Motyw: Pamięć

Płacz, matko, kochanko, przebacz,

bo nie anioł, nie anioł prowadzi.

Wy te same drżące u nieba,

wy te same róże sadzić jak głos

na grobach przyjdziecie i dłonią

odgarniecie wspomnienia i liście jak włos

siwiejący na płytach płaskich.

Czyście kwiaty, srebrne liście posiali

na mogiłach tych rycerzy ze stali,

na mogiłach tych rycerzy pochodów,

co od bata poginęli i głodu?

Aharbalu — zaklina — przynieś jej wspomnienie!»

Więc w suchym blasku iskier rośnie łuk różowy

piersi wygiętych twardo, ust rozwartych koncha,

podłużne liście powiek. Wtedy z jego głowy

odrzuconej w odległość wypływają oczy

jakby łzy, w których widać odwrócony obraz

coraz mniejszy; i płacze: «O, siostro niedobra!»

a już ona jak kamień — rozpuszcza się w nocy.

Zapomniane już, zapomniane

to, co kochać było — za wiele:

panny smukłe, wiatru fontanny,

u jeziora uśpiony jeleń.

Przeżegnane krzyżem i ogniem

śpiewne kraje, gotyk na szybach,

zapomniane te, co szły do mnie,

smoki, kwiaty, świecące ryby.

Zapomniane będą i czasy,

które miłość jak śnieg wypełnia.

Na chmur ciemnych spiętrzone lasy

pnie się śniegu szumiąca wełna.

Pożegnane już, zapomniane.

Śnieg jak dłonią zasłoni oczy.

Słychać jeszcze — nim chłód zostanie —

jak za nami pułk biały kroczy.

Płyń, ziemio. Góry ciemne. Rzeka wszystko niesie.

Lądy wzdłuż wody pękną. Jak wiosło milczenia

rzeka wszystko podzieli na wiosnę i jesień,

na zimy siwe, pory wszystkich lat.

Niosą się ptaki, a brzegi tajemne

świat smutku otwierają i radości świat.

To taka waga srebrna, uśmiech nieba w ziemi,

ujrzy nas i uniesie z rękami ciemnemi

od pracy, utrudzonych przygarnie i z odbić

gdzieś na krańcu żywota może się odczyta

nasze twarze milczące. Będziemy podobni

sami swoim odbiciom w niej albo podobni

ciemnościom, które niesie, albo nieskalane

twarze w srebrze zostaną, a niepokonane.

Płyń, ziemio. Długi wieczór i ptaki u lic,

zdaje się, rzęsy trzepot przyjacielskich oczu,

i jaskółki cieniami ciepłymi migocą,

i noc zapada ciężko, i pierzasty świt

podnosi chmur powiekę. Tratwy suną w mrok,

owoce ciężkie niosą; jabłka — jakby grad

burz dostałych opadły z drzew minionych lat.

Cóż będziemy czynili? Domki na wybrzeżu

jak zabawki czekają na dziecinną dłoń,

a wokoło zwierzęta utrudzone leżą

i na biegunach cieni w głąb pastwiska koń —

przebiega. Ludzie oczy unoszą z daleka,

uśmiechają się, ręce w powitania kwiat

wznoszą, jakby mówili: «Płyńcie. Tyle lat».

I z uśmiechem zostają pogodni i sami

z tym sercem rozdzielonym na światło i kamień.

A ta rzeka unosi nie trwając ni chwili,

a czasem takie ręce żelazne unosi,

a czasem w niej westchnienie, co o oddech prosi,

i myją krwawe dłonie ci, którzy zabili.

I czasem łza upadnie, jakby popiół padł

powitaniem: «O płyńcie! Ileż jeszcze lat?».

A to tych ziem spalonych włosy albo dym,

a to skrwawionych chłopców, których ścina kat,

matki ciała obmyją, nim oczy sczernieją,

jeszcze rzeka wskrzeszeniem, daremną nadzieją,

albo dziewczątka ciche o oczach z ołowiu,

jakieś serca rozdarte i trumny w niej łowią,

a to przebite ręce upiory zanurzą,

oczy powydzierane jak kamienie dnem

potoczą się, zahuczą, nim się staną różą,

co nad wodą wyrośnie, i jak skrzepła krew

u hełmów złych zwycięzców przypięta — przepali

i będzie jako grot z milczenia i ze stali.

Płynie rzeka spokojna. Dobra ziemio, płyń,

rzeka wszystko rozdzieli na zbrodnię i czyn

i spokojna, żelazna, uniesie, pogodzi,

dymy splątanych odbić na kwiaty narodzin,

na barki trumien głuchych. Zapomniany głos

jeszcze w niej woła cicho, jeszcze bieli włos

zapatrzonych na brzegu. Jeszcze trawy długie,

jeszcze jaskółki przetną i zważą powietrze

maleńkim ruchem skrzydeł. Jeszcze westchnie przestrzeń.

Kończy się ciemna rzeka i zapada czas.

Tyle mam wspomnień, jakbym tysiąc lat miał z górą.

Mniej tajemnic ukrywa pełne szuflad biuro,

Gdzie są listy miłosne, wiersze i bilanse,

Kwity, włosy kochanek, rachunki, romanse,

Niżeli moja smutna mózgownica stara.

Ach, jest to piramida, olbrzymia pieczara,

Kędy trupów jest więcej, niż w ogólnym rowie.

Jam — nienawistne gwiazdom cmentarne pustkowie,

Gdzie, jak wyrzuty grzechu, długie czerwie żyją,

I ciałem mych najmilszych nieboszczyków tyją.

Wiersz ten ci święcę, aby — jeśli los ma zdarzyć,

Iż szczęśliwie, jak okręt wichrami goniony,

Imię moje epoki dojdzie oddalonej,

I na dźwięk jego w wieczór mózgi będą marzyć,

Pamięć twoja jak baśnia mgłami osłoniona,

Nużyła czytelnika, ciągle w pieśniach gwarząc,

I bratnim się, mistycznym ogniwem kojarząc

Ze mną — na hardych moich rymach zawieszona;

Dyrektor z twarzą słodką

Prowadzi gości,

Gdzie wiszą za gablotką

Malarzy kości;

Ostatnie to zabytki

Tej rasy brzydkiej.

Z głodu zdechł — trudno, ech!

Taki widać miał już pech!

Śpiewajmy więc Te Deum:

Mamy Muzeum!

Niech znów przez wieki całe

Porasta w chwałę;

Obrazów zakupami

Niech się nie splami,

A dojdzie do zenitu

Swego rozkwitu!