Motif: Sztuka,
motif: Chrystus,
genre: Powieść

Pod hasłem tym gromadzimy wypowiedzi na temat sztuki w ogóle, jej roli (czy misji), sposobu jej funkcjonowania w społeczeństwie, a także wypowiedzi na temat tych rodzajów sztuki których nie obejmują hasła: teatr, muzyka, taniec, śpiew, poezja oraz literat i słowo.

Figura Chrystusa, jako uosobienia bezinteresownego poświęcenia własnego życia dla zbawienia wszystkich ludzi, w imię miłosierdzia i współczucia — stała się ważnym (i kontrowersyjnym) motywem literatury polskiej okresu romantyzmu. Metaforyczne myślenie o Polsce pod zaborami jako o Chrystusie wśród narodów Europy, które wywarło głęboki wpływ na kształt naszej kultury i funkcjonujące w jej obrębie idee — czerpie z takiego właśnie rozumienia figury Chrystusa. Motyw ten odnajdziemy także u twórców młodopolskich (w innych nieco kontekstach), czy w literaturze okresu II wojny światowej.
Wyrazista analogia między losami Polski a żywotem Chrystusa została przeprowadzona w wizji księdza Piotra w Dziadach (wśród podobieństw znalazły się m.in. rzeź niewiniątek, osoba Piłata, Golgota i in.).

Najważniejsi twórcy

J. Swift, D. Defoe, W. Scott, J. J. Rousseau, J. W. Goethe, V. Hugo, E. J. Brontoe, E. T. A. Hoffman, Stendal, H. de Balzac, Ch. Dickens, I. Turgieniew, L. Tołstoj, F. Dostojewski, G. Flaubert, M. Proust, E. Zola, J. Conrad, T. Mann, R. Musil, A. Gide, J. Joyce, V. Woolf, W. Faulkner, F. Kafka, M. Bułhakow, W. Nabokow, E. Hemingway, J. Barth, J. Cortazar, G. Garcia Marquez, U. Eco, S. King; I. Krasicki, H. Sienkiewicz, J. I. Kraszewski, S. Żeromski, B. Schulz, W. Gombrowicz, Z. Nałkowska, M. Dąbrowska, L. Buczkowski, S. Lem

Podstawowy gatunek epicki czasów nowożytnych, rozwijający się od czasów oświecenia. Powieść, obszerny utwór o swobodnej kompozycji i wielowątkowej, rozbudowanej fabule, najpełniej odpowiada funkcji poznawczej (Stendhal kazał jej być „zwierciadłem przechadzającym się po gościńcu”). Środkiem wyrazu w powieści jest narracja, dialog, mowa zależna (przytoczenie) i mowa pozornie zależna. Ukształtowanie przekazu zależy od tego, czy w powieści występuje narrator wszechwiedzący (auktorialny, trzecioosobowy), narrator pierwszoosobowy, którego wiedza jest ograniczona, czy narrator personalny, posługujący się punktami widzenia przedstawionych postaci.
Rodzaje powieści wyróżnia się w zależności od tematyki, np. powieść science-fiction, psychologiczna, filozoficzna, historyczna, kryminalna, autobiograficzna, polityczna, obyczajowa, przygodowa, podróżnicza.

• autor: Katarzyna Szymańska