Autor: Bolesław Prus,
gatunek: Nowela

Ur.

20 sierpnia 1847 r. w Hrubieszowie

Zm.

19 maja 1912 r. w Warszawie

Najważniejsze dzieła:

Anielka (1880), Powracająca fala (1880), Katarynka (1881), Antek (1881), Kamizelka (1882), Placówka (1886), Lalka (1890), Emancypantki (1894), Faraon (1897), Dzieci (1909)

Właśc. Aleksander Głowacki (pseudonim literacki pochodzi od nazwy rodowego herbu Prus); polski pisarz i publicysta, jeden z najwybitniejszych pisarzy okresu pozytywizmu, teoretyk i twórca podwalin realizmu w polskiej literaturze. Twórczość Prusa bywa zestawiana z dziełami Karola Dickensa i Antoniego Czechowa.
Wcześnie stracił rodziców, wychowywali go krewni, przez pewien czas w Kielcach pozostawał m.in. pod opieką brata Leona, działacza „czerwonych”. Zapewne pod jego wpływem przyłączył się do powstania styczniowego; ranny w głowę, trafił do więzienia w Lublinie. Zwolniony, ukończył gimnazjum w Lublinie i zdał na wydz. mat.-fiz. Szkoły Głównej, ale studiów nie skończył. Pracował jako korepetytor, a nawet robotnik w fabryce Lilpopa, nie rezygnując z samokształcenia (szczególnie interesowała go logika, ale ogłosił też np. artykuł o elektryczności). Publikowanie stałych felietonów w »Niwie« i sławnych Kronik w »Kurierze Warszawskim« zapewniło mu stabilizację materialną; w 1875 r. ożenił się ze swą kuzynką Oktawią Trembińską.
Powieści stawiał za cel dokonywanie rodzaju analizy socjologicznej, wskazywanie istotnych procesów społ. poprzez badanie typów ludzkich ukształtowanych przez aktualne przemiany. Praca literacka miała opierać się na obserwacji, systematyzacji spostrzeżeń i wnioskowaniu.
Prus brał aktywnie udział w wielu akcjach oświatowych i społecznych (np. w organizowaniu Kasy Przezorności i Opieki dla Literatów i Dziennikarzy, obywatelskiej pomocy dla robotników pozbawionych pracy po strajkach w 1905 r.). W testamencie ufundował stypendium dla zdolnych dzieci wiejskich - wypłacane do dziś.

• autor: Iga Gawrońska

Najważniejsi twórcy

G. Boccaccio, M. Cervantes, E. A. Poe, G. Maupassant, A. P. Czechow, H. Sienkiewicz, B. Prus, E. Orzeszkowa, M. Konopnicka, S. Żeromski, J. Iwaszkiewicz, Z. Nałkowska, T. Borowski, J. Andrzejewski, M. Nowakowski, I. Iredyński

Krótki utwór epicki, charakteryzujący się zwięzłością kompozycji, ograniczeniem liczby postaci oraz czasu akcji, jednowątkową fabułą i jednym punktem widzenia. Bogata w konflikty akcja noweli zmierza do punktu kulminacyjnego i zakończona jest puentą.
Wyrosła z ustnych opowiadań o nowinkach (wł. novella), z plotki, anegdoty. Jako gatunek ukształtowała się na przełomie średniowiecza i renesansu. Wraz z nią w literaturze pojawił się bohater mieszczański oraz „doczesna” problematyka obyczajowa i psychologiczna. Współcześnie rygory formalne noweli rozluźniły się.

• autor: Agnieszka Mastalerz