Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Benedykt de Spinoza

Benedykt de Spinoza

Sortuj:

O autorze

Benedykt de Spinoza
Autor nieznany, domena publiczna, Wikimedia Commons

Benedykt de Spinoza

Ur.
24 listopada 1632 w Amsterdam
Zm.
21 lutego 1677 w Haga
Najważniejsze dzieła:
Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona (1677), Traktat o poprawie rozumu, Traktat teologiczno-polityczny (1670)

Filozof holenderski. Urodził się jako Baruch de Spinoza w rodzinie żydowskich uchodźców, którzy uszli przed prześladowaniami marranów w Portugalii. Z racji pochodzenia i rodzinnych perypetii oraz wrodzonych zdolności Spinoza był poliglotą: znał holenderski, hebrajski, portugalski i hiszpański, obowiązkową wówczas dla parających się nauką łacinę, a także włoski i francuski. Zajmowała go również matematyka, zwłaszcza geometria, i optyka (wyrób szkieł optycznych stanowił zresztą źródło jego utrzymania aż do końca życia). Pierwsza publikacja naukowa Spinozy dotyczyła gramatyki języka hebrajskiego. Wkrótce zwrócił się ku filozofii, wydając najpierw usystematyzowany przez siebie wykład systemu kartezjańskiego (Zasady filozofii Kartezjusza w porządku geometrycznym wywiedzione, 1663), a następnie Traktat teologiczno-polityczny (1670), który zarówno przyniósł mu sławę, jak również przysporzył kłopotów. Traktat trafił na indeks ksiąg zakazanych kościoła katolickiego oraz skonfliktował autora z własną gminą wyznaniową, a nieugięta postawa filozofa doprowadziła do jego ekskomuniki z synagogi w 1656 r. (do końca życia pozostał bezwyznaniowcem; od tego momentu przyjął imię Benedictus).

Kręgi religijne zarzucały Spinozie panteizm i zaprzeczenie idei Boga osobowego (utożsamienie Boga i natury, Bóg jako substancja stanowiąca tworzywo świata) oraz relatywizm moralny (nie ma rzeczy bezwzględnie złych i bezwzględnie dobrych, przyjmują którąś z tych postaci tylko w relacji do konkretnego człowieka czy relacji między ludźmi). Teologowie nie mogli się także pogodzić z jego poglądami na temat duszy: uznawał ją za substancję materialną i przyznawał jakąś jej postać każdemu żywemu stworzeniu. Z drugiej strony oparcie w jego filozofii znalazł wkrótce humanistyczny odłam judaizmu, a w romantyzmie, w związku popularną wówczas teorią Natury zyskał sporą popularność. Z powodu zatargu z teologami Spinoza musiał opuścić Amsterdam, nie udało mu się dłużej zagrzać miejsca w małej miejscowości, gdzie był szykanowany z powodu „bezbożności”, ostatecznie w 1659 r. osiadł na stałe w Hadze, gdzie zmarł 18 lat później na gruźlicę. Choć nie przyznawał racji swoim krytykom, nie chciał zaostrzać konfliktu ideowego: odrzucił m.in. propozycję objęcia katedry filozofii na uniwersytecie w Heidelbergu (warunkiem była deklaracja, że nie będzie głosił treści antyreligijnych), utrzymywał jednak korespondencyjny kontakt z gronem swoich uczniów; większość jego dzieł została opublikowana pośmiertnie w tomie Opera Posthuma.