Form: Liryka,
genre: Hymn,
motif: Szaleństwo

Najważniejsi twórcy

Pindar, Simonides z Keos, Safona, Hilary z Poitiers, Prudencjusz, św. Ambroży, św. Tomasz z Akwinu, F. Hōlderlin, Novalis, V. Hugo, W. Whitman; J. Kochanowski, A. Mickiewicz, J. Słowacki, J. Kasprowicz

Uroczyste, utrzymane w podniosłym tonie pieśni sławiące bogów i bohaterów (pokrewne gatunki to pean, dytyramb, a także biblijne psalmy oraz indyjskie Wedy). Za najdawniejsze uważa się tzw. Hymny homeryckie (VII-V w. p.n.e.). W średniowieczu bujnie rozwijała się twórczość hymniczna związana z liturgią (Te Deum, Stabat Mater, Veni Creator, Dies irae) i kanonizacjami poszczególnych świętych. W Polsce powstało ok. 50 hymnów, gł. na Śląsku i w Krakowie. Najsłynniejszy to Gaude Mater Polonia przypisany Wincentemu z Kielc. W XV w. pojawiały się polskie przekłady hymnów łacińskich. W renesansie pisano hymny nawiązujące do starożytnych greckich wzorów. Od romantyzmu hymn przekształcił się w patetyczny utwór liryczny o swobodnej formie i tematyce etycznej, egzystencjalnej, czy filozoficznej.

• autor: Karolina Moczulska

Symptomem szaleństwa jest przede wszystkim zachowanie przeczące zdrowemu rozsądkowi. Dlatego na ogół jest ono oceniane negatywnie. Wyjątek stanowi okres romantyzmu, kiedy rozumowi przeciwstawiano alternatywne władze poznania i oceny rzeczywistości (często określane mianem serce). Szaleństwo zyskało wówczas inne znaczenie: przekroczenia (transgresji) w kierunku rzeczywistości duchowej lub ku doznaniom mistycznym. Pod tym hasłem gromadzimy fragmenty dotyczące samego stanu (opisów i definiowania obłędu), osobne hasło mamy na naszej liście dla osób pozostających w stanie szaleństwa (lub o to podejrzewanych).