Dziwne losy Jane Eyre

W mglisty wieczór, angielskimi drogami pokrytymi błotem, Jane Eyre przybywa do Thornfield Hall. Ma osiemnaście lat i nie wie, że jej życie znalazło się właśnie w punkcie zwrotnym. Sierota, wychowywana przez nienawidzącą jej ciotkę, została wysłana do szkoły z internatem, gdzie pozostała osiem lat — najpierw jako uczennica, a potem nauczycielka. Jej silny i niezależny charakter, który zapewnił jej reputację zbuntowanej dziewczynki, odpowiadając na wezwanie świata, skłonił ją do opuszczenia opresyjnych murów Lowood w poszukiwaniu posady guwernantki w prywatnym domu. W Thornfield Hall Jane zaopiekuje się małą Adelą, protegowaną pana Rochestera, mężczyzny po czterdziestce, o surowych rysach i niekonwencjonalnym sposobie bycia. Dla Jane nowy dom stanie się prawdziwą szkołą życia. Doświadczy tu niezależności i spokoju, którymi nigdy wcześniej się nie cieszyła. Lecz przede wszystkim pozna miłość pana Rochestera — wszechogarniającą, zmysłową i nieuchronną miłość od pierwszego wejrzenia.

Dziwne losy Jane Eyre (tytuł ang.: Jane Eyre: An Autobiography) to wydana w 1847 roku pod pseudonimem Currer Bell powieść angielskiej pisarki, Charlotte Brontë. Książka, która okazała się wielkim sukcesem literackim i zdobyła ogromną publiczność, do dziś cieszy się popularnością na całym świecie.

Historia napisana została w formie autobiograficznej, a jej główna bohaterka, tytułowa Jane Eyre, zwraca się bezpośrednio do czytelnika. Powieść zawiera pogłębioną analizę ewolucji bohaterów — zarówno z moralnego, jak i emocjonalnego punktu widzenia. Autorka wnikliwie portretuje „świat kultury” (doskonała wiwisekcja rozmaitych aspektów funkcjonowania społeczeństwa brytyjskiego i życia epoki) i „świat natury” (dopracowane stylistycznie opisy przyrody). Dziwne losy Jane Eyre opowiadają historię edukacji sentymentalnej młodej, angielskiej guwernantki, sieroty skromnego pochodzenia, która poszukuje miłości, dążąc jednocześnie do niezależności — ale powieść ta przynosi znacznie więcej…

Fabuła książki obejmuje trzy zasadnicze okresy: dzieciństwo Jane, spędzone z ciotką i kuzynami, którzy jej nie kochają, a później w ponurej Lowood School, gdzie zostaje nauczycielką; pracę w charakterze guwernantki małej dziewczynki w Thornfield Hall oraz stopniowe narodziny i pogłębianie się uczucia, które zwiąże ją z panem Rochesterem, w atmosferze oczekiwania, tajemnicy i tragedii; etap samostanowienia Jane, które prowadzi ją do nowej wiedzy i doświadczeń, a ostatecznie do wyboru życiowej drogi. Jane Eyre jest obdarzona żywą inteligencją, pomagającą jej poruszać się w konformistycznym i bezwzględnym społeczeństwie, w którym zresztą żyła sama Charlotte Brontë — powieść jest w istocie dziełem częściowo autobiograficznym. Moralna prawość Jane nie pozwala jej na kompromisy etyczne i dziewczyna zmuszona jest zrezygnować z miłości. Mimo tego dramatu, po krótkim okresie trudów, Jane bierze życie z powrotem w swoje ręce, podążając za swoimi przekonaniami i nie dając się sprowadzić na manowce. Czy rygor moralny, poświęcenie i pokora doprowadzą ją w końcu do upragnionego szczęścia?

Tytułowa bohaterka, osierocona w wieku trzech miesięcy, stara się wymazać smutne wspomnienia całkowicie pozbawionego uczuć dzieciństwa. Doświadczenia życiowe nauczyły ją, że pieniądze szczęścia nie dają, a jedyne, czego naprawdę pragnie, to kochająca rodzina. Jane ma naturę pełną pasji i odważny charakter, przepojony wartościami wolności i niezależności, ale ma też zdrowe moralnie sumienie i silną, chrześcijańską determinację. Połączenie wszystkich tych cech doprowadzi do dramatycznego konfliktu wewnętrznego, jaki zrodzi się w sercu i myślach bohaterki. Czy uda jej się go rozwiązać? Jane Eyre to uderzająco współczesna, bliska nam kobieta o niezwykle otwartym umyśle, wyprzedzająca zdecydowanie swoją epokę, obdarzona niezłomną wolą, niezniszczalnym organizmem i niezaprzeczalnym wdziękiem —- mimo skromnej postury i niedoskonałości urody, jaką obdarowała ją natura. Zarazem jednak to osoba delikatna, wrażliwa, refleksyjna. Młoda, niedoświadczona dziewczyna żyjąca w dziewiętnastowiecznej, patriarchalnej Anglii, skłonna zadawać sobie i światu trudne, niewygodne pytania i z uporem poszukiwać na nie odpowiedzi.

Historia Jane Eyre doczekała się licznych adaptacji filmowych, a także wielu tłumaczeń na różne języki. Bazą naszej publikacji jest polski przekład powieści autorstwa Teresy Świderskiej z 1930 roku.

William Makepeace Thackeray, wybitny pisarz współczesny Charlotte Brontë, tak mówił o niej samej i o Dziwnych losach Jane Eyre: „Nie potrafię zgadnąć, kim jest autor — jeśli kobietą, to zna język lepiej niż większość dam albo też posiada klasyczne wykształcenie. To świetna książka, mężczyzna i kobieta kapitalni, styl bardzo bogaty i, powiedziałbym, rzetelny (…). Niektóre sceny miłosne doprowadziły mnie do łez. (…) Bardzo jestem przejęty Jane Eyre i bardzo nią ukontentowany. (…) Proszę przekazać autorowi słowa mojego szacunku i wdzięczności, jego książka to pierwsza angielska powieść (…), jaką udało mi się od dłuższego czasu przeczytać”.

„Czy pan sobie wyobraża, że ja tu potrafię pozostać, stając się dla pana niczym? Czy pan mnie uważa za bezduszny automat, za maszynę bez czucia? Sądzi pan, że potrafiłabym znieść, gdyby mi mój kęs chleba wydzierano od ust i kroplę żywej wody wytrącano z czary? Ponieważ jestem biedna, nieznana, nieładna i mała, myśli pan, że i duszy we mnie nie ma ani serca? O, jak się pan myli! Mam duszę, jak i pan, i takież serce! Nie zwracam się teraz do pana tak, jakby nakazywał zwyczaj czy konwenans światowy, ale jak wolny duch do wolnego ducha, tak jak gdybyśmy, przeszedłszy przez śmierć i przez grób, stali przed Bogiem równi, bo i równi przecież jesteśmy!”.

Książka Dziwne losy Jane Eyre Charlotte Brontë dostępna jest jako e-book (EPUB i Mobi Kindle) oraz plik PDF. Audiobook czyta Joanna Niemirska.