Motif: Chrystus

Jej grzech ją z raju wygnał bez nadziei,

Bo wyszła z prawdy i życia kolei.

A zatem, męka porównana krzyża

Z naturą, jaką wziął Ukrzyżowany,

Sprawiedliwości w niczym nie ubliża;

Razem jej sądu nie wytrzyma próby,

Jako sądzona względnie do osoby,

Co wycierpiała obelgi i rany,

W końcu krzyżową śmierć za grzech Adama,

Łącząc treść z sobą natury człowieczej,

Przeto czyn jeden wylągł różne rzeczy;

Bo śmierć ta sama pożądaną była

Bogu i Żydom; śmierć, mówię, ta sama

Ziemią zatrzęsła, niebo otworzyła.

Jak droga mleczna z gwiazd plejadą całą

Wielkich i małych, swą liniją białą

Biegunów świata dotykając końce,

Ślepi w szkła zbrojne oczy bystrowidza

I najuczeńszych badaczy zawstydza,

Tak świętych świateł gwiazdozbiór bogaty

Pośrodku Marsa tworzył znak szanowny

Jak połączone w kole dwa kwadraty.

Tu pamięć talent do pokory zniża,

Bo się rozświecał Chrystus z tego krzyża,

Gdzież porównania znajdę obraz równy?

Kto swój krzyż chętnie na ramiona bierze

I za Chrystusem idzie w świętej wierze,

Co tu opuszczam, przebaczy, zaiste,

Gdy na tym krzyżu ujrzy Cię, o Chryste!

Od stóp do wierzchu krzyża, po ramionach

Ruchome światła to w ściśnionych gronach,

To się rozpierzchłe mrowiły bez końca,

W starciu się iskrząc żywszymi blaskami.

Pańskiej wieczerzy wybrana gromado,

Którą baranek ugaszcza biesiadą,

W sposób, że zawsze macie sytą wolę,

Jeśli przez łaskę Boga on pożywa

To, co z waszego stołu jemu spada,

Jako przechodzeń na ziemskim padole;

Rozważ, jak jego zapał jest bezmierny,

Ochłodź go trochę, ty, co z tej cysterny,

Bez dna i brzegów zawsze pijesz rada,

Skąd, co on myśli, zaiste wypływa

Patrz, to uczeń Pana,

Ten co naszego grzał pierś pelikana,

Którego z krzyża Bóg Syn upomina,

Aby Maryi zastąpił jej syna.

Kiedy oglądać szedł Kroata dziki

Z twarzą Chrystusa chustkę Weroniki,

Patrząc, łzą rzewną błysnął w oku twardem,

A patrząc, mówił sam w myśli: «O Chryste!

Takież twe rysy były rzeczywiste?»

I spojrzeli nagle wszyscy trzej,

gdzie dzieciątko jak kropla światła,

i ujrzeli jak w pękniętych zwierciadłach,

w sobie — czarny, huczący lej.

Zastygła wolno krew na zwiędłych kartach księgi,

przechodzą bose nogi w pyle, jak co dzień

i kiedy konasz co dnia na krzyżach przydrożnych,

minę cię nieobaczny, zmęczony przechodzień.

Górą białe konie przeszły,

trop dymiący w kłębach stanął,

w gwiazdach płonąc cicho trzeszczy

wigilijne siano.

Spoza gór czy sponad ziemi

anioł biały? kruchy mróz?

starcy w niebo nachyleni?

Anioł biały szopkę niósł.

Zamknąć tak — to ironicznie —

w daszek gwiazdom pobielany,

płomień wieków i człowieka

w tekturowe cztery ściany.

Zamknąć tak — to z odległości —

w dwie figurki — czarną, białą,

rozdeptanych epok kości

i spalone żądzą ciało.

Mówią, że pewien doktór z najuczeńszych grona,

Ogrzawszy swoim żarem obojętnych łona,

Wzruszywszy głębie dusz ich, pozbawionych świtu,

Gdy sięgnął chwały niebios najwyższego szczytu —

Przez dziwne drogi — sobie samemu nieznane —

Którędy kroczyć mogą li duchy świetlane;

Jak ten, co zbyt wysokie śmiał przestąpić koła,

Ogniem pychy szatańskiej porwany — zawoła:

«Jezusie, jam cię popchnął wysoko do góry,

Ale gdybym chciał z tobą walczyć na pazury,

To hańba twa byłaby równą twojej chwale…»

Natychmiast jego rozum w mgłę się rozwiał marną;

Blask tego słońca krepą osłonił się czarną;

Chaos padł na ten umysł, w którym niegdyś życie

Płynęło, jak w świątyni, ładem i obficie

I w którym tyle świateł rozjaśniało mroki:

Milczenie i cień nocy zapadł tu głęboki,

Jak w piwnicy, od której klucze zatracono.

Od tego dnia wyglądał na bestię szaloną

I, gdy szedł, nic nie widząc, polem czy ulicą,

Nie widząc, czy na ziemi dzień czy gwiazdy świecą

Niby zużyty przedmiot — brudny i bezdarny —

Był pośmiewiskiem dziatwy — wesołej i gwarnej.