Motyw: Pycha

On był nadęty próżnością i pychą,

Żadna go w życiu nie zdobiła cnota

I tu gniew za to bez przerwy nim miota.

Iluż na waszej ziemi dotąd żyje

Książąt i królów, co się dmą i puszą,

Każdy uchodzić za wielkiego pragnie,

Co będą leżeć jak wieprze w tym bagnie,

Sławę po sobie zostawiwszy lichą

Byłem żołnierzem, byłem franciszkanem,

Biorąc sznur, w moją poprawę wierzyłem

I mógłbym stanąć bez grzechu przed Panem;

Alem skuszony był przez Arcymnicha,

W grzech dawny jego wtrąciła mnie pycha,

Wiedz i dlaczego, i przez co zgrzeszyłem.

Gdym nosił ciało i kość wzięte z matki,

Przebiegłość głównym była moim rysem,

Z czynów mnie zwać by nie lwem, raczej lisem,

Wykrętów moich znajdziesz żywe świadki;

Mistrz w sztuce zdrady, zdradami mojemi

Stałem się głośnym aż do krańców ziemi.

Lecz gdy dożyłem sędziwego wieku,

Gdzie każdy człowiek u dni swoich ścieku

Rad zwija żagiel, zbiera liny statku,

Co wprzód lubiłem, zbrzydło mi w ostatku.

Pokutowałem za klasztorną kratą,

Płacząc na moje upłynione lato,

Jużem się cieszył, że do nieba zdążę!

Co nam za dowód i twierdzenie staje,

Że pierwszy pyszny stojący najwyżej

Ze wszystkich stworzeń, choć swój upad zwlekał,

Przed dojrzałością, jaką łaska daje,

Upadł, bo w pysze na światło nie czekał.

Gdy teraz wasi pasterze współcześni,

Zwani duchowni, a w rzeczy cieleśni,

Tak sytych stołów zatyli rozkoszą,

Że ich pachołki z siedzenia podnoszą;

Gdy na koń siędą nie o swojej sile,

Koń stąpa cały zakryty purpurą,

Jakby z nim człowiek szedł pod jedną skórą;

O cierpliwości, co pobłażasz tyle!

Mówią, że pewien doktór z najuczeńszych grona,

Ogrzawszy swoim żarem obojętnych łona,

Wzruszywszy głębie dusz ich, pozbawionych świtu,

Gdy sięgnął chwały niebios najwyższego szczytu —

Przez dziwne drogi — sobie samemu nieznane —

Którędy kroczyć mogą li duchy świetlane;

Jak ten, co zbyt wysokie śmiał przestąpić koła,

Ogniem pychy szatańskiej porwany — zawoła:

«Jezusie, jam cię popchnął wysoko do góry,

Ale gdybym chciał z tobą walczyć na pazury,

To hańba twa byłaby równą twojej chwale…»

Natychmiast jego rozum w mgłę się rozwiał marną;

Blask tego słońca krepą osłonił się czarną;

Chaos padł na ten umysł, w którym niegdyś życie

Płynęło, jak w świątyni, ładem i obficie

I w którym tyle świateł rozjaśniało mroki:

Milczenie i cień nocy zapadł tu głęboki,

Jak w piwnicy, od której klucze zatracono.

Od tego dnia wyglądał na bestię szaloną

I, gdy szedł, nic nie widząc, polem czy ulicą,

Nie widząc, czy na ziemi dzień czy gwiazdy świecą

Niby zużyty przedmiot — brudny i bezdarny —

Był pośmiewiskiem dziatwy — wesołej i gwarnej.

przez chwilę

myślałem o staniu się jednym

z tłumem prymitywów zadeptujących Place de la Concorde

adidasami „Podhale”. moja pycha zdradziła mnie i wyśmiała.

przez chwilę myślałem o staniu się jednym

z kosmicznym tonem Wszechświata, duchowym czynem,

świętością urzeczywistnioną. zostałem mistycznym kapralem

nawiedzonych paranoików zarywających

noce nad plastikowymi flaszkami wina za sześć franków

przed wyjściem do roboty na szóstą na czarno na budowie

W długiej kapicy fałdy obwinięty,

Z cicha przez kolumn przesuwa się rzędy.

Straszy patrzących i sam strachem zdjęty

Staje i patrzy na święte obrzędy;

Lecz gdy się ozwał u ołtarza dzwonek,

Księża uklękli, cofa się w przysionek.

Tam przy niepewnym pochodni promieniu

Twarz jego blada połyska się w cieniu,

Tam będzie czekał, aż się nieszpór skończy,

Słucha śpiewania, lecz głosu nie łączy.

Patrz! tam cień rzuca na bielone ściany.

Kaptur opadły i włos rozczochrany,

Gęsty i czarny bezładnie się wije,

Jakby Gorgona swe najbrzydsze żmije

Wyrwawszy z głowy splotła mu na skronie;

Bo ten kalajor choć mieszka w zakonie,

Ślubu nie zrobił, więc nie strzyże głowy,

I nosi włosy jak człowiek światowy.

Kapicę przywdział jako inne mnichy;

Dał skarb na kościół, lecz zapewne z pychy,

Nie z pobożności, hojnie kościół nadał,

W którym ni razu pacierza nie gadał.

Tam — patrz na niego — w dzwonek uderzono,

Wszyscy uklękli, sakrament wzniesiono;

Stoi jak posąg i widać z postawy

Wyraz rozpaczy, wzgardy i obawy.

Ratuj nasz kościół, o święty Bazyli!

Bośmy na karę bożą zasłużyli,

Żeśmy takiego grzesznika wpuścili.

Jeżeli zły duch czasem sobie sprawia

Człowieczą postać, on tak się objawia.

Te oczy jego, na słowo kapłańskie

Nie są niebieskie ni ziemskie — szatańskie!