Motif: Państwo,
motif: Wizja,
genre: Powieść

Po „romantycznym” oddzieleniu narodu od instytucji państwowych oraz przekształceniu w ideę będącej wcześniej konkretem ojczyzny — jej pierwotne (obowiązujące do oświecenia włącznie) znaczenie przejęło w zasadzie państwo. Hasło służy zgromadzeniu fragmentów tekstów literackich mówiących o roli państwa w życiu jednostek i zbiorowości (takich np. jak mniejszości narodowe) oraz wskazywaniu wypowiedzi mówiących, jakie zachowania były uważane za propaństwowe (temat to ważny szczególnie w literaturze dwudziestolecia międzywojennego, np. w późnych utworach Żeromskiego).

Pod hasłem tym zbieramy zarówno fragmenty, w których deklarowana jest lub uzasadniana wiara w możliwość dostąpienia wizji, jak również konkretne opisy samych wizji. Jako wizję rozumiemy doznanie we śnie lub na jawie pewnego rodzaju syntetycznego obrazu rzeczywistości, który staje się następnie podstawą wiedzy i może kierunkować działania ludzkie (zob. też prorok, proroctwo). Warto zaznaczyć, że od przywódcy oczekuje się również, żeby posiadał wizję (niekoniecznie pochodzącą ze źródeł nadprzyrodzonych) — dotyczącą sprawowania przez siebie rządów i celów. które zamierza osiągnąć kierując społecznością ludzką.

Najważniejsi twórcy

J. Swift, D. Defoe, W. Scott, J. J. Rousseau, J. W. Goethe, V. Hugo, E. J. Brontoe, E. T. A. Hoffman, Stendal, H. de Balzac, Ch. Dickens, I. Turgieniew, L. Tołstoj, F. Dostojewski, G. Flaubert, M. Proust, E. Zola, J. Conrad, T. Mann, R. Musil, A. Gide, J. Joyce, V. Woolf, W. Faulkner, F. Kafka, M. Bułhakow, W. Nabokow, E. Hemingway, J. Barth, J. Cortazar, G. Garcia Marquez, U. Eco, S. King; I. Krasicki, H. Sienkiewicz, J. I. Kraszewski, S. Żeromski, B. Schulz, W. Gombrowicz, Z. Nałkowska, M. Dąbrowska, L. Buczkowski, S. Lem

Podstawowy gatunek epicki czasów nowożytnych, rozwijający się od czasów oświecenia. Powieść, obszerny utwór o swobodnej kompozycji i wielowątkowej, rozbudowanej fabule, najpełniej odpowiada funkcji poznawczej (Stendhal kazał jej być „zwierciadłem przechadzającym się po gościńcu”). Środkiem wyrazu w powieści jest narracja, dialog, mowa zależna (przytoczenie) i mowa pozornie zależna. Ukształtowanie przekazu zależy od tego, czy w powieści występuje narrator wszechwiedzący (auktorialny, trzecioosobowy), narrator pierwszoosobowy, którego wiedza jest ograniczona, czy narrator personalny, posługujący się punktami widzenia przedstawionych postaci.
Rodzaje powieści wyróżnia się w zależności od tematyki, np. powieść science-fiction, psychologiczna, filozoficzna, historyczna, kryminalna, autobiograficzna, polityczna, obyczajowa, przygodowa, podróżnicza.

• autor: Katarzyna Szymańska