Motyw Miłość
w utworze Eros i Psyche

Nie pytaj! Ja schodzę,

jak złodziej nocny i jak sen ulatam,

aby znów wrócić… Moja twarz zakryta:

zna mnie ten tylko, kto mnie nie poznaje —

chociaż mnie zaznał. Tyś moja wybrana —

o tobiem marzył, zanim świat ten jeszcze

dźwignąłem z głębin mętnego chaosu!

Dla ciebiem ziemię zbudował zieloną —

gdyś jeszcze spała, jam na twe przybycie

w kwiaty ją stroił i pobudził ptaki,

aby ci o mnie śpiewały! I oto mojaś

jest, moja! Moja, moja — Psyche!

Na wieki moja!

Mnie nie potrzeba srebra ani złota, —

sławna ja byłam z bogactw i piękności,

miałam ja kwietne i rozległe włości,

a dziś mnie nędzną gna przez świat tęsknota,

i oto idę ja, wygnanka bosa:

nieukojona gna mnie w świat tęsknota —

szukam Erosa!

Idę przez góry, przez ziemie i rzeki,

przez miasta złote, przez szumiące morza,

gdzie słońce gaśnie i skąd wstaje zorza;

przez ludy idę, wypadki i wieki,

królewna niegdyś, dziś wygnanka bosa —

przez wieki idę i przez długie wieki

szukam Erosa!

Walą się w oczach moich złote trony

i złote w proch się rozsypują kruże,

więdną wawrzyny i czerwone róże

i ludy giną, jako sen prześniony —

lecz ja wciąż idę, ja, wygnanka bosa,

gdzieżeś, gdzieżeś, gdzie! Mój śnie! Prześniony!

Szukam Erosa!

Zginął mi niegdyś w błękitów topieli —

na żadnej odtąd nie mogę go drodze

spotkać — i darmo w okrąg świata chodzę:

O! Czyście wy go kędy nie widzieli,

powiedzcie, proszę! — Ja, wygnanka bosa,

błagam was! — Czyście wy go nie widzieli?…

Szukam Erosa!

Znamy go! Dobrześ trafiła, dziewczyno!

My wszyscy tutaj u niego na służbie!

Niektórzy nawet u niego na… żołdzie!

Daj pokój zatem nierozsądnej tużbie

i pij wraz z nami na cześć jego wino;

wieczór — o lepszym pomyślimy hołdzie!

Widzisz! Nie trzeba błąkać się po świecie!

tu Eros włada, to figlarne dziecię,

co na przymknięte oczy sypie kwiecie!

On nie jest dzieckiem! On jest bóg straszliwy,

najstarszy z wszystkich bogów, wiecznie żywy,

z promienną twarzą śród płomiennej grzywy!

On jest jak burza, jak wichr i pożoga,

wichrowe skrzydła w świat go niosą — boga;

za nim tęsknota leci, przed nim trwoga!

On pod swą władzę cały wszechświat garnie,

on uszczęśliwia i zsyła męczarnie —

a w twarz mu spojrzeć nie wolno bezkarnie!

Pleciesz, szalona!

W orfickim sposobie

jest to pojęcie Erosa! — W tej dobie

już przestarzałe!

Doskonała sobie!

On — jeśli zechce — przepali i strawi,

lecz — jeśli zechce — ciszą się objawi,

i — jeśli zechce — podniesie i zbawi!

W nim ja — wygnanka — jestem zakochana,

przez niego w sercu mym się krwawi rana,

jego ja szukam, wszechwładnego pana!

Wierzę, iż przyjdzie… Chwytam głuche wieści,

słucham, czy skrzydło jego nie szeleści,

czy już nie zstąpił, by z mojej boleści

rozpalić słońce ogromnej miłości,

która przeniknie nawet zmarłych kości!

Przyjdzie on mocny — święty…

Hej, wariatko,

gdy tak rozprawiasz o Erosie gładko,

powiedz, skąd znasz go tak dobrze?

Jam w lice

jego spojrzała, gdy mię brał, dziewicę;

dziś noszę w sobie jego tajemnicę…

Szukam go…

Patrzcie! Odżył znów świat bajek!

Oto dziewczyna, co z boga brzemienna

ojca dziecięciu szuka wciąż….

Promienna!

A nie był bogiem tym… wędrowny grajek?

Dajcie jej pokój! — To nie jest tak głupie,

co ona mówi… To jest odkupienia

nauka, szkoda tylko, że fałszywa

jak wszystkie inne…

Nie ma już bólu, ani zła, ni pychy!

Dzieją się pono niepojęte dziwy:

nikt nie jest smutny ani nieszczęśliwy,

nikt nie jest mały i nikt nie jest lichy,

odkąd na łąki, na wzgórza i niwy

z dobrą nowiną zszedł on! Jasny, cichy…

Młodość on niesie na światy, jak zorzę;

w imię miłości przebacza, pociesza —

a kiedy mówi, to słucha go rzesza,

i wiatr go słucha, i szumiące morze,

pasterz od stada, rolnik od lemiesza —

a kędy wnijdzie, witają go: boże!

Bo on tam pono niebiosa otwiera,

pokój i życie daje wiekuiste;

a które serce przeżegna — jest czyste,

a którą duszę wezwie — nie umiera!…

Chrystus — go zowią…

O Chryste! O Chryste!

Nie chcę pokoju! — Na mnie jest klątwa łez,

wieków ból — i pot — i krew,

we mnie się pali straszny ludu gniew —

a wyzwolenie — to jest mój kres!

A choćby drgało… choćby tam gdzieś na dnie

jaka tęsknota spała za… kochaniem,

za głupim cichym szczęściem — to cóż z tego?

Czy się ty łudzisz, że moje ramiona,

co krwawy sztandar wznieść chcą ponad ludem,

mogłyby pieścić? Że te usta moje,

drżące od krzyku płomiennej Wolności,

mogłyby kiedy — pokorne — całować!?

Czy słyszysz głosy one modlitewne,

które cię znowu witają, królewnę,

na złotych błoniach twej wiecznej ojczyzny?

Zamknięte rany twe, zgojone blizny,

które w twych białych stopach ryły ciernie,

kiedyś, za cieniem mym zdążając wiernie,

wygnanka bosa, przez życia bezdroże

szła w uciśnieniu, przez kał ziemi — w zorzę!

A iżeś wszystek zniosła ból i trud,

a iż cię ziemi nie pokalał brud,

chociaż się czepiał twych pielgrzymich szat,

z których wykwitłaś oto — lilii kwiat,

biały, jak ongi, i jeno schylony

rosą łez, którą w przelocie Eony

płaczą nad nędzą bezdenną żywota:

prawdą się iści twa wieczna tęsknota,

i coć snem było jeno w pierwszej dobie,

za czym łamałaś ręce swe w żałobie

— kiedy sen pierzchnął — błądząca śród cienia,

dziś ci się jawą złotą rozpromienia:

oto ja schodzę w jasnych blaskach słońca

na szczęście wielkie, ostatnie, bez końca!

O Eros! Eros! Królu mój i panie!

Tak! — Jam jest EROS, iżem nad otchłanie

Chaosu rękę ściągnąwszy, z bezruchu

wywołał Drgnienie i zakląwszy w duchu,

wywiódł zeń wszechświat stubarwny i złoty,

iżem jest rodzic żądzy i tęsknoty,

która w głąb bije lub w strop niebios modry,

ofiarnik życia, bólu dawca szczodry — —

lecz iż jest we mnie, jako był początek,

i koniec wszystkim rzeczom, których wątek

w pierścień się splata, zapomnienie wieczne

i ukojenie tęsknot ostateczne,

i szczęście wielkie, nieprześnione, ciche: