Utwór Z Wigilij to zapis tęsknoty za ukochaną.
Mężczyzna przebywa w kościele wiejskim, jednak jego myśli nie są skupione na modlitwie i przeżyciach religijnych, a na wspomnieniu kobiety, którą wciąż kocha. Jego rozważania są pełne żalu i bólu. Gdy obcuje z naturą, jej piękno również przywodzi mu na myśl ukochaną, ciemność i mrok natomiast nieodłącznie kojarzy się z cierpieniem po jej utraceniu.
Publikowany poemat prozą to fragment II części utworu Stanisława Przybyszewskiego napisanego w 1894 roku w języku niemieckim, później przetłumaczonego przez autora. Całość dzieła składała się z IX części.
Stanisław Przybyszewski to jeden z najważniejszych twórców okresu Młodej Polski, prekursor polskiego modernizmu, kontrowersyjny dramaturg, eseista, przedstawiciel tzw. cyganerii krakowskiej.
