Przypisy

,Weźmiesz sobie cielca młodego na ofiarę zagrzeszną — „Aby dać do zrozumienia, że Święty Błogosławiony poprzez [ofiarę z] tego cielca przebaczył Aharonowi postępek ze sporządzeniem cielca”, Raszi do 9:2 [1]. [przypis tradycyjny]

wezmą sobie, każdy jagnię — „Sens tego przykazania był taki, że konstelacja barana w miesiącu nisan jest w największej mocy, bo jest to [wówczas] znak wschodzący, dlatego [Bóg] nakazał zarżnąć barana i spożyć go, aby uwiadomić, że nie dzięki mocy zodiaku wyszliśmy z [Micraim], ale na mocy dekretu Najwyższego. A wedle opinii naszych mędrców także dlatego, że Micrejczycy czcili [barana jako bóstwo]”, Ramban do 12:3. [przypis tradycyjny]

wezmą z krwi jego — Raszi zauważa, że chodziło o zebranie krwi jagnięcia do naczynia, nie do ręki, zob. Raszi do 12:7. [przypis tradycyjny]

wezwał Faraon Mojżesza — „Po trzech dniach, kiedy zobaczyli światło”, Ibn Ezra do 10:24. [przypis tradycyjny]

wezwał On Mojżesza dnia siódmego — Raszi komentuje: wezwał Mojżesza siódmego siwan, „aby wypowiedzieć Dziesięć Przykazań. I stali [tam] Mojżesz i wszyscy synowie Israela, ale Tora przyznała tu honor Mojżeszowi, [że to on został wezwany]. Inni uczą: obłok zasłonił Mojżesza na sześć dni, po Dziesięciu Przykazaniach, a dni te były na początku owych czterdziestu dni, które Mojżesz spędził na górze, aby otrzymać Tablice, co uczy, że każdy, kto wstępuje do Obozu Szechiny (Boskiej Obecności) wymaga oddzielania przez sześć dni”, Raszi do 24:16 [3]. [przypis tradycyjny]

wezwał też i Faraon — midrasz interpretuje słowo „też” w taki sposób, że początkowo Faraon wezwał małe dzieci, a nawet i swoją żonę, „jako że w Egipcie wszyscy byli biegli w czarach”, Rabeinu Bachja i Chizkuni do 7:11. [przypis tradycyjny]

wezwawszy — hebr. וַיִּקְרָא (wajikra): wezwawszy zapisane jest w Torze w taki sposób, że Alef, ostatnia litera tego słowa, jest pomniejszona, jako że Mojżesz, który zgodnie z tradycją spisywał Torę, pragnął pomniejszać we wszystkim swoje znaczenie, gdyż był człowiekiem niezwykle skromnym, zob. Rosz do 1:1 [1].

Rosz rabi Aszer ben Jechiel (1250–1327), rabin, talmudysta, ważny kodyfikator prawa, znany też jako Rabeinu Aszer, urodził się w Niemczech a zmarł w Toledo.

[przypis tradycyjny]

wezwawszy Mojżesza — „Wszystkie przemowy, wypowiedzi i rozkazy [Boga do Mojżesza] poprzedzone były wezwaniem, co było wyrazem miłości, w taki sposób zwracają się też do siebie aniołowie posługujący […], ale gdy [Bóg] objawia się prorokom innych ludów świata [powiązane jest to ze słowem opisującym] przypadkowe lub nieprzyjemne zdarzenie, jak jest napisane: »I zjawił się Bóg na spotkanie Bileama« (Lb 23:4)”, Raszi do 1:1 [1]. Komentarz nawiązuje do tego, że Tora używa tu rdzenia קָרָא (kara): zawołać, a w przypadku Bileama stosuje rdzeń קָרָה (kara): przydarzyć się. Oba rdzenie brzmią jednakowo, ale różnią się jedną literą.

Raszi skrót od rabi Szlomo ben Icchak (1040–1105), żył we Francji, czołowy żydowski autorytet wśród komentatorów Biblii i Talmudu.

Ponieważ poprzednia Księga kończy się tym, że chwała Boża napełniła Przybytek i Mojżesz nie mógł tam wejść, Bóg musiał go wezwać i zezwolić mu na wejście, a gdy był już wewnątrz Namiotu, słyszał głos Boży dochodzący do niego spomiędzy dwóch cherubów na pokrywie arki, zob. Chizkuni do 1:1 [1].

Chizkuni rabi Ezechiasz ben Manoach, francuski rabin i komentator Biblii z XIII wieku, jego przydomek „Chizkuni” to tytuł jego dzieła, które stanowi jeden z pierwszych komentarzy do klasycznego komentarza Rasziego.

[przypis tradycyjny]

w gęstym obłoku — „[Oznacza to] gęstą ciemność, tak aby [Mojżesz] nie mógł widzieć Boskiej Obecności”, Raszbam do 19:9. [przypis tradycyjny]

wiązkę — „Już trzy gałązki można nazwać wiązką”, Raszi do 12:22. [przypis tradycyjny]

wiatrem wschodnim — „Wiatr wschodni jest najsilniejszy ze wszystkich wiatrów i przy pomocy tego wiatru Święty Błogosławiony wymierza karę złoczyńcom”, Raszi do 14:21. „Bóg użył naturalnego zjawiska, gdyż wiatr [potrafi] osuszyć i zestalić [dna] rzek ”, Raszbam do 14:21. „Wiatr wschodni zmroził błotniste dno morskie”, Sforno do 14:21. [przypis tradycyjny]

widełki — Raszi wyjaśnia, że to rodzaj haków, którymi obracano mięso zwierząt ofiarnych na palenisku ołtarza, zob. Raszi do 27:3 [5]. [przypis tradycyjny]

widząc, że nie ma nikogo — Targum Jonatan wyjaśnia, że Mojżesz w tej chwili zrozumiał, iż wśród potomków tego Egipcjanina i tak nie znalazłby się nikt, kto przeszedłby na judaizm (w domyśle: w takim wypadku jego życie warte by było zachowania) zob. Raszi do 2:12. [przypis tradycyjny]

widział Israel Micrejczyków martwych na brzegu morza — „Morze wyrzuciło [martwe ciała] na brzeg, aby synowie Israela nie powiedzieli: tak jak my wyszliśmy po tej stronie [morza], tak oni wyszli po drugiej stronie, daleko od nas i będą ścigali nas nadal!”, Raszi do 14:30. [przypis tradycyjny]

widział Wiekuisty, iż szedł patrzeć i zawołał doń Bóg — „Był to anioł Wiekuistego, któremu zostało polecone, by przemówił w imieniu Wiekuistego”, zob. Chizkuni do 3:4. [przypis tradycyjny]

 widzieli Boga Israela — midrasz uczy: „[ponieważ] wpatrywali się [w wizję na Synaju] zasłużyli na śmierć, [gdyż nie można oglądać Boga i pozostać przy życiu], ale Święty Błogosławiony nie chciał zakłócać radości [z nadania] Tory, odsunął więc [karę] dla Nadaba i Abihu do dnia uświęcenia Przybytku, a [karę] dla starszyzny aż do [epizodu] gdy lud narzekał i zapłonął przeciw nim ogień Wiekuistego i pochłonął krańce obozu (por. Lb 11:1)”, Raszi do 24:10 [1]. Ibn Ezra wyjaśnia, że to co widzieli, była to wizja prorocka, zob. Ibn Ezra do 24:10 [1]. [przypis tradycyjny]

Wieczny — hebr. אֶהְיֶה (ehje) dosł. będę. „Będę z nimi w tym ucisku, tak jak będę z nimi, gdy będą doznawać cierpień od innych królestw. [Mojżesz] powiedział do Niego: Panie wszechświata! Czyż mam im jeszcze wspominać o jakichś przyszłych nieszczęściach? Dość im już i tego cierpienia! [Bóg] zaś odpowiedział mu: i słusznie rzekłeś, [podaj im Imię] »Będę« [bez dodawania »który będę«]”, zob. Raszi do 3:14. „Pierwsze [słowo] to Imię a dalsze dwa to objaśnienie tego Imienia, czyli: Moje Imię to »Będę«, ponieważ będę i pozostanę niezmienny na wieczność, bez końca, i będę z nimi, gdy będę ich ratować z Micraimu”, zob. Chizkuni do 3:14. Midrasz uczy, że Bóg powiedział do Mojżesza: powiedz im, że Ja jestem Tym, który był i Ja jestem obecnie i Ja będę w przyszłości, dlatego słowo Ehje: Będę, Jestem pojawia się w tym wersecie trzykrotnie, a jako że w odniesieniu do Stwórcy przeszłość i przyszłość są postrzegane jako kategoria teraźniejszości, dlatego wszystkie czasy określone są jednym i tym samym słowem, co wskazuje niezmienność istnienia. Bóg wyjaśnił Mojżeszowi, że Imię Ehje, które nakazał mu obwieścić ludowi, jest tożsame z Wielkim Imieniem [Tetragramatonem] i że są one też jednakie co do znaczenia (oba oznaczają Istnienie) oraz co do ilości liter, zob. Ramban do 3:13. [przypis tradycyjny]

Wieczorem poznacie, że to Wiekuisty wywiódł was z ziemi Micraim — „Ponieważ mówiliście do nas »boście wywiedli nas« (16:3), to wiedzcie, że to nie my wyprowadziliśmy was, ale wywiódł was sam Wiekuisty, a oto sprowadzi dla was przepiórki”, Raszi do 16:6. [przypis tradycyjny]

Wiedziesz łaską Twoją — Ibn Ezra uważa, że chodzi o „słupy obłoku i słupy ognia, bo to Bóg je wiódł”, Ibn Ezra do 15:13. [przypis tradycyjny]

wieko — hebr. כַּפֹּרֶת (kaporet), przykrycie na arkę w formie płaskiej płyty, por. Raszi do 25:17 [1]. Złota pokrywa umieszczana była na arce, z niej wystawały figury złotych cherubów zwrócone do siebie twarzami. Rozpostarte skrzydła cherubów stykały się na górze, otaczając pustą przestrzeń ponad wiekiem i to stamtąd Bóg komunikował się z Mojżeszem (por.Wj 25:22). Słowo kaporet oparte jest na rdzeniu כָּפַר (kafar): pokryć, dokonać przebłagania (pojednania), wymazać winę, uzyskać przebaczenie, odpokutować. Ten sam rdzeń znajduje się w nazwie święta Jom Kipur Dzień Przebłagania. Kaporet oznacza więc miejsce przebłagania lub pojednania, a nazwa ta wskazuje na rolę, jaką wieko odgrywało w rytuale przebłagania w Jom Kipur. Midrasz (Sifrei Dewarim 1:17) sugeruje, że kaporet przynosił przebaczenie za grzech złotego cielca, co wiąże się także z tym, że oba przedmioty wykonane były ze złota. [przypis tradycyjny]

Wiekuistego jest ziemia — „a nie twoja, Faraonie”, Ibn Ezra do 9:29. [przypis tradycyjny]

Wiekuisty — czteroliterowe Imię Boga J-H-W-H, tzw. tetragram, oparte jest na hebrajskim rdzeniu הָיָה (haja): 'być, istnieć'. W judaizmie imię to traktowane jest z wielką świętością i zgodnie z tradycją nie jest wymawiane na głos, lecz zastępowane słowem Adonaj ('Pan') lub Haszem ('To Imię'). Cylkow tłumaczy tetragram jako 'Wiekuisty', zaś słowo אֱלֹהִים (Elohim) jako 'Bóg'. Raszi do 2:5 pisze: «'Wiekuisty' to Jego Imię, 'Bóg' oznacza, że jest On władcą i sędzią nad wszystkim». [przypis tradycyjny]

Wiekuisty — hebr. יהוה (J-H-W-H) Czteroliterowe Imię Boga, tzw. tetragram, oparte jest na hebrajskim rdzeniu הָיָה (haja): być, istnieć. Imię to traktowane jest z wielką świętością i zgodnie z tradycją nie jest wymawiane na głos, lecz zastępowane słowem Adonaj (Pan) lub Haszem (To Imię). Cylkow konsekwentnie tłumaczy tetragram jako Wiekuisty. [przypis tradycyjny]

Wiekuisty imię Jego — „On toczy wojny nie przy pomocy narzędzi wojennych, ale wojuje [mocą] swojego Imienia”, Raszi do 15:3. [przypis tradycyjny]

Wiekuisty jest sprawiedliwy — Chizkuni komentuje, że Wiekuisty jest sprawiedliwy, bo kiedy człowiek prowadzi wojnę przeciw drugiemu, napada go z znienacka, bez ostrzeżenia, natomiast Wiekuisty i ostrzegał, i dawał Micrejczykom szansę na uratowanie dobytku; zob. Chizkuni do 9:27. [przypis tradycyjny]

Wiekuisty szedł przed nimi — werset mówi w taki sposób o wszechobecnym Bogu, ponieważ „Tora mówi językiem zrozumiałym dla ludzi, jako że to moc Wiekuistego szła z Israelem”, Ibn Ezra do 13:21. [przypis tradycyjny]

Wiekuisty, Wiekuisty — „To oznacza cechę Boskiego miłosierdzia, jedno [Wiekuisty] odnosi się do [miłosierdzia Boga] zanim człowiek zgrzeszy, a drugie [do sytuacji], gdy zgrzeszył, ale dokonał teszuwy (skruchy)”, Raszi do 34:6 [1]. [przypis tradycyjny]

Wielce, wielce pomnożę męki — «Udręki związane z wychowywaniem dzieci», zob. Raszi do 3:16. [przypis tradycyjny]

wielki dzień wypoczynku, dzień wypoczynku, święty dla Wiekuistego — hebr. שַׁבָּתוֹן שַׁבַּת קֹדֶשׁ לַה' מָחָר (szabaton szabat kodesz Adonaj), dosł. dzień odpoczynku, święty Szabat dla Boga. Rdzeń שָׁבַת (szawat) oznacza zaprzestać, odpocząć, pochodzący z niego rzeczownik szabaton oznacza całkowity odpoczynek, pełne powstrzymanie się. Słowo Szabat na określenie soboty zachowuje te znaczenia, tutaj dodatkowo podkreśla się aspekt świętości Szabatu. Cylkow, usiłując oddać skomplikowane znaczenie tej frazy użył metody opisowej. Rabeinu Bachja zauważa, że powtórzenie imienia Szabatu w tym wersie podkreśla, że wszystkie aspekty Szabatu są podwójne: porcje manny, ofiary świątynne i psalmy czytane w Szabat, por. Rabeinu Bachja do 16:23. [przypis tradycyjny]

wielonożnych — „To jest stonoga”, Raszi do 11:42 [5]. [przypis tradycyjny]

wiem, że się jeszcze nie obawiacie — „Wiem, że nadal się nie lękacie i gdy tylko nastanie ulga, będziecie dalej trwali w waszym zepsuciu”, Raszi do 9:30. „Wiem, że zanim nas wypuścisz jeszcze przyjdą na ciebie lęk i przerażenie, dużo większe od tego teraz. Lub: wiem, że jeszcze nie dość się boicie, bo pszenica i orkisz nie zostały potłuczone i ciągle macie co jeść”, Chizkuni do 9:30. [przypis tradycyjny]

wieniec złoty — [wieniec ten] był „symbolem Korony Kapłaństwa”, Raszi do 30:3 [2]. [przypis tradycyjny]

wieniec złoty wokoło — jako „symbol korony królewskiej, stół jest bowiem wyrazem bogactwa i wielkości, tak jak mówi się: królewski stół”, Raszi do 25:24 [1]. [przypis tradycyjny]

wieniec złoty wokoło — „Rodzaj [ornamentu w kształcie korony] otaczał szczyt [skrzyni] od góry dookoła. [Becalel] wykonał zewnętrzną skrzynię wyższą od wewnętrznej, tak iż trochę wystawała do góry na grubość pokrywy i jeszcze nieco wyżej. Gdy pokrywa spoczywała na grubości ścianek [arki], wieniec wystawał w górę [zakrywając] całą grubość pokrywy i odrobinę powyżej. [Ten wieniec] był symbolem Korony Tory”, Raszi do 25:11 [2]. [przypis tradycyjny]

winę i występek — hebr. עָוֹן (awon): wina oznacza „grzechy popełniane rozmyślnie”, פֶּשַׁע (pesza): występek oznacza „bunty, które człowiek robi z zuchwałością”, Raszi do 34:7 [3]. [przypis tradycyjny]

w jubileuszu wyzwalają się — „Za darmo”, Raszi do 25:31 [4]. [przypis tradycyjny]

W każdym miejscu w którym oznajmię imię Moje, przyjdę do ciebie i pobłogosławię cię — „[Bóg powiedział:] tam gdzie dam ci pozwolenie na wymawianie Mojego Właściwego Imienia [tetragramu], tam przyjdę do ciebie i pobłogosławię cię, i sprawię, że Moja Szechina (Boska Obecność) spocznie na tobie. Stąd płynie nauka, że Imię Czteroliterowe wolno wymawiać jedynie w miejscu, do którego przychodzi Szechina, a była to Świątynia Jerozolimska, tam dozwolone było kohenom wymawiać to Imię, gdy wznosili ręce, aby błogosławić lud”, Raszi do 20:21. [przypis tradycyjny]

w księgę — „Ten fragment został wypowiedziany w 40 roku wędrówki […] i chodzi tu o Księgę Tory lub może mieli też i inną księgę, zwaną Księga Wojen Wiekuistego (por. Lb 21:14), której my już nie mamy”, Ibn Ezra do 17:14. [przypis tradycyjny]

włos na zakażeniu zbielał — „Z początku był ciemny a teraz zbielał, chodzi tu o minimum dwa włosy”, Raszi do 13:3 [1]. [przypis tradycyjny]

włoży szaty swoje — „Osiem szat, w których pełnił służbę we wszystkie dni roku”, Raszi do 16:24 [3]. [przypis tradycyjny]

w miarę jego [możliwości] spożycia — „Chodzi o osoby zdatne do jedzenia baranka, nie obejmuje to chorych i starszych, którzy nie mogą spożyć [przynajmniej ilości mięsa] wielkości oliwki”, Raszi do 12:4. [przypis tradycyjny]

wnijdzie Aharon do Przybytku zboru i złoży szaty lniane — Raszi wyjaśnia, że nie jest to właściwe miejsce tego wersetu, należałoby go czytać po wersecie 25, zaś porządek służby ofiarniczej w Jom Kipur był następujący: poranna ofiara nieustająca, którą Najwyższy Kohen sprawował w złotych szatach, ofiary z byka i kozła, których krew pryskana była wewnątrz świątyni oraz kadzidło spalane na kadzielnicy, to czynił w szatach lnianych, ofiara z barana należącego do Najwyższego Kohena z i barana należącego do ludu oraz część ofiary dodatkowej, to czynił ubrany w złote szaty, wyniesienie łyżki i kadzielnicy, tu Najwyższy Kohen był w szatach lnianych, pozostała część ofiary dodatkowej i popołudniowa ofiara nieustająca oraz kadzidło spalane na ołtarzu wewnętrznym, tu ubrany był ponownie w złote szaty, zob. Raszi do 16:23 [2]. [przypis tradycyjny]

wół albo osioł — „To samo prawo odnosi się do wszelkich innych zwierząt”, Raszi do 21:33 [4]. [przypis tradycyjny]

wół bodliwy od wczoraj i zawczoraj — „Nie był to [wół] łagodny, było wiadomo, że bodzie, i zdarzyło się to już trzykrotnie”, Raszi do 21:36 [1]. [przypis tradycyjny]

wół ubódł wołu sąsiada — „Czy to rogami, czy [ciężarem] ciała, czy nogą, czy poprzez ugryzienie: wszystko to obejmuje określenie ubódł, oznacza to ogólnie natarcie, uderzenie”, Raszi do 21:35 [1]. [przypis tradycyjny]

wór — czyli „odzież z koziej sierści”, Raszbam do 11:32 [2]. [przypis tradycyjny]

w obozie — czyli „poza dziedzińcem świątyni”, Raszi do 17:3 [2]. [przypis tradycyjny]

w oczach ludu — komentatorzy spierają się, o który lud chodzi: Tur uważa, że odnosi się to do ludu Israela, a Ibn Ezra, że do ludu Micraimu, zob. Ibn Ezra do 11.3 i Tur do 11:3. [przypis tradycyjny]

w ogniu spalicie — Według Chizkuniego spalenie resztek miało być oznaką pogardy dla barana jako bożka, zob. Chizkuni do 12:10. [przypis tradycyjny]

wojna Wiekuistemu z Amalekiem od pokolenia do pokolenia — „Jak długo nad tronem Boga będzie ręka czyli siła sprzeciwiająca się Jego królowaniu, tak długo będzie wojna Boga z Amalekiem, jest tu też odniesienie do Szaula, pierwszego króla Israela, który walczył z Amelekiem, i tak będzie »od pokolenia do pokolenia«, że każdy król, który będzie w Israelu, ma obowiązek prowadzić wojnę z Amalekiem, aż imię Amaleka zostanie wymazane [z historii]”, Tur do 17:16. [przypis tradycyjny]

 wolny — od kary, zob. Ibn Ezra do 21:28. [przypis tradycyjny]

woń przyjemną, na ofiarę ogniową — Raszi wyjaśnia, że ofiara pokarmowa przynoszona z płynną była w całości spalana, wedle porządku: najpierw narządy zwierzęcia potem ofiara pokarmowa, zob. Raszi do 29:41 [1]. [przypis tradycyjny]

woń przyjemna Wiekuistemu — „Przynosząca Mu ukontentowanie, [gdy Bóg może powiedzieć]: rozkazałem i Moja wola została wykonana”, Raszi do 1:9 [3]. [przypis tradycyjny]

woń przyjemna Wiekuistemu — „W przypadku [ofiary z] ptaka napisane jest »woń przyjemna« i w przypadku [ofiary ze] zwierząt napisane jest »woń przyjemna«, aby nauczyć, że [nie jest tak istotne], czy ktoś ofiarowuje dużo czy mało, najważniejsze, by skierował swoje serce ku Niebu”, Raszi do 1:17 [4]. [przypis tradycyjny]

wonią przyjemną — hebr. רֵיחַ נִיחוֹחַ (reach nichoach): woń przyjemna, zapach kojący dla Boga czyli: „duchowe ukojenie przede Mną, bo nakazałem i Moja wola została wykonana”, Raszi do 29:18 [1]. [przypis tradycyjny]

wonności — hebr. סַמִּים (samim): przyprawy, pachnidła używane w kadzidłach, współcześnie także lekarstwo i środek odurzający. Ibn Ezra łączy to ze słowem בְּסַמִּים (besamim): wonności, pachnidła, aromatyczne korzenie i wyjaśnia, iż było to „kadzidło z wonności z [innymi] przyprawami, a być może samim były najważniejszym jego składnikiem”, Ibn Ezra do 30:7 [1]. [przypis tradycyjny]

w piecu jednym — „Z powodu braku opału”, Raszi do 26:26 [3]. [przypis tradycyjny]

Wpisz to dla pamięci — „[Pamietaj że] Amalek nadszedł i zwarł się w walce z Israelem [jako pierwszy], przed wszystkimi innymi narodami”, Raszi do 17:14. Ma to być spisane, „a nie przekazywane jedynie ustnie, aby nie uległo zapomnieniu z biegiem czasu”, Chizkuni do 17:14. [przypis tradycyjny]

w płomieniu ognistym — Bóg chciał, aby Mojżesz przywykł do takich zjawisk, by nie lękał się płomieni i błyskawic w czasie objawienia na Górze Synaj, zob. Chizkuni do 3:2. [przypis tradycyjny]

w podkopie schwytanym będzie złodziej — „W chwili gdy [złodziej] włamywał się do domu”, Raszi do 22:1 [1]. [przypis tradycyjny]

wprost z pola plon jego pożywać będziecie — „Wedle tego co jest na polu, możesz jeść z tego co masz w domu, bo jeśli dla dzikich zwierząt skończy się [plon] na polu i ty musisz wynieść [takie produkty] z własnego domu, co powiedziane jest w odniesieniu do roku szabatowego to samo powiedziane jest w odniesieniu do roku jubileuszowego”, Raszi do 25:12 [2]. [przypis tradycyjny]

wraź to w uszy Jehoszui — „[Bóg] dał Mojżeszowi do zrozumienia, że to Jehoszua wprowadzi lud do Ziemi Israela”, Raszi do 17:14. [przypis tradycyjny]

wraz z całopaleniem, co na drwach — Raszi komentuje, że to uczy, iż codzienna ofiara całopalna powinna była znaleźć się na ołtarzu jako pierwsza, przed wszystkimi innymi ofiarami, zob. Raszi do 3:5 [1]. [przypis tradycyjny]

wrócicie — każdy — do posiadłości swojej — „Ale czyż nie jest już powiedziane (25:10) »wrócicie każdy do posiadłości swojej«? Jednak [ten werset] dodaje sytuację, gdy ktoś sprzedał swoje pole, ale pojawił się syn [tego sprzedawcy] i je wykupił, [takie pole również] wraca do ojca w roku jubileuszowym”, Raszi do 25:13 [1]. Zwrot ziemi „miał miejsce na początku roku”, Ibn Ezra do 25:13 [1]. [przypis tradycyjny]

wrócił do Jitro, teścia swojego — poszedł, by uzyskać jego pozwolenie, ponieważ przysiągł teściowi, że nie odejdzie bez jego zgody, zob. Raszi do 4:18. [przypis tradycyjny]

wróżbiarstwem — hebr. נָחַשׁ (nachasz): zgadywać, uprawiać wróżbiarstwo „Na przykład gdy ktoś, przepowiada [z odgłosów] łasicy lub ptaków, z tego że komuś chleb wypadł z ust, albo że jeleń przebiegł mu drogę”, Raszi do 19:26 [2]. [przypis tradycyjny]

w skrzydłach jej — tu oznacza to „rzeczywiste pióra, ale czyż nawet zwykły człowiek, czując woń palącego się pierza nie doznaje obrzydzenia? Czemu zatem Tora nakazała składać to w ofierze? Aby ołtarz był nasycony i przyozdobiony ofiarą przyniesioną przez biedaka, [jako że ptak bez pierza nie wygląda godnie]”, Raszi do 1:17 [3]. [przypis tradycyjny]

wsławię się przez Faraona — „Kiedy Święty, niech będzie błogosławiony, mści się nad niegodziwymi, Jego imię jest wywyższone i uhonorowane”, Raszi do 14:4. [przypis tradycyjny]

wsławiony świętością — Ibn Ezra komentuje, że chodzi o Boski Tron chwały, zob. Ibn Ezra do 15:11. [przypis tradycyjny]

wspaniały — hebr. נוֹרָא (nora) dosł. straszliwy, budzący lęk. „Będą się bali wypowiadać Twoje chwały, aby ich nie umniejszyć, jak jest napisane: »Ciebie [nawet] milczenie wysławia« (Ps 65:2)”, zob. Raszi do 15:11. [przypis tradycyjny]

W spodnią szatę lnianą, świętą, przyoblecze się, spodnie też lniane będą na ciele jego, — „To uczy, że Aharon wewnątrz [w Najświętszym Miejscu] nie służył w ośmiu szatach [Najwyższego Kohena], w których pełnił służbę na zewnątrz [tego miejsca], jako że zawierały one złoto, a oskarżyciel nie może stać się obrońcą [Aharon prosząc o wybaczenie nie mógł mieć na sobie złota, które przypominałoby o grzechu złotego cielca]. [Wewnątrz służył] w czterech szatach, jakie miał zwykły kohen, które [na tę okazję] były całe ze lnu”, Raszi do 16:4 [1]. [przypis tradycyjny]

Wspomnę wtedy na przymierze Moje z Jakubem, i na przymierze Moje z Icchakiem i na przymierze Moje z Abrahamem wspomnę — „Dlaczego [praojcowie] wymienieni są tu w odwrotnej kolejności? Aby nauczyć, że sam Jakub, najmłodszy [z nich], jest wart tego, [by przez jego zasługi uratowani zostali jego potomkowie], a jeśli on nie jest dość wart, to jest z nim Icchak, a jeśli i ten nie jest wart, to oto jest z nim Abraham, który [bez wątpienia] zasługuje na to. I dlaczego [słowo] „wspomnę” nie jest powiedziane w przypadku Icchaka? [Bóg mówi]: ponieważ prochy Icchaka są widoczne przede Mną, [jakby] były usypane i leżały na ołtarzu, [bowiem Icchak było gotów stać się ofiarą całopalną]”, Raszi do 26:42 [2]. [przypis tradycyjny]

wspomniał Bóg na przymierze Swoje — Bóg przysiągł wszystkim trzem [Praojcom], że da im Ziemię Kanaan, a teraz zbliżał się koniec 400 lat, o których mówił Abrahamowi (por. Rdz 15:13-21), zob. Raszbam do 2:24. [przypis tradycyjny]

Wspomnij na Abrahama — „Jeśli zgrzeszyli przeciwko Dziesięciu Przykazaniom, to [pomnij, że] ich Praojca, Abrahama, wystawiłeś na dziesięć prób, a nie otrzymał za to nagrody, daj mu ją teraz i niech tamte dziesięć zrównoważy za te Dziesięć”, Raszi do 32:13 [1]. [przypis tradycyjny]

wstąpisz potem — ty i Aharon z tobą; a kapłani i lud — Zdaniem Rasziego nie oznaczało to, że wejdą tam Mojżesz, Aharon i koheni wszyscy razem, ale Bóg powiedział do Mojżesza: „ty masz wydzielony obszar dla siebie, Aharon ma wydzielony obszar dla siebie i koheni (kapłani) mają wydzielony teren dla siebie. Mojżesz zbliżył się dalej niż Aharon, Aharon dalej niż koheni, a lud pod żadnym pozorem miał nie przedrzeć się się poza swoją strefę, aby wejść na górę do Wiekuistego”, Raszi do 19:24. [przypis tradycyjny]

wstał Faraon w nocy — on i wszystkie sługi jego — Raszi komentuje, że Faraon wstał z łóżka w nocy, co nie jest zwyczajem królów, i chodził po domach swoich sług, i budził ich, zob. Raszi do 12:30. [przypis tradycyjny]

wstał rano — „5 siwan”, Raszi do 24:4 [2]. [przypis tradycyjny]

Wstań, zrób nam bogi — Rosz uczy, że lud Israela nie miał intencji bałwochwalstwa, a jedynie pragnęli oni mieć sędziego, przywódcę w miejsce Mojżesza, zob. Rosz do 32:1 [1]. [przypis tradycyjny]

wstawał cały lud, stanąwszy — Raszi wyjaśnia, że za każdym razem, gdy Mojżesz wychodził z obozu do namiotu, lud wstawał z szacunku i podziwu dla niego, i nie usiedli, póki nie wszedł do namiotu, zob. Raszi do 33:8 [1,2,3,4]. [przypis tradycyjny]

wstrętną dla Micrejczyków ofiarę — Raszi zauważa, że baran jest jednym z bóstw egipskich, i z tego powodu ofiara z barana, którą składają Żydzi, będzie dla nich czymś odstręczającym; zob. Raszi do 8:22. [przypis tradycyjny]

Wszak będę z tobą — „[Bóg] odpowiedział mu najpierw na pierwsze pytanie potem na drugie. Powiedziałeś: »któż ja jestem, abym poszedł do Faraona?« To nie twoja [misja] tylko [misja] ode Mnie, bo »wszak będę z tobą«”, zob. Raszi do 3:12. [przypis tradycyjny]

wszak nie wiemy, czym służyć mamy Wiekuistemu — „Nie wiemy jak ciężkie będą [wymagania] tej służby, bo może [Bóg] zażąda od nas więcej niż to, co posiadamy”, zob. Raszi do 10:26. [przypis tradycyjny]

wszakże — hebr. אַךְ (ach): wyłącznie, tylko, jednakże, wszakże. Raszi uczy, że wyrażenie to oznacza wykluczenie czegoś, tu ma wykluczyć Szabat z dni pracy nad Przybytkiem. „Mimo tego, że będziecie popędzani gorliwością, śpiesząc się z tą pracą, nie odkładajcie Szabatu z tego powodu!”, Raszi do 31:13 [2]. [przypis tradycyjny]

Wszakże to jadać możecie — Raszi wyjaśnia, że obecnie nie jesteśmy w stanie rozróżniać, które gatunki szarańczy należą do czystych a które nie, zatem nie mamy już tradycji spożywania szarańczy, zob. Raszi do 11:21 [2]. [przypis tradycyjny]

W szałasach mieszkać będziecie — w czasie święta Sukot „nawet ci, którzy mają domy, muszą mieszkać w szałasach”, Raszbam do 23:42 [1]. [przypis tradycyjny]

wszedł Mojżesz i Aharon do Przybytku zboru — Raszi wyjaśnia, że Mojżesz wszedł tam z Aharonem, by nauczyć go jak sprawować rytuał z kadzidłem, zob. Raszi do 9:23 [1]. [przypis tradycyjny]

wszedł Mojżesz w środek obłoku — „Obłok ten był [gęsty] jak dym, ale Święty Błogosławiony zrobił dla Mojżesza ścieżkę przez środek [obłoku]”, Raszi do 24:18 [1]. [przypis tradycyjny]

wszelkie drewniane naczynie — „Nie dotyczy to naczyń z kamienia ani z ziemi”, Raszbam do 11:32 [1]. [przypis tradycyjny]

wszelkiego bydła czystego — chodzi o zwierzęta „czyste rytualnie”, czyli te, które w przyszłości zostaną dozwolone Żydom do spożywania; po siedem sztuk, aby Noach mógł złożyć z nich ofiarę po potopie, zob. Raszi do 7:2. [przypis tradycyjny]

wszelkie naczynie, którym się spełnia robotę — „Nie takie, które służy jako osłona, którą nie wykonuje się żadnych czynności”, Raszbam do 11:32 [3]. [przypis tradycyjny]

wszelkie pierworodne — „Gdy w domu był pierworodny, był on ukarany [tą plagą], tam gdzie nie było pierworodnego, uśmiercony został najstarszy domownik”, Chizkuni do 12:12. [przypis tradycyjny]

wszelkie pierworodne w ziemi Micraim — Raszi sądzi, że dotyczyło to także pierworodnych z innych ludów, którzy przebywali w Micraim, a także pierworodnych Micrejczyków, którzy przebywali poza Micraim, zob. Raszi do 12:12. [przypis tradycyjny]

wszelkie pierworodne z bydła — „[Zwierzęta zostały uśmiercone] ponieważ [Micrejczycy] oddawali im kult, a gdy Święty Błogosławiony wymierza karę jakiemuś ludowi, to karze również ich bóstwa”, Raszi do 11:5. [przypis tradycyjny]

Wszelkie zaklęte, które zaklętym zostało z ludzi — „Gdy ktoś prowadzony jest na egzekucję a inny czlowiek powie: 'zobowiązuję się zapłacić jego wartość', słowa te są bez znaczenia”, Raszi do 27:29 [1]. [przypis tradycyjny]

wszelki pierworodny — „Zarówno pierworodny ojca, [który nie jest pierworodnym dla swojej matki], jak i pierworodny matki, [który nie jest pierworodnym dla swojego ojca]”, Chizkuni do 11:5. [przypis tradycyjny]

Wszelki płaz, który się czołga po ziemi — oznacza to „wszystkie stworzenia rojące się na ziemi, włączając w to osiem pełzających zwierząt, wymienionych [w wersetach 11:29-30] i tu wspomniane jest, że nie wolno ich jeść”, Ibn Ezra do 11:41 [1]. [przypis tradycyjny]

Wszelki pokarm, który się jada, na którym była woda — Raszi uczy, że rośliny jadalne mogą stać się podatne na wchłonięcie nieczystości rytualnej, gdy po oderwaniu od ziemi ulegną zamoczeniu wodą. Nawet wtedy, gdy woda już wyschła, rośliny nadal są podatne na nieczystość. I nie musi być to woda, mogą to być także inne płyny, takie jak wino czy oliwa, zob. Raszi do 11:34 [1]. Pozostałe płyny, do których odnosi się to prawo to krew, mleko, rosa i miód pszczeli, zob. Machszirin 6:4. [przypis tradycyjny]

wszyscy, którzy to słyszeli — Raszi uczy, że to odnosi się do świadków i do sędziów, zob. Raszi do 24:14 [1 i 2]. [przypis tradycyjny]

Wszyscy pomrzemy — כֻּלָּנוּ מֵתִים (kulanu metim) może być także rozumiane jako wszyscy umieramy; „Gdy Hebrajczyk mówił Micrejczykowi: zaczekaj, to oddam ci sprzęty, któreś mi pożyczył, ten mówił mu: zatrzymaj sobie wszytko, tylko idź już, żebyśmy nie pomarli!”, Chizkuni do 12:33. [przypis tradycyjny]

wszyscy synowie Lewiego — „Stąd wniosek, że całe plemię [Lewiego pozostało] praworządne”, Raszi do 32:26 [2]. [przypis tradycyjny]