Motif: Piekło,
motif: Filozof,
period: Średniowiecze

Jako miejsce potępienia wiecznego, piekło pojawia się przede wszystkim w utworach (i ich fragmentach) mających ambicje moralizatorskie (wiąże się więc z motywami dobra, zła, grzechu, szatana i służących mu pomniejszych diabłów). Bywa umiejscawiane w zaświatach, odnosząc się do życia pośmiertnego, ale zdarza się, że życie doczesne - i w związku z tym obraz świata - przedstawia się jako piekło (względnie czyściec). Piekło opisywano ze szczególną lubością w średniowieczu, na progu renesansu powstało zaś fundamentalne dzieło na ten temat: Boska Komedia Dantego. Motyw piekła nie przestał być ważny w baroku i romantyzmie, fascynował twórców okresu modernizmu (np. Kasprowicza). Natomiast we współczesności – w związku z apokaliptycznymi przeżyciami podczas dwóch wojen światowych – piekło umiejscawia się na ziemi i włącza w historię.

Postać filozofa w naszej literaturze pojawia się niestety najczęściej w oświetleniu ironicznym i bywa na ogół traktowana nieprzychylnie lub prześmiewczo (przykład: postać Filozofa w Nie-Boskiej komedii). Zaznaczamy jednak te fragmenty, które mówią o filozofach, zbierając materiał do refleksji nad tym, dlaczego mamy taki właśnie wizerunek osoby zajmującej się profesjonalnie poszukiwaniem mądrości.

Czas

w Europie IV/V-XV w.; w Polsce X-XV w.

Najwybitniejsi twórcy

św. Augustyn, św. Tomasz z Akwinu, D. Alighieri, F. Villon; twórcy anonimowi

Reprezentatywne gatunki

dramat liturgiczny, misterium, moralitet, legenda, ballada, kronika, pieśń, chansons de geste, wiersz średniowieczny, dialog

Średniowiecze to tysiącletnia epoka, w czasie której po okresie rozkładu i upadku Imperium Rzymskiego oraz po wędrówkach ludów, Europa skonsolidowała się ponownie wokół religii chrześcijańskiej i instytucji Kościoła. Cechami literatury tego okresu są: uniwersalizm, nawiązywanie do tematów i motywów biblijnych Starego i Nowego Testamentu, dydaktyzm (skupiano się na cennych pouczeniach moralnych), parenetyczność (wskazywanie wzorów osobowych), alegoryczność, anonimowość (autorzy pisali dla pożytku powszechnego i chwały samego dzieła, nie własnej), dwujęzyczność (pisano w ogólnoeuropejskim języku łacińskim oraz lokalnych językach narodowych).

• autor: Bartosz Pietrzak