Form: Liryka,
motif: Pojedynek

Liryka X

Pojedynek X

Ostrze na ostrzu zaiskrzy, zadzwoni;
Żołnierz w krąg strzeli okiem zadziwionem:
Aż szabla gwiazdy błysnęła...
↓ Expand fragment ↓
Ostrze na ostrzu zaiskrzy, zadzwoni;
Żołnierz w krąg strzeli okiem zadziwionem:
Aż szabla gwiazdy błysnęła ogonem
I gdzieś daleko świstnęła mu z dłoni.
Najlepsza tutaj porada przestrachu:
W pole przed siebie puścił się z kopyta.
„Zmykaj, nie zmykaj, mój ty śmiały Lachu!
I kary także o drogę nie pyta.
Jeszcze się żaden przed nim nie wysunął!”
A wiatry w tyle zostawia koń wrony,
A błyskawice — pałasz wyniesiony.
Gdyby w biednego żołnierza tak runął…
I on nie taki trwożny, jak się zdało:
Na jednym miejscu zwinął koniem śmiało.
Może on nie chce śmierci przyjąć w plecy?
Bo skądże tutaj nadzieja pomocy?
Od reszty swoich oba tak dalecy.
Jakiś tu zamiar pokrywa cień nocy.
Lotem spojrzenia ataman dobiega;
Gwizdnieniem szabli wpół rozdmuchnie Lacha:
Trzasnął grom skryty — zajęczała płacha
I po powietrzu tysiącem drzazg miga.
Lach dalej świsnął: a koń atamana
Aż ziemię zapruł kutymi kopyty;
Tak lejc go zerwał — i stanął jak wryty.
A twarz Nebaby, jakby jedna rana,
Tak ją strzał opluł i szabla strzaskana.
↑ Hide fragment ↑
Seweryn Goszczyński, Zamek kaniowski
Jam przegrał, ja, Miłości! — Tyś plac otrzymała,
Tyś mię prawie do zimnej wody już dognała...
↓ Expand fragment ↓
Jam przegrał, ja, Miłości! — Tyś plac otrzymała,
Tyś mię prawie do zimnej wody już dognała.
Widzę swój błąd na oko i próżne nadzieje,
A przed wstydem i żalem serce prawie mdleje.
Ku temuś mię kresowi swym pochlebstwem wiodła,
Abyś mię czasu swego tak haniebnie zbodła.
Zbodłaś mię, a ten zastrzał twój nielitościwy
Mnie być pamiętny musi, pókim jedno żywy.
Acz i żywot w twych ręku, a jeśli litości
Twej nade mną nie będzie, jam zginął, Miłości!
Zginąłem, a łzy moje dokonać mię mają
Które mi z oczu płynąć nigdy nie przestają.
Postaw słup marmurowy, znak zwycięstwa twego,
Na nim zawieś zewłoki poimania swego,
Zewłoki, jakie widzisz, i korzyść ubogą,
Bo w tyraństwie twym ludzie zbogacieć nie mogą.
Cokolwiek jest, twój łup jest: weźmi naprzód z głowy
Na poły już przewiędły wieniec fijołkowy.
Potym lutnią, a przy niej pieśni żałościwe,
Na jakie się zdobyło serce nieszczęśliwe;
To też nocny przewodnik, świeca opalona,
I broń w późnych przygodach nieraz doświadczona.
Jest co więcej? Facelet łzami napojony,
W nim obrączka ze złota, upominek płony,
A nawet mieszek próżny; toć wysługa moja,
A na ten czas, Miłości, ze mnie korzyść twoja,
Na której przestań, proszę, a mnie nieszczęsnego
Z uszyma puść do domu, jako z targu złego!
↑ Hide fragment ↑
Jan Kochanowski, Fraszki, Księgi trzecie, Do miłości (Jam przegrał, ja, Miłości! — Tyś plac otrzymała...)
I przeżegnał się Jawrzon i tak — w imię Boga
Mieczem niewidzialnego chciał wyszperać wroga.
Na...
↓ Expand fragment ↓
I przeżegnał się Jawrzon i tak — w imię Boga
Mieczem niewidzialnego chciał wyszperać wroga.
Na to zaśmiał się Migoń: — «Bawmy się w chowanki!
Mów, co wolisz? Cichanki, czy może — klaskanki?…
A zważaj, byś na oślep potrafił się bronić!…
Sam ci mieczem o miecz mój pomogę zadzwonić!…»
Zadzwoniły dwa miecze. Maj zmierzchał upalny.
Jeden wróg był widzialny, drugi — niewidzialny.
Obaj zwarli się ściśle — z kolanem kolano,
Ale tylko jednego — jak walczył — widziano.
Do obydwu mrok śmierci na palcach się skradał,
Ale tylko jednego widziano, jak padał.
↑ Hide fragment ↑
Bolesław Leśmian, Napój cienisty, Postacie (cykl), Migoń i Jawrzon
Już pistoletów lśni żelazo,
Słychać o stemple młotków dźwięk,
I kule w rżnięte lufy włażą...
↓ Expand fragment ↓
Już pistoletów lśni żelazo,
Słychać o stemple młotków dźwięk,
I kule w rżnięte lufy włażą,
I zabrzmiał pierwszy kurków szczęk.
I szarą strugą na panewki
Proch się posypał ze sakiewki.
A cyngiel trzyma kurka ząb
W odwodzie jeszcze. Już za dąb
Guillot się schował. Płaszcz szeroki
Odrzucił każdy z wrogów dwóch.
Zarecki, ściśle ważąc ruch,
Trzydzieści dwa odmierzył kroki…
Prowadzi druhów do ich met…
Pistolet bierze każdy wnet.
XXX
«Teraz się schodźcie»…
Idą wrogi,
Jeszcze nie mierząc, z zimną krwią,
Wolno i równo wznoszą nogi,
Trzy kroki przeszli… Ach, to są
Trzy stopnie, które w grób prowadzą.
Eugeniusz pierwszy, z wielką władzą
Nad sobą, ciągle krocząc w bój,
Pistolet jął podnosić swój.
Jeszcze pięć kroków przeszli… Leński
Przymruża oko… z ciężkim tchem
Celować począł… Ale wtem
Oniegin strzelił… Groźna klęski
Godzina bije… Leński dłoń
Rozwarł, wypuścił cicho broń…
XXXI
Na pierś bez jęku składa rękę
I pada.
↑ Hide fragment ↑
Aleksander Puszkin, Eugeniusz Oniegin
Długo iuż czeka Tankred nademdlony,
Aza się kiedy poganin zmorduie;
Czasem się składa, czasem przez...
↓ Expand fragment ↓
Długo iuż czeka Tankred nademdlony,
Aza się kiedy poganin zmorduie;
Czasem się składa, czasem przez zagony
Na koło mu się rączo ustępuie.
A widząc, że ów trwa nieprzełomiony
Y co raz barziey siekąc, następuie —
Z obu rącz mieczem, także nie przestaiąc,
Siekł, iako y on, nie odpoczywaiąc.
48.
Iuż umieiętność za nic prawie stoi,
Na siłach zgoła należało wiele,
Za każdem cięciem blachy miecz ukroi:
Albo w niey dziura, albo rana w ciele;
Pot płynie z czoła, krew ciekąc po zbroi
Miesza się w piasku y suchem popiele;
Miecze się, iako pioruny błyskały,
Zbroie od razów, iako nieba grzmiały.
↑ Hide fragment ↑
Torquato Tasso, Jerozolima wyzwolona
Tych taka wolność, taka iest ustawa.
Że laski swoie kładą miedzy miecze;
Taki z zwyczaiu...
↓ Expand fragment ↓
Tych taka wolność, taka iest ustawa.
Że laski swoie kładą miedzy miecze;
Taki z zwyczaiu i dawnego prawa,
Bóy nagorętszy rozwiedzie y zwlecze.
«Równiście sobie, zła w pociemku sprawa,
Przestańcie się bić — Pindor pierwszy rzecze —
Widzicie, że mrok ciemny następuye,
Niech odpoczynek swóy noc zachowuye:
52.
Wszystkie zwierzęta pokóy w nocy maią,
A dnia się do prac iasnego używa;
Wspaniałe serca o dzieła nie dbaią,
Które ciemnością swoią noc pokrywa».
↑ Hide fragment ↑
Torquato Tasso, Jerozolima wyzwolona
Tam się y w ten czas strapiona puściła.
Kiedy miał bydź on poiedynek srogi;
A...
↓ Expand fragment ↓
Tam się y w ten czas strapiona puściła.
Kiedy miał bydź on poiedynek srogi;
A od boiaźni, która ią trapiła,
Lękliwe serce drżało u niebogi
Y Mars wątpliwy, na który patrzyła,
Czynił, że mdlała z oney wielkiey trwogi:
Zawsze, kiedy się Cyrkaszczyk zamierzył —
Czuła, iakby ią miecz w serce uderzył.
64.
Potem, kiedy się tego dowiedziała,
Że mieli znowu wrócić się do boiu;
Łzy bez przestanku smętna wylewała,
Z frasunku, z strachu, z żalu, z niepokoiu.
Nakoniec iuż łez tak wiele nie miała,
Ale na zimnem wsparwszy się podwoiu,
Wzdychała, mdlała, czasem z mdłości padła,
A wszystka srodze wyschła y wybladła.
65.
Ieśli też kiedy oczy wypłakane
Zawarła, albo iaki kęs usnęła,
Widziała przez sen larwy, że w zamianę
Radaby beła śmierć za on sen wzięła.
Czasem miłemu swoiemu zadane
Rany uyźrzawszy, nagle się ocknęła,
Co raz się przed nią ukrwawiony stawi —
Tak nędzna płacze we śnie y na iawi.
66.
Nie tylko serce y umysł niewieści
Przyszłego boiu kłół strach niewytrwany,
Ale ią różne trwożyły powieści
Y Tankredowe niebespieczne rany.
Po wszystkiem mieście beły takie wieści,
Między chciwemi tych nowin pogany,
Że niebespiecznie w onych ranach leżał
Y nie tuszyli, aby się wyleżał.
↑ Hide fragment ↑
Torquato Tasso, Jerozolima wyzwolona
wielki rycerz się gotował
Do poiedynku y broni dobywał,
Lecz iż poganin pieszo następował
Y...
↓ Expand fragment ↓
wielki rycerz się gotował
Do poiedynku y broni dobywał,
Lecz iż poganin pieszo następował
Y on, widząc to, konia nie używał;
Pieszo szedł także, głowę obwarował
Hełmem, a piersi paiżą
Miecz goły trzymał w ręku. Tak z okrzykiem
Skoczywszy, starł się śmiele z Gaskończykiem.
↑ Hide fragment ↑
Torquato Tasso, Jerozolima wyzwolona
Skoczyli zatem rączo z kopijami,
A oba sobie mierzyli do głowy,
Grabia tak, iako wymierzył...
↓ Expand fragment ↓
Skoczyli zatem rączo z kopijami,
A oba sobie mierzyli do głowy,
Grabia tak, iako wymierzył — nie zmylił,
Ale cóż potem? ani go nachylił.
87.
Argant zaś chybił ponno z wielkiey chęci,
Co wielka była u niego nowina;
Albo też anyoł grabię na pamięci
Miał y zepsował raz u poganina.
Gniew się okrutny w Cyrkaszczyku nieci,
Porzucił drzewo, na chrześcianina
Chce inszey broni y pewnieyszey użyć,
Kiedy mu pierwsza nie chciała posłużyć.
88.
Na rączem koniu przeciw niemu w oczy
Bieży — iako ptak — a miecz ma dobyty,
Ale mu Raymund w prawy bok uskoczy
Y zaś przypadszy, tnie go w łeb zakryty;
Znowu nań zewrze, co ma w koniu mocy,
Znowu on w lewo skoczywszy, w hełm lity
Tnie, ale darmo ciął, bo oba razy
Nie bał się żadney twardy szyszak skazy.
↑ Hide fragment ↑
Torquato Tasso, Jerozolima wyzwolona
Iuż mu blach w kilku mieyscach podziurawił,
Tak, że mu ciekła krew między żelazy,
A...
↓ Expand fragment ↓
Iuż mu blach w kilku mieyscach podziurawił,
Tak, że mu ciekła krew między żelazy,
A sam nie tylko, że się nie ukrwawił,
Ale y w zbroi znaczney nie miał skazy;
A Argant dotąd ieszcze nic nie sprawił
Y na wiatr tylko próżne ciskał razy,
Niespracowany, iednak pełen pychy,
Siecze, a czasem srogie czyni sztychy.
92.
Nakoniec z góry Saracen raz cięty
Uczynił — bo się grabia beł nadstawił —
Że, chocia tak beł swą żartkością wzięty,
Aquilin by go iuż beł nie wybawił;
Ale zdaleka uyźrzał anyoł święty
Y z niewidomą pomocą się stawił,
Wyciągnął rękę y dyamentowy
Puklerz podstawił pod miecz Argantowy.
93.
Miecz poszedł w sztuki, bo od rzemieślnika
Broń śmiertelnego z ziemie uczyniona,
Nie mogła zdzierżeć tey, co od kuźnika
Nieśmiertelnego była urobiona;
Cud się to wielki zda u Cyrkaszczyka,
Że mu zostawa ręka obnażona,
↑ Hide fragment ↑
Torquato Tasso, Jerozolima wyzwolona

Form: Liryka

No description.

Motif: Pojedynek

Sceny tej zrytualizowanej walki dwóch przeciwników pojawiają się dość często w literaturze: od Hamleta Shakespeare’a do Trylogii Sienkiewicza. Z pojedynkiem wiążą się liczne obyczaje i ceremonie; stanowić ma on próbę odwagi oraz honoru (co zostało zabawnie sparodiowane w Zemście Fredry przy okazji rysunku postaci Papkina). W arsenale broni wykorzystywanej w pojedynkach znajdziemy także słowo: warto tu wspomnieć szermierkę słowną między hrabią Henrykiem a Pankracym w Nie-Boskiej komedii Krasińskiego. Do sławnych scen pojedynków należy też starcie na miny w Ferdydurke Gombrowicza.

Informacje o nowościach w naszej bibliotece w Twojej skrzynce mailowej? Nic prostszego, zapisz się do newslettera. Kliknij, by pozostawić swój adres e-mail.

Form: Liryka,motif: Pojedynek

XXX

XXXI

48.

52.

64.

65.

66.

87.

88.

92.

93.

Form: Liryka

Motif: Pojedynek

Form: Liryka,
motif: Pojedynek