sprowadzić Leona z Salaminy do Aten, na śmierć. Podobne rozkazy wydawali często, mając na celu nie tylko uśmiercenie bogatego i poważanego demokraty, ale i skompromitowanie wielu obywateli do tego stopnia, by siłą konieczności bronili istniejącego rządu przed restytucją demokracji, bo powrót demokracji groziłby im sądem i śmiercią. Sokrates odmówił posłuszeństwa owej postrach siejącej władzy, ale jego towarzysze nie mieli na tyle odwagi. [przypis tłumacza]

Leopold (…) wskazał, że w przekładzie holenderskim są zdania i części zdań, których zgoła nie ma w oryginale — J. H. Leopold, Ad Spinozae „Opera Posthuma”, 1902. [przypis tłumacza]

Lepidus, [właśc. Marcus Aemilius Lepidus (ok. 89–12 p.n.e.)] — triumwir, dożył bardzo późnego wieku. [przypis tłumacza]

Lepiej być posłusznym Bogu niż ludziom — Dz 5, 29. [przypis tłumacza]

Lepiej jest nie pościć i czuć się tym upokorzonym (…) — Łk 18, 9–14. [przypis tłumacza]

le premier métaphysicien Français de mon temps — pierwszy metafizyk francuski moich czasów. [przypis tłumacza]

…Lepsi zatem są ci, co chcą się trudzić — wnioskowanie wygląda tak: wszystkie wynalazki są dokonane przez ludzi lepszych. Wszyscy ludzie, którzy się chcą trudzić, dokonywują wynalazków. Wniosek: Ludzie chcący się trudzić są lepsi. [przypis tłumacza]

Lepszych (…) nie znalazłby sam bóg Słońca — bo patrzy na cały świat. [przypis tłumacza]

Leroy, Julian (1686–1754) — słynny zegarmistrz francuski, znany w całej Europie z zdolności w zakresie umiejętności mechanicznych. Zastosował doświadczenia Newtona nad ciałami płynnymi do budowy zegarów precyzyjnych z repetycjami czyli tzw. „repetierów”. [przypis tłumacza]

Le Sage [a. Lesage, Alain-René (1668–1747)] — słynny pisarz francuski na przełomie XVII i XVIII w., autor Gil Blasa i Diabła kulawego. [przypis tłumacza]

Les Cherubina, ces glorieux, / Composés de teste et de plume, / Que Dieu de son esprit allume, / Et qu'il éclaire de ses yeux, / Ces illustres faces volantes / Sont toujours rouges et brulantes, / Soit du feu do Dieu, soit du leur. / Et dans teur flames mutuelles / Font du mouvement de leurs ailes / Un évantail à leur chaleur. / Mais la rougeur éclate en toy / DELPHINE, avec plus d'avantage, / Quand l'honneur est sur ton visage / Vestu de pourpre comme un Roy, etc. etc. [przypis tłumacza]

Lespinasse, [Julie Jeanne de] (1731–1776) przyjaciółka i towarzyszka pani du Deffand, poróżniwszy się z nią, stworzyła odrębny salon literacki, skupiający najwybitniejsze umysły współczesne zwłaszcza z grupy encyklopedystów. Za życia głośna z rozumu i dowcipu, utrwaliła swą sławę po śmierci dzięki listom miłosnym do pana de Guibert, ogłoszonych po raz pierwszy w r. 1809. [przypis tłumacza]

Leuką — tj. Białą. [przypis tłumacza]

Leukada — wyspa Morza Jońskiego na płd.-zach. od Ambrakii, skolonizowana przez Korynt, w wojnie peloponeskiej po jego stronie, wówczas w przymierzu z Atenami. [przypis tłumacza]

Leuktry — miejscowość w Beocji, słynna z zwycięstwa wodza tebańskiego Epaminondasa nad Lacedemończykami w r. 371. [przypis tłumacza]

Leuktry – w Beocji, na południowy zachód od Teb. [przypis tłumacza]

leur fils aîné, Antoine — Charles Malczewski, frère du poète, combattit sous les ordres de Bolivar et obtint le grade de colonel dans l'armée péruvienne [le frère cadet du poète, le colonel péruvien, ne s'appellait pas Charles (en polonais: Karol), mais Constantin (en polonais: Konstanty); Red. WL]. [przypis tłumacza]

Leuwenhoek, Antonie van (1632–1723) — przyrodnik holenderski, który udoskonalił mikroskop, odkrył ciałka krwi, spermatozoidy i infuzoria. [przypis tłumacza]

Levationes (…) ponit — Cicero, Tusculanae disputationes, III, 15. [przypis tłumacza]

lewirat — prawo to przewiduje, że jeśli jeden z dwóch braci umrze bezdzietnie, to drugi musi poślubić wdowę po nim. [przypis tłumacza]

Le zèle religieux des philosophes… (fr.) — Gorliwość religijna filozofów i wybitnych ludzi była tylko gorliwością polityczną; każda religia, której się broni jako wierzenia pożytecznego i potrzebnego dla ludu, nie może niczego innego spodziewać się, jak tylko mniej lub bardziej długiego konania. [przypis tłumacza]

l'hombre — stara gra francuska, popularna w Skandynawii. [przypis tłumacza]

L 'homme prudent (…) qu'il coûte — „Ostrożny człowiek wciąż ma się na baczności; dlatego liczba kłamliwych zalotników jest tak wielka. Oblegane miłością damy długo każą wzdychać miłośnikom, którzy się nigdy nie skalali fałszem. Ale cenę skarbu, który dają wreszcie, zna jedynie serce, które go smakuje: im drożej go kupuje, tym bardziej jest niebiański. Chwała miłości warta jest tylko tyle, ile kosztuje”. [przypis tłumacza]

libacja — płynna ofiara. [przypis tłumacza]

libanomancja — wróżenie z dymu kadzidła. [przypis tłumacza]