Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | francuski | grecki | hebrajski | łacina, łacińskie | mitologia grecka | włoski

Według języka: wszystkie | lietuvių | polski


Znaleziono 280 przypisów.

Endemonidas (…) kiedy się jeszcze uczy? — por. Plutarch, Powiedzenia spartańskie. [przypis tłumacza]

Eneasz i Dydona — bohater epopei Wergilego, opuszczając Dydonę, stał się przyczyną jej samobójstwa. Mimo to wedle poetów są razem na Polach Elizejskich [w mit. gr. kraina wiecznego spokoju i pośmiertnej szczęśliwości, stanowiąca część Hadesu; zmarli trafiali tam w nagrodę za dobre życie]. Antoniusz i Kleopatra będą drugą taką parą, lecz sławniejszą. [przypis tłumacza]

Engaddi — Ἐνγαδδί (N), Ἐγαδδί (D), LXX Άγκάθης, Ἐνγαδδί, Ἐνγαδδεῖν, עֵין גֶּדִי (Joz 15, 62), dziś 'Ain Dżidi (dosłownie: źródło kozy), na zachodnim brzegu Morza Martwego, źródło ciepłe o temperaturze 27° C. Rosły tu niegdyś palmowe gaje. [przypis tłumacza]

Engastrimyci — brzuchomówcy. [przypis tłumacza]

Engastrimythów — termin zaczerpnięty z dzieła Rabelais'go. [przypis tłumacza]

Eniachin — Ἐνιάχιν (N), Ἐνιαχείμ (D), לְיָכִין֙ (1 Krn 24, 17). [przypis tłumacza]

Enig i Ewig — arabskie słowa, z których pierwsze oznacza płynną mannę, drugie miód różany: substancje wchodzące często w skład lewatyw. [przypis tłumacza]

Enimvero (…) habent — Plautus, Captivi, Prologus, 22. [przypis tłumacza]

Ennabris — Ἔνναβρις (N), Σενναβρις (D), סנבראי (Senabrai), dzisiejsze ruiny Sinn en-Nabra. [przypis tłumacza]

Enobarbus: Coś moja uczciwość ze mną wadzić się zaczyna… — tu, a właściwie od słów „Tędy droga? to dobranoc” w III, 8 (w. 493) zaczyna się dramat Enobarbusa, który dotąd był tylko komentatorem akcji w rodzaju starożytnego chóru i postacią z typu humourous man, o jakim wspomina Hamlet w II, 2 (tj. elegancki, dowcipny młodzieniec, jak Merkucjo, Biron, Benedykt). Dowden zwraca przy omówieniu roli Enobarba uwagę na to, że Szekspir nigdy nie pozwala, aby w dramacie jego występowała osoba niebiorąca żadnego udziału w akcji. [przypis tłumacza]

Ense (…) aquas — autor nieznany. [przypis tłumacza]

Ens metaphysicum — byt metafizyczny rzeczy, tzn. coś, co jest metafizycznie tylko, nie posiadając żadnych jakości, dzięki którym można by je w jakikolwiek sposób empirycznie uchwycić. Taki „czysty byt”, nieposiadający nic realnego, musi być bezpłodny, bo mając odciętą łączność ze światem spostrzeżeniowym dzięki brakowi jakości, stoi wciąż w miejscu i jest, wciąż jest i tylko jest, i więcej nic. Dlatego też Schopenhauer go odrzuca. U niego ten byt to wola, posiadająca jednak jakości: ślepa, rozhukana, pogrążona w ciągłym obiektywizowaniu się. [przypis tłumacza]

entelechia — wedle Arystotelesa skończona doskonałość formy, „absolut”. [przypis tłumacza]

En voyant chaque jour le bijou de ma belle… (fr.) — Oglądając każdego dnia klejnot mojej ukochanej, przypominaj jej, że powinien być wierny bożkowi miłości. [przypis tłumacza]

Enyalios — przydomek boga wojny, Aresa. Okrzyk bojowy grecki brzmiał: eleleu, u Spartan: alala. [przypis tłumacza]

eodem (…) contractio — Cicero, Tusculanae quaestiones [Tusculanae disputationes], IV, 31 [przypis tłumacza]

Eolowie — tzn. Grecy z Azji Mniejszej, Eolowie są na północ od Jończyków; graniczne jońskie miasto Smyrna. [przypis tłumacza]

EP. 16. AQUAVIVAE (łac.) — Tekst łaciński pisany obcą ręką (prawdopodobnie Arnaulda), uwagi po francusku ręką Pascala. [przypis tłumacza]

Epaminondas nie uważał, aby (…) — por. Korneliusz Nepos, Życie Epaminondasa, 2. [przypis tłumacza]

Epaminondas przyjął śmierć (…) — Korneliusz Nepos, Epaminodas, 9 [w:] Żywoty wybitnych mężów; Cyceron, Rozmowy tuskulańskie, II, 24. [przypis tłumacza]

eparchia — prowincja. [przypis tłumacza]

Epicharis (…) udusił się ciężarem ciała — Tacyt, Roczniki, XV, 57. [przypis tłumacza]

Epidamnus — późniejsze Dyrrhachium, greckie miasto portowe na wybrzeżu południowej Ilirii, dzisiejsze Durazzo. [przypis tłumacza]

Epi-dam-nus (…) tylko „dam” „dam” ciągle — przekład usiłuje naśladować grę słów Plautyńską: urbi nomen Epidamno inditumst, quia nemo… huc sine damno devortitur, gdzie damnum, „strata”, ma odpowiadać pierwiastkowi w nazwie miasta. Pomysł czysto Plautyński, oparty na komicznej etymologii, gdyż nazwa greckiego miasta nie ma nic wspólnego z łacińskim słowem. [przypis tłumacza]

epidemiczny katar połączony z uciskiem na głowę (…) — Kant myli się, uważając chorobę ową za „gicht, który się częściowo rzucił na mózg”, albowiem jest to najprawdopodobniej influenca [influenca: grypa; red. WL]. [przypis tłumacza]

Epifanes —- „Świetny”. [przypis tłumacza]

epigramat przybity na torsie Pasquina — Na Piazza Novana w Rzymie znajdowała się bardzo zniszczona rzeźba starożytna, przedstawiająca Menelausa z ciałem Patroklesa. Pewien humanista wpadł na pomysł, aby na torsie marmurowym przyklejać rymy studentów oraz wiersze własne. Z biegiem lat messer Pasquino stał się wykładnikiem ludowego humoru. O złośliwości jego języka najlepiej świadczy historia następująca: Papież Sykstus V pochodził z ubogiej rodziny z miasteczka Montalto; jego rodzona siostra, Kamilla, była za młodu praczką. Zostawszy papieżem, Sykstus uczynił Kamillę księżniczką rzymską. W parę dni po nominacji zdziwiony lud ujrzał Pasquina ubranego w strasznie brudną koszulą. Posąg Marforia zapytuje: „Jakże ty śmiał, bracie Pasquino, ukazać się na placu rzymskim w tak nieprzystojnej szacie?”. A Pasquino odpowiada: „Odkąd Kamilla została księżniczką, nie ma kto uprać bielizny”. [przypis tłumacza]

Epigram o dwóch jednookich — Prawdopodobnie, wedle Haveta, ten: Lumine Acon dextro, capta est Leonilla sinistro/ Et potis est forma vincere uterquedeos./ Blande puer, lumen quod habes concede parenti./ Sic tu caecus Amor sic erit illa Venus. [przypis tłumacza]

Epiktet — znany filozof, stoik, za czasu Domicjana i Trajana. [przypis tłumacza]

Epikur (341–270 p.n.e.) — twórca szkoły filozoficznej [zw. epikureizmem]. [przypis tłumacza]

Epikur (…) doradza — por. Diogenes Laertios, Epikur, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, X, 118. [przypis tłumacza]

epikurejscy — etyka epikurejczyków, szkoły filozoficznej greckiej, doradzała celem życia uczynić rozkosz, którą zresztą Epikur (341–270 p.n.e.) upatrywał nie w użyciu zmysłowym. [przypis tłumacza]

Epikur pociesza się na schyłku myślą o wiecznym trwaniu (…) — Cyceron, O granicach dobra i zła, II, 30 oraz Diogenes Laertios, Epikur [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, X, 17n. [przypis tłumacza]

Epikur powiada, iż mędrzec nie może nigdy przejść do przeciwnego stanu — por. Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, X, 117. [przypis tłumacza]

Epiterses — Rodak i nauczyciel Plutarcha. [przypis tłumacza]

Epitynchan — osoba nieznana. [przypis tłumacza]

epoka żywej wymiany duchowej — Pierwszym objawieniem Niemiec dla literatury francuskiej była książka O Niemczech pióra głośnej powieściopisarki i kobiety politycznej, pani de Stael (1766–1817). [przypis tłumacza]

equator (ang.) — równik. [przypis tłumacza]

Equi (…) currentium (łac.) — „Konie ich, niekiełznane, mają chód ciężki i niezgrabny, sztywne karki i łby naprzód pochylone” (Livius Titus, Ab Urbe condita, XXXV, 11; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Equidem (…) accepi — Quintus Curtius, Historiae Alexandri Magni, IX, 1. [przypis tłumacza]

Erasinides — poważany demokrata. [przypis tłumacza]

Erasynides — nieszczęsny, choć zwycięski admirał spod Arginuz: pierwszy został oskarżony i pierwszy z owych dziesięciu wodzów dał gardło za urojone winy (patrz Wstęp). [przypis tłumacza]

erbas — vok. die Erbe — tėvų palikimas; iš to netaisyklingai kilo lenkų „herb” ir rusų „gierb” — bajorų giminių ženklai. [przypis tłumacza]

Erebinton — Ἐρεβίνθων οἶκος, Cicerum domus, Erbsenhausen (Cl.), Boettger: Erbsenhaus, więc: Dom Grochowy, albo Grochów. [przypis tłumacza]

Erechteus (także Erychtonios) — attycki heros (półbóg), nadaje Atenom ich nazwę (pierwotnie zwali się Ateńczycy Kekropidami). Miał wprowadzić misteria eleuzyńskie; dlatego Demeter i jej córka Persefona zwą się bogami Erechteusowymi. [przypis tłumacza]

Erec Israel (Erec Isroel) — Ziemia Izraela. [przypis tłumacza]

Erec Israel (hebr.) — Ziemia Izraela, Ziemia Święta. [przypis tłumacza]

ergo unde esse, inde operari — a więc skąd byt, stamtąd działanie. [przypis tłumacza]

Eris (mit. gr.) — jak u Homera, tak u Hezjoda (w Teogonii) Eris jest boginią niezgody, kłótni, bójek, wszelakiej niedoli, tylko w Pracach i dniach przyznaje on jej drugą rolę, bogini współzawodnictwa w pracy i zarobku, więc ludziom pożytecznej. [przypis tłumacza]

Eris palpans in meridie (łac.) — Pwt 28, 29: „Będzisz szedł poomacku w południe”. [przypis tłumacza]

Eritis (…) malum — „będziecie jako bogowie znający dobre i złe”; Biblia, Rdz 3:5. [przypis tłumacza]

Eritis sicut Deus; scientes bonum et malum (łac.) — Rdz 3, 5: „Będziecie jako Bóg świadomi dobrego i złego”. [przypis tłumacza]

Ernest Teodor Amadeusz — właściwie trzecie imię Hoffmanna brzmiało Wilhelm, ale w późniejszych latach przybrał on sobie, ku czci Mozarta, imię Amadeusz. [przypis tłumacza]

Eros (mit. gr.) — bóg miłości. [przypis tłumacza]

Erotica seu amatoria (…)Erotica, czyli sztuka kochania, przez Andrzeja, kapelana królewskiego, ku uczczeniu przyjaciela swego Gualteriusa napisana, nigdy dotąd niewydana, ale często przez wielu pożądana etc. [przypis tłumacza]

Erotium — z greckiego ἐρώτιον: „Kochanie”. W innych Plautyńskich sztukach hetera zwie się Philocomasium, z gr. φιλόκομος: „Pięknowłosa”, Philematium, z gr. φίλεμα: „Całusek” itp. [przypis tłumacza]

Esebonitis — Ἐσεβωνῖτις (Niese), Σεβωνῖτις (Dindorf), LXX Ἐσεβών, חֶשְׁבּ֔וֹן (Cheszbon, Wj 21, 26), dziś Hesban; Geraza — Γέρασα, dziś Dżerasz. [przypis tłumacza]

eskobarski — Od Eskobara, jednego z kazuistów, z którym Pascal polemizuje w Prowincjałkach. [przypis tłumacza]

esseńczycy — Ἐσσηνοὶ, „sie gin gen ohne Zweifel aus den Assidäern (Chasidäer, Riehm) hervor” (Graetz, Geschichte der Juden III, 91). Natomiast „Von diesem täglichen Baden nannte man sie Morgentäufer (Toblê Szacharit, ήμεροβαπτισται). Auch den Namen Essäer scheinen sie von diesem Umstande erhalten zu haben, da er in chaldäischer Sprache Badende, Täufer bedeutet (As’chai, ausgesprochen Assaï)”, Graetz, III, 94. — Hebr. Chasidim, pobożni. „Ausserdem lebten sie ais Nasiräer, deren Ideal es war, die höchste Weihe priesterlich er Heiligkeit zu erstreben” (Graetz, III, 91). Saduceusze wedle Graetza nie pozostawili po sobie żadnego pomnika piśmienniczego, natomiast po esseńczykach miał zostać „rodał essejski” (Megillat Chassidim), z którego zachował się jeden morał: „jeżeli zaniedbasz ją (naukę) przez jeden dzień, ona zaniedba ciebie przez dni dwa” (Graetz, jw. str. 99). Patrz dalej II, IX, 1, uwaga druga. — Jak się zdaje, καὶ δοκεῖ, [pominięto tłum. na rosyjski], czego Clementz nie tłumaczy, quod sane vitam severiorem exercere videtur. Na to καὶ δοκεῖ nie zwrócił uwagi M. Bałaban, zarzucając Flawiuszowi, że to „niewinne studium” sekt (Autobiografia Flawiusza, 2) było przerzucaniem się z partii do partii (Jos. Flaw., str. 10, patrz wyżej I, V, 2, uwaga). Aczkolwiek Flawiusz „nach Essäerweise täglich in kaltem Wasser badete” (Graetz, Geschichte der Juden III, 482), poznał raczej myślową stronę tej sekty, a nie był dopuszczony do bliższego współżycia, jeżeli o życiu esseńczyków pisze καὶ δοκεῖ. [W czasach tłumacza informacje o esseńczykach pochodziły od trzech autorów antycznych: Józefa Flawiusza, Filona Aleksandryjskiego i Pliniusza Starszego; odkryte w 1947 manuskrypty znad Morza Martwego, w okolicach ruin starożytnej osady Qumran, dostarczyły dodatkowych informacji na temat żyjącej tam wspólnoty, identyfikowanej z esseńczykami]. [przypis tłumacza]

Esseńczycy, wedle relacji Pliniusza (…) — por. Plinius, Naturalis historia V, 17. [przypis tłumacza]

essentia, existentia — byt, istnienie; zob. Słownik. [przypis tłumacza]

esse (…) varietatem — Cicero Commentariolum Petitionis, 14. [przypis tłumacza]

est (…) benevolentiae — Cicero, Amicitia 17. [przypis tłumacza]

Est et non est (łac.) — „Jest i nie jest”. [przypis tłumacza]

estime sur parole — szacunek, który się przyjmuje na słowo. [przypis tłumacza]

Estne (…) iuverint (łac.) — „Czyż panna młoda w rzeczy broni się miłości?/ Czy tylko lament stroi dla rodziców oczu,/ Zaparłszy się na progu małżeńskiej łożnice?/ Oj! Niech mnie bogi skarżą, jeśli źdźbło w tym prawdy” (Catullus, De coma Berenices, [w:] Tegoż, Carmina, LXVI, 15; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Est (…) proprietate — Quintilianus, Institutio oratoria, XI, 3. [przypis tłumacza]

Estrup — ówczesny prezydent gabinetu, stojący przez długi czas na czele parlamentarnego rządu. [przypis tłumacza]

Est situm (…) meminerimus — Cicero, De finibus bonorum et malorum, I, 17. [przypis tłumacza]

Est (…) voluptas — Ovidius, Tristia IV, 3, 27. [przypis tłumacza]

et cantharus (…) me — Horatius, Epistulae I, 5, 23. [przypis tłumacza]

Et casta (…) parentis — Lucretius, De rerum natura, I, 99. [przypis tłumacza]

Et ce fatal amour (…) pas pour lui — „I tę nieszczęsną miłość, którą w sobie przemogłam […] podstęp twój podchwycił i przekonał mnie o niej. Wyznałam ci ją, muszę przy niej obstawać; daremnie byś ty sam o niej zapomniał; to hańbiące wyznanie, do któregoś mnie zmusił, zostanie na zawsze przytomne mej pamięci. Zawsze będzie mi się zdawało, że jesteś niepewny mej wiary; i sam grobowiec, panie, mniej jest dla mnie smutny niż łoże małżonka, który mi wyrządził tę obelgę, zyskał nade mną tę okrutną przewagę i który, gotując mi wieczystą zgryzotę, zmusił mnie, bym się spłoniła od ogni płonących nie dla niego. [Jean Racine; red. WL] Mitrydat, akt IV, sc. 4. [przypis tłumacza]

Et cum non prosunt singula, multa juvant (łac.) — Tam, gdzie jeden nie wskóra, tam wielu poradzi. [przypis tłumacza]

Et cuncta (…) Catonis (łac.) — Choć okrąg ziemski Cezar pokona,/ Nie zmoże hardej duszy Katona! (Horatius, Odae, II, 1, 23; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

et curios sitmulant, sed bacchanalia vivunt (łac.) — udają świętych, a żyją jak rozpustnicy. [przypis tłumacza]

Et (…) dedit — Vergilius, Georgica, III, 267. [przypis tłumacza]

et de frigidis et maleficiatis (łac.) — Pod tym tytułem traktuje IV księga Dekretaliów o niezdolnych do małżeńskiej powinności lub czarami urzeczonych w tym kierunku osobach. [przypis tłumacza]

Et dixerunt: Venite et cogitemus contra Jeremiam cogitationes (…) (łac.) — I powiedzieli: Pójdźcie, a wymyślimy co przeciw Jeremiaszowi, bo nie zginie zakon od kapłana ani słowo od proroka. (Jr 17, 18). [przypis tłumacza]

Et dixisti: Absque peccato et innocens ego sum, et propterea avertatur furor tuus a me (…) (łac.) — „A przecież mówisz: Ponieważem niewinną, pewnie odwrócona jest zapalczywość jego ode mnie. Oto Ja w sąd wnijdę z tobą przeto, że mówisz: Nie zgrzeszyłam”. [przypis tłumacza]

etenim (…) consistendi — Cicero, Tusculanae quaestiones [Tusculanae disputationes], IV, 18. [przypis tłumacza]

Eteonikos — w r. 410/09 harmosta na wyspie Tazos (blisko Tracji i Macedonii). Po śmierci Kallikratidasa piastował komendę do przybycia nowego admirała. Sprytem i energią nie dopuścił do buntu wojsk na Chios. Występuje i w Anabazie, VII 1. [przypis tłumacza]

Eteonikos — znany z wojny peloponeskiej, w r. 411 spartański harmosta na wyspie Tazos. [przypis tłumacza]

et errat (…) adiungitur — Terentius, Adelphi, 1, 40. [przypis tłumacza]

Eterze, Zeusa gmachu — z Eurypidesa Melanippe. [przypis tłumacza]

Et fugit (…) videri — Vergilius, Aeneida, III, 65. [przypis tłumacza]

Et gens (…) virga (łac.) — „I lud Massylii konny, na oklep siedzący,/ Co nie zna wcale siodeł, a kieruje końmi,/ Dotykając łba prętem” (Lucanus, Pharsalia, IV, 682; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Et (…) gladiis (łac.) — „Czyż można/ Zawierzyć wiatrom, dokąd zaniosą nam strzałę?/ Tylko w mieczu potęga, i każdy lud mężny/ Mieczem wojnę rozstrzyga” (Lucanus, Pharsalia, VIII, 384; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Et (…) gloria — Horatius, Odae, III, 26, 2. [przypis tłumacza]

Et habet (…) cinaedos — Martialis, Epigrammata, VII, 58, 9. [przypis tłumacza]

Et (…) habet — Iuvenalis, Satirae VI, 196. [przypis tłumacza]

et habet tua mentula mentemmentula użyte w znaczeniu sprośnym [tłum.: „i ma swój rozum twój penis”; red. WL]. [przypis tłumacza]

Etiam (…) dolor — Publius Syrus, Sententiae. [przypis tłumacza]

et ii qui (…) retinent — Cicero, Epistulae, XV, 19. [przypis tłumacza]

Et invictum devicta morte Catonem (łac.) — „Niezwyciężony Katon śmierć zwyciężył samą” (Manilius, Astronomica, IV, 87; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Etiopia: Αἰθιόπες, Αἰθιοπία (także w LXX), hebr. כּֽוּשׁ (Rdz 2, 13 [Kusz, nazwa krainy na płd. od Egiptu]). [przypis tłumacza]

Et ipse (…) paterni (łac.) — „Jam znany z tego, że miłuję braci/ Jak ociec…” (Horatius, Odae, II, 2, 6; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Et languor (…) spiritus — Horatius, Epodes, XI. 9. [przypis tłumacza]

Et lupus (…) fera est — Ovidius, Tristia III, 5, 35. [przypis tłumacza]

Et male (…) leges (łac.) — „Czasem głupstwo pomoże, a zawiedzie rozum;/ Bo traf nie bada przyczyn, nie nagradza zasług,/ Lecz jak błędny, bez planu, szasta się tu, owdzie!/ Widocznie jest moc większa, co nad nami włada/ Przemożnie, ludzkie prawa swym poddając prawom” (Manilius, Astronomica, IV, 95; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]