Motif: Rozmowa,
author: Karel Čapek,
genre: Powieść

Ur.

9 stycznia 1890 w Malych Svatoňovicach

Zm.

25 grudnia 1938 w Pradze

Najważniejsze dzieła:

Fabryka Absolutu, Księga apokryfów, Inwazja jaszczurów, Krakatit, R.U.R.

Czeski pisarz, dziennikarz, tłumacz i fotograf.

Był synem lekarza, uczęszczał do gimnazjów w Hradcu Kralove i w Brnie, studiował w Berlinie i w Pradze, gdzie w 1915 r. uzyskał stopień doktora wydziału filozoficznego. Był następnie redaktorem w kilku czasopismach, w latach 1921-1923 pisał sztuki i reżyserował przedstawienia w jednym z praskich teatrów (Divadlo na Vinohradech), a w 1925‒1933 latach był pierwszym przewodniczącym czeskiego PEN Clubu.

Znany przede wszystkim jako autor powieści i dramatów fantastyczno-naukowych, jako pierwszy użył (w dramacie R.U.R.) i rozpropagował określenie „robot”, ukute najprawdopodobniej przez jego brata, Josefa (1887-1945), malarza i współtwórcę niektórych utworów. Jego żoną była aktorka i pisarka Olga Scheinpflugová (1902-1968).

Przed II wojną światową zaangażował się w działalność publiczną, mającą na celu powstrzymanie tendencji faszystowskich i zjednoczenie narodu czeskiego. Zmarł na zapalenie płuc, unikając w ten sposób planowanego przez gestapo aresztowania. Jego brat zginął w obozie koncentracyjnym.

Najważniejsi twórcy

J. Swift, D. Defoe, W. Scott, J. J. Rousseau, J. W. Goethe, V. Hugo, E. J. Brontoe, E. T. A. Hoffman, Stendal, H. de Balzac, Ch. Dickens, I. Turgieniew, L. Tołstoj, F. Dostojewski, G. Flaubert, M. Proust, E. Zola, J. Conrad, T. Mann, R. Musil, A. Gide, J. Joyce, V. Woolf, W. Faulkner, F. Kafka, M. Bułhakow, W. Nabokow, E. Hemingway, J. Barth, J. Cortazar, G. Garcia Marquez, U. Eco, S. King; I. Krasicki, H. Sienkiewicz, J. I. Kraszewski, S. Żeromski, B. Schulz, W. Gombrowicz, Z. Nałkowska, M. Dąbrowska, L. Buczkowski, S. Lem

Podstawowy gatunek epicki czasów nowożytnych, rozwijający się od czasów oświecenia. Powieść, obszerny utwór o swobodnej kompozycji i wielowątkowej, rozbudowanej fabule, najpełniej odpowiada funkcji poznawczej (Stendhal kazał jej być „zwierciadłem przechadzającym się po gościńcu”). Środkiem wyrazu w powieści jest narracja, dialog, mowa zależna (przytoczenie) i mowa pozornie zależna. Ukształtowanie przekazu zależy od tego, czy w powieści występuje narrator wszechwiedzący (auktorialny, trzecioosobowy), narrator pierwszoosobowy, którego wiedza jest ograniczona, czy narrator personalny, posługujący się punktami widzenia przedstawionych postaci.
Rodzaje powieści wyróżnia się w zależności od tematyki, np. powieść science-fiction, psychologiczna, filozoficzna, historyczna, kryminalna, autobiograficzna, polityczna, obyczajowa, przygodowa, podróżnicza.

• autor: Katarzyna Szymańska