Przypisy

in unum (łac.) — w jedno, razem. [przypis redakcyjny]

in usum (łac.) — w zwyczaj. [przypis redakcyjny]

in utramque aurem (łac.) — na oba uszy. [przypis redakcyjny]

invasor a se ipso occiditur (łac.) — napastnik sam siebie zabija. [przypis redakcyjny]

invehebant (łac.) — oburzano się. [przypis redakcyjny]

invehere (łac.) — napadać. [przypis redakcyjny]

in veste peregrina (łac.) — w stroju cudzoziemskim. [przypis redakcyjny]

investigarunt (łac.) — odgadli. [przypis redakcyjny]

in vicinitate inimicitias, nactus occasionem (łac.) — jak to między sąsiadami, waśnie, korzystając z nadarzającej się sposobności. [przypis redakcyjny]

in victoria (łac.) — w zwycięstwie. [przypis redakcyjny]

in victualibus (łac.) — co do żywności. [przypis redakcyjny]

invidemus (łac.) — zazdrościmy. [przypis redakcyjny]

Invidemus posteritati (łac.) — a zazdrościmy potomności. [przypis redakcyjny]

invidia bonorum noverca (łac.) — nienawiść jest macochą dobrych. [przypis redakcyjny]

invidia in occulto, adulatio in aperto est (łac.) — nienawiść po kryjomu, pochlebstwo jawnie służy. [przypis redakcyjny]

invidia (łac.) — zazdrość, zawiść. [przypis redakcyjny]

Invidia Siculi non inuenere tyranni/ Tormentum maius (łac.) — Sycylijscy tyrani nie znaleźli większej męczarni nad zawiść. [przypis redakcyjny]

invidi (łac.) — nienawistni. [przypis redakcyjny]

in viscera Reipublicae (łac.) — w głąb Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

invisibilium, visibilium (łac.) — niewidzialne, widzialne. [przypis redakcyjny]

in vita (łac.) — za życia. [przypis redakcyjny]

invita Republica (łac.) — wbrew woli Rzeczpospolitej. [przypis redakcyjny]

invitis illis (łac.) — wbrew ich woli. [przypis redakcyjny]

in volumen legum (łac.) — w zbiór praw. [przypis redakcyjny]

inwektywa (z łac.) — napaść. [przypis redakcyjny]

inwektywa (z łac.) — zniewaga, zarzut. [przypis redakcyjny]

inwestytura (z łac.) — uroczyste nadanie władzy lennej. [przypis redakcyjny]

inwitacja (z łac.) — zaproszenie. [przypis redakcyjny]

inwitować (z łac.) — zapraszać. [przypis redakcyjny]

inwokacja (z łac.) — wezwanie, przywołanie. [przypis redakcyjny]

Ioannes Tertius (łac.) — Jan Trzeci. [przypis redakcyjny]

Ipse haec ego scripsi et spolia Celtica dicavi (łac.) — sam to napisałem i łupy celtyckie ofiarowałem. [przypis redakcyjny]

ipso die festi Beatissimae Mariae Virginis (łac.) — w sam dzień święta (narodzenia) Najświętszej Marii Panny; obchodzone 8 września. [przypis redakcyjny]

irritare (łac.) — drażnić, jątrzyć. [przypis redakcyjny]

iste est interpres meorum et vestrorum desideriorum (łac.) — oto jest tłumacz życzeń moich i waszych. [przypis redakcyjny]

Isti duo (…) impedient (łac.) — Te dwa okręty nie zakłócą nam obiadu. [przypis redakcyjny]

ita semper illustribus viris animo vivere longe antiquius fuit, quam corpore (łac.) — znakomici mężowie woleli zawsze żyć duchem niż ciałem. [przypis redakcyjny]

ite in igne (łac.) — idźcie przez ogień. [przypis redakcyjny]

iteratis (łac.) — powtórnie. [przypis redakcyjny]

iterum (łac.) — znów. [przypis redakcyjny]

iudicia (łac.) — sądy. [przypis redakcyjny]

iudicium (łac.) — rozsądek. [przypis redakcyjny]

iudicum (łac.) — zdanie. [przypis redakcyjny]

iugi a arma (łac.) — ustawiczna (tj. ani na chwilę nieodkładana) broń. [przypis redakcyjny]

iugulatur virtus (łac.) — ginie cnota. [przypis redakcyjny]

iugum servitutis (łac.) — jarzmo niewoli. [przypis redakcyjny]

Iulii (łac.) — lipca. Tak w rpsie; będzie to jednak pomyłka zam. 7 Augusti. W r. 1685 „odłożywszy” 8 września, stanął Pasek w Gdańsku „aż 23 września, bo mu wiatry często przeszkadzały”, tj. na przebycie drogi Wisłą do Gdańska przy niepomyślnych okolicznościach potrzebował dni 15; niepodobna tedy przypuścić, żeby w tym wypadku był w drodze aż dni 40! Jeżeli zaś 7 Iulii poprawimy na 7 Augusti, wypadnie dni 9, w których przy dobrej wodzie i sprzyjających wiatrach mógł Pasek tak samo jak w r. 1680 z Korczyna przypłynąć do Gdańska. [przypis redakcyjny]

iunctis viribus (łac.) — połączonymi siłami. [przypis redakcyjny]

Iunii (łac.) — czerwca. [przypis redakcyjny]

iure ecclesiastico gaudere, instabunt (łac.) — korzystać z prawa kościelnego, podejmą staranie. [przypis redakcyjny]

iure hospitum (łac.) — na podstawie prawa o obcych. [przypis redakcyjny]

iure (łac.) — kroki sądowe. [przypis redakcyjny]

iuro (łac.) — przysięgam. [przypis redakcyjny]

iussit delatores fustibus et flagellis caesos deportari per castra et plateas (łac.) — kazał donosicieli kijami i biczami ćwiczyć i po obozach i ulicach włóczyć (Swetoniusza, Życie Tytusa, VIII; cytat niedokładny). [przypis redakcyjny]

iustam calculationem et relationem, in quantum (łac.) — słuszną liczbę i sprawę, o ile. [przypis redakcyjny]

iusticia regnorum fundamentum (łac.) — sprawiedliwość podwaliną państw. [przypis redakcyjny]

iustum dolorem (łac.) — słuszny żal. [przypis redakcyjny]

jam jam labentis cum libertate Regni Poloni (łac.) — już już upadającego wraz z wolnością królestwa polskiego. [przypis redakcyjny]

Jam respice canos (…) (łac.) — spojrzyj przecie na głowy sędziwe, na ręce bezwładne i ramiona bezsilne! Znika władza życia, wiek zużyliśmy na wojnach; odpuść na śmierć starców! [przypis redakcyjny]

J. B. Krzywosąd de Chobrsanowice Chobrzański eques polonus fecit Lutetiae Parinorum. Anno Domini 1868 (łac.) — wykonał J. B. Krzywosąd z Chobrzanowic Chobrzański, szlachcic polski, Paryż, roku pańskiego 1868. [przypis redakcyjny]

jurament (…) (łac.) — gotowi przyjąć pana wraz ze złotem, wystawiając na targ przedajną wymowę, uprawiając korsarstwo na głębi wolności polskiej. Przeklęta żądzo złota, do czegóż nie zmuszasz serc śmiertelnych! [przypis redakcyjny]

jurisprudencji (z łac.) — [forma B.lp r.ż.:] nauki prawa. [przypis redakcyjny]

juris regii in ducali Prussia (łac.) — prawa królewskiego w Prusach książęcych. [przypis redakcyjny]

justycja (z łac.) — sprawiedliwość. [przypis redakcyjny]

juxta mentem Aristotelis (łac.) — według mniemania Arystotelesa (384–322). [przypis redakcyjny]

juxta mentem divi Thomae (łac.) — według mniemania św. Tomasza (1225–1274). [przypis redakcyjny]

kaduceus (z łac.; mit. gr.) — laska Hermesa, przewodnika dusz zmarłych w ich drodze do Hadesu, także jako herolda i posła Zeusa, również boga handlu. Laseczka Hermesa, w oplocie dwóch wężów, była skrzydlata. Tu ironicznie: jako symbol przewodnictwa ideowego, politycznego. Komentatorzy zwracają uwagę na później powstały portret R. Starzewskiego pędzla Jacka Malczewskiego, z kaduceuszem uwieńczonym główką Stanisława Koźmiana, jednego z przywódców krakowskich „stańczyków”. [przypis redakcyjny]

kaduk (z łac.) — majętność, która po bezpotomnej śmierci właściciela przechodziła na własność skarbu i należała do rozdawnictwa królewskiego. [przypis redakcyjny]

kalefaktor (z łac.) — sługa szkolny. [przypis redakcyjny]

kandor (z łac.) — jasna białość, blask, świetność. [przypis redakcyjny]

kanikuła (z łac. canicula: pies) — inaczej Syriusz, którego pokazanie się na niebie przypada na największe upały; stąd [daw.] kanikuła: spiekota. [przypis redakcyjny]

kapitele (z łac. caput: głowa) — głowice kolumn. [przypis redakcyjny]

kaptować (z łac.) — zdobywać, pozyskiwać. [przypis redakcyjny]

kapuza (z łac. caput: głowa) — futrzana czapka-uszanka. [przypis redakcyjny]

kauteryzacja (łac.) — przyżeganie środkami lekarskimi lub rozpalonym żelazem w celu zniszczenia tkanek patologicznych. [przypis redakcyjny]

kauza (daw., z łac.) — sprawa. [przypis redakcyjny]

kauza (z łac.) — sprawa. [przypis redakcyjny]

klemencja (z łac.) — łagodność, pobłażanie. [przypis redakcyjny]

klemencja (z łac.) — łaska, zmiłowanie. [przypis redakcyjny]

klient (daw., z łac.) — szlachcic, służący magnatowi i popierający go na sejmikach. [przypis redakcyjny]

komendy (z łac.) — zaloty. [przypis redakcyjny]

komplacencja (z łac.) — powodzenie, wzięcie. [przypis redakcyjny]

komput (z łac.) — liczba, rejestr (wojskowy). [przypis redakcyjny]

komża (z łac.) — biała koszula, wkładana na odzież przez księży. [przypis redakcyjny]

koncent (daw., z łac.) — współbrzmienie, harmonia, muzyka. [przypis redakcyjny]

koncent (z łac.) — harmonia, melodia, śpiew. [przypis redakcyjny]

koncypient jurysta (z łac.) — praktykant adwokacki. [przypis redakcyjny]

kondemnata (z łac.) — termin prawny oznaczający nieposłuszeństwo w stawieniu się przed sądem, po odebraniu pozwu, w terminie rozprawy. Otrzymanie kondemnaty czyni ukaranego niezdolnym do wszelkich funkcji publicznych. [przypis redakcyjny]

kondemnata (z łac.) — wyrok skazujący. [przypis redakcyjny]

kondemnatka (z łac. condemnatio) — wyrok skazujący. [przypis redakcyjny]

kondescencja (z łac.) — zjazd sądu na grunt, na miejsce sporu. [przypis redakcyjny]

kondycja (z łac.) — warunek. [przypis redakcyjny]

kondycje (daw., z łac.) — warunki. [przypis redakcyjny]

kondycje (z łac.) — warunki. [przypis redakcyjny]

kondyment (z łac.) — przyprawa. [przypis redakcyjny]

konfidencja (łac.) — zaufanie, zażyłość. [przypis redakcyjny]

konfidencja (z łac.) — zażyłość, zaufanie. [przypis redakcyjny]

konfident (z łac.) — poufały przyjaciel. [przypis redakcyjny]

konfident (z łac., przestarz.) — tu: zaufany przyjaciel, ktoś, na kim można polegać (dziś: donosiciel). [przypis redakcyjny]

konfident (z łac.) — zaufany, wysłuchujący zwierzeń. [przypis redakcyjny]