Motif: Wojna,
motif: Okrucieństwo,
period: Dwudziestolecie międzywojenne

Kiedy w grę wchodzi poważny konflikt zbrojny, angażujący całe państwa lub znaczną część ich społeczności (wojna domowa) — konsekwencje są bardzo poważne: wojna oznacza nie tylko walkę (bitwy) na frontach, w której giną żołnierze, ale także głód, pożary, zniszczenia miast i wsi, cierpienie ludności cywilnej, szerzenie się chorób. Wojna, będąc zaburzeniem porządku społecznego i formą zinstytucjonalizowanej przemocy, stwarza warunki do rozmaitych nadużyć — przede wszystkim nadużyć władzy oraz do okrucieństw popełnianych w nadziei, że w wojennym zamęcie zbrodnicze czyny uda się zachować w tajemnicy. Oczywiście wojny służą załatwianiu różnych interesów, przede wszystkim politycznych. Choć wojny powodują na ogół załamanie się handlu, niektórzy umieją wykorzystać tę okazję, by osobiście się wzbogacić, np. Wokulski, bohater Lalki Prusa zrobił majątek na dostawach dla wojska (zob. też: przywódca, śmierć bohaterska).

Traktujemy je tu nie tyle jako cechę ludzi czy pewnych ich zachowań, ale jako zjawisko, które wystąpić może wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z przemocą. Oczywiście można wskazać ludzi, którzy ponoszą winę za okrucieństwo. Okrucieństwo powoduje cierpienie i połączone jest z czerpaniem z tego satysfakcji.

Czas

1918-1939 r.

Najwybitniejsi twórcy

J. Czechowicz, M. Dąbrowska, P. Gojawiczyńska, W. Gombrowicz, K. Iłłakowiczówna, J. Iwaszkiewicz, J. Kasprowicz, M. Kuncewiczowa, J. Lechoń, B. Leśmian, Cz. Miłosz, Z. Nałkowska, M. Pawlikowska-Jasnorzewska, T. Peiper, A. Rymkiewicz, B. Schulz, A. Słonimski, J. Tuwim, S. I. Witkiewicz (Witkacy), S. Żeromski

Reprezentatywne gatunki

powieść, opowiadanie, felieton, wiersz

W literaturze i sztuce tej krótkiej (i dlatego często uznawanej za pierwszy okres współczesności) epoki — obok tematów związanych z I wojną pojawiają się próby odzwierciedlenia przeobrażeń ówczesnego świata, związanych z wieloma doniosłymi zdobyczami cywilizacyjnymi (upowszechnienie samochodów, samolotów, elektryczności, kina). Nadal twórczy byli wtedy wybitni artyści okresu Młodej Polski, lecz lawinowo powstawały nowe zjawiska: w Warszawie królowali melodyjni Skamandryci i »Wiadomości Literackie«, futuryści i członkowie awangardy krakowskiej eksperymentowali z językiem, a w Wilnie zrodził się katastrofizm »Żagarów«. Kwitła proza psychologiczna, społeczno-obyczajowa i polityczna, lecz chętnie sięgano po elementy nadrealizmu i fantastyki.

• autor: Magdalena Sibiga