Motif: Pożar,
form: Dramat,
genre: Dramat romantyczny

Choć ogień jest jego przyczyną i, by tak rzec, główną substancją – odróżniliśmy od motywu ognia, rozumianego jako jeden z żywiołów przyrody, pożar jako zjawisko wiążące się przede wszystkim ze zniszczeniem. Prawdziwą katastrofę oznaczał pożar dla mieszkańców wsi (gdzie budynki były głównie drewniane; por pożar w Chłopach Reymonta) oraz dla ciasno zabudowanych dzielnic miasta, zamieszkałych z reguły przez biedotę. Wiadomo również, jak wielkie spustoszenia czynią pożary lasów. Poza tym łuny pożarów były nieodłącznym elementem obrazu wojny - celowe podpalenia były częścią strategii walk. Podpalano najczęściej osiedla ludzkie (w celu „pacyfikacji”, czyli zastraszenia ludności cywilnej), ale nie tylko: palono również obszary niezamieszkałe oraz m.in. pola uprawne (w ramach tzw. taktyki spalonej ziemi, czyli odebrania wrogim wojskom źródeł zaopatrzenia w żywność i inne niezbędne do życia oraz prowadzenia walki materiały). W literaturze pożar bywa wykorzystywany również metaforycznie (jako rodzaj kary, upokorzenia pychy itp.). W Ziemi obiecanej Reymonta pożar pełni swoistą rolę deus ex machina.

Najważniejsi twórcy

A. Mickiewicz, Z. Krasiński, J. Słowacki, V. Hugo, A. de Musset, J. Goethe

Gatunek dramatu ukształtowany w epoce romantyzmu (ok. 1789-1848), w nawiązaniu do tradycji teatru szekspirowskiego, hiszpańskiego, opery oraz odmian melodramatu (dramy popularnej w sentymentalizmie). Charakteryzuje się odrzuceniem zasady trzech jedności (akcji, czasu, miejsca), luźną fabułą, kompozycją otwartą, łączeniem elementów przeciwstawnych (tragizmu z komizmem, wzniosłości z groteską, realizmu z fantastyką), podejmowaniem tematyki moralnej, religijnej, historiozoficznej, filozoficznej i politycznej. Akcja koncentruje się wokół przeżyć głównego bohatera, tzw. bohatera romantycznego, odznaczającego się indywidualizmem, buntowniczością, wyobcowaniem, brakiem pokory.
Często przybierał formę dramatu niescenicznego (nieprzystosowanego do wystawiania na scenie), czy też dramatu książkowego. W Polsce nazwa dotyczy szczególnie dramatów napisanych i publikowanych po powstaniu listopadowym.

• autor: Agnieszka Poniecka