Przyjaciele Wolnych Lektur otrzymują dostęp do specjalnych publikacji współczesnych autorek i autorów wcześniej niż inni. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur.
- Other:
- Aforyzm
- Akt prawny
- Anakreontyk
- Artykuł
- Artykuł naukowy
- Bajka
- Bajka ludowa
- Ballada
- Baśń
- Dedykacja
- Dialog
- Dramat
- Dramat antyczny
- Dramat historyczny
- Dramat niesceniczny
- Dramat poetycki
- Dramat romantyczny
- Dramat szekspirowski
- Dramat wierszowany
- Dramat współczesny
- Dziennik
- Epigramat
- Epopeja
- Epos
- Epos rycerski
- Epos satyryczny
- Erotyk
- Esej
- Farsa
- Felieton
- Fraszka
- Gawęda
- Gawęda szlachecka
- Humoreska
- Hymn
- Idylla
- Komedia
- Kronika
- Lament
- Legenda
- List
- Manifest
- Melodramat
- Motto
- Nowela
- Oda
- Odczyt
- Odezwa
- Opowiadanie
- Pamiętnik
- Pieśń
- Poemat
- Poemat alegoryczny
- Poemat dygresyjny
- Poemat heroikomiczny
- Poemat prozą
- Pogadanka
- Poradnik
- Powiastka filozoficzna
- Powieść
- Powieść epistolarna
- Praca naukowa
- Proza poetycka
- Przypowieść
- Psalm
- Publicystyka
- Reportaż podróżniczy
- Rozprawa
- Rozprawa polityczna
- Satyra
- Sielanka
- Sonet
- Tragedia
- Tragifarsa
- Traktat
- Tren
- Wiersz
- Wiersz sylabotoniczny
- Przemiana X
Author: Antoni Malczewski
- Ur. 3 czerwca 1793 w Warszawie lub w Kniahininie na Wołyniu
- Zm. 2 maja 1826 w Warszawie
- Najważniejsze dzieła:
- Maria (1825)
W historii literatury figuruje jako autor jednego dzieła (auctor unius
libri). Jest to jednak tekst artystycznie świetny, oryginalny,
wyrastający z nurtu europejskiego ,,czarnego romantyzmu". Choć powieść
poetycka Maria została wydana już po ukazaniu się pierwszego tomu
poezji Mickiewicza, wyznacza ona osobny, niezależny nurt polskiego
romantyzmu i stała się obiektem fascynacji i inspiracji dla wielu
twórców tego okresu (m. in. Słowackiego). Młodo zmarły autor Marii
zyskał sobie sławę poety przeklętego.
Malczewski był z wykształcenia wojskowym i inżynierem. Uczeń Liceum
Krzemienieckiego, służył następnie w Korpusie Inżynierów w Warszawie,
uczestnicząc w budowie fortyfikacji twierdzy Modlin. Mimo
najszczerszych chęci, z powodu kontuzji nogi nie wziął udziału w
wyprawie Napoleona na Moskwę; po klęsce Napoleona służył jeszcze jakiś
czas w wojsku Królestwa Kongresowego (w sztabie kwatermistrzostwa),
szybko jednak, z końcem 1815 roku, podał się do dymisji i wyjechał na
kilka lat zagranicę, początkowo towarzysząc księżnej Lubomirskiej (dla
niej powstał wiersz La petit Ida). Malczewski odwiedził Szwajcarię,
był pierwszym Polakiem, który zdobył Mont Blanc; doświadczenie to
opisał w artykule naukowym opublikowanym w Biblioteque Universelle;
oddźwięk doznanych wówczas przeżyć zapisany został również w jednym z
przypisów autorskich do Marii. Podczas dłuższego pobytu we Włoszech
poznał osobiście Byrona. Odwiedził też Francję i Anglię, interesował
się nowinkami naukowymi, chemią, naukami przyrodniczymi; zafascynowany
tzw. magnetyzmem zwierzęcym (zwanym też mesmeryzmem), zaczął
praktykować techniki zbliżone do dzisiejszej bioenergoterapii. Po
powrocie do kraju w 1820 lub 1821 roku tym sposobem rozpoczął kurację
cierpiącej na histerię Zofii Rucińskiej, z którą związały się ostatnie
lata jego życia. Zmarł w Warszawie, w nędzy (wydanie Marii na
przełomie lipca i sierpnia 1825 nie przyniosło spodziewanych zysków),
wycieńczony fizycznie przez nieznaną do dziś chorobę (może był to
rak). Został pochowany na Powązkach.
Z zachowanych nielicznych drobnych pism, poza wspomnianym wierszu do
Idy, zwraca uwagę wiersz O jak przykro do swoich wracać bez
nadziei!.
Motif: Przemiana
Za pomocą tego motywu wskazujemy najczęściej przemiany wewnętrzne bohaterów. Przykładem może tu być metamorfoza Jacka Soplicy w księdza Robaka, będąca znakiem pokuty za popełnione zło. Jednakże również „cielesne” przemiany stanowią metafory; ich przykłady zostały np. zebrane z mitów przez Owidiusza w Metamorfozach. Wszakże dlatego sowa symbolizuje w naszej kulturze mądrość, że Atena, bogini mądrości, przemieniła się w tego właśnie ptaka. W Pieśni świętojańskiej o sobótce znalazła się m.in. (zaczerpnięta również z Metamorfoz) historia okrutnej zemsty żony, która za gwałt na swej siostrze ukarała męża, podając mu podczas uczty potrawę z jego syna; kiedy nastąpiło rozpoznanie i mąż zerwał się, zapewne w zamiarze odpowiedzenia również zemstą na ten czyn — nastąpiła przemiana i żona stała się jaskółką, jej mąż „dudkiem czubatym”, zaś ofiara gwałtu słowikiem. Przemiana pełni tutaj rolę znaku przejścia od zbytnio już nasyconej realistycznym okrucieństwem opowieści do stylistyki baśni, dzięki czemu następuje ukojenie.