Motif: Żebrak,
author: Bogdan Wojdowski,
genre: Powieść

Żebraka charakteryzuje wyzucie z własności, skrajna bieda, a poprzez to — umiejscowienie na samym dole hierarchii społecznej. Tymczasem w myśl ewangelicznej obietnicy: „ostatni będą pierwszymi” wielu świętych świadomie decydowało się na los żebraczy (m.in. święty Aleksy).; w średniowieczu powstawały zakony żebracze.

Ur.

30 listopada 1930 w Warszawie

Zm.

21 kwietnia 1994 w Warszawie

Najważniejsze dzieła:

Chleb rzucony umarłym (1971); Mały człowieczek, nieme ptaszę, klatka i świat (1975); Wakacje Hioba (1962); Konotop (1966); Maniuś Bany (1980); Krzywe drogi (1987); Tamta strona

Pisarz, krytyk literacki i teatralny, publicysta. W 1954 r. ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Był redaktorem "Przeglądu Kulturalnego" i "Współczesności". Debiutował najpierw na łamach "Twórczości" opowiadaniem Poszukiwanie w 1956 r., a następnie zbiorem nowel Wakacje Hioba, który przyjęto z uznaniem.
Niewątpliwie najbardziej znana jest jego powieść z 1971 r. Chleb rzucony umarłym, która doczekała się ośmiu wydań polskich oraz licznych przekładów, m.in. na angielski, niemiecki, hebrajski, japoński i hiszpański. Oparta na motywach biograficznych proza wykorzystuje chwyt narracyjny znany z opowiadań Borowskiego. Głównym bohaterem jest syn tapicera, dwunastoletni Dawid, który wraz z rodzicami trafia do warszawskiego getta i dzieli losy jego mieszkańców aż do akcji likwidacyjnej rozpoczętej w lipcu 1942 r. Swoisty appendix do powieści stanowi zbiór Mały człowieczek, nieme ptaszę, klatka i świat zawierający sześć opowiadań, których akcja toczy się "po aryjskiej stronie" oraz mikropowieść Ścieżka o losach Alki, dziewczyny ocalałej z Zagłady. Dopełnienie tego nurtu prozy Wojdowskiego stanowi, obok zbioru opowiadań Krzywe drogi (1987), wydana pośmiertnie powieść Tamta strona.
Tematyka, którą podejmował Wojdowski nie ograniczała się do wątków wojennych i żydowskich. Drugim ważnym nurtem jego twórczości jest świat wsi i przedmieść, odtwarzany z wyczuciem szczegółu i zdradzający dobry słuch autora do języka społeczności go zamieszkujących (por. powieść Konotop oraz zbiór opowiadań Maniuś Bany). Natomiast eseje i teksty krytycznoliterackie zostały zebrane w tomie Mit Szigalewa z 1982 r.

Najważniejsi twórcy

J. Swift, D. Defoe, W. Scott, J. J. Rousseau, J. W. Goethe, V. Hugo, E. J. Brontoe, E. T. A. Hoffman, Stendal, H. de Balzac, Ch. Dickens, I. Turgieniew, L. Tołstoj, F. Dostojewski, G. Flaubert, M. Proust, E. Zola, J. Conrad, T. Mann, R. Musil, A. Gide, J. Joyce, V. Woolf, W. Faulkner, F. Kafka, M. Bułhakow, W. Nabokow, E. Hemingway, J. Barth, J. Cortazar, G. Garcia Marquez, U. Eco, S. King; I. Krasicki, H. Sienkiewicz, J. I. Kraszewski, S. Żeromski, B. Schulz, W. Gombrowicz, Z. Nałkowska, M. Dąbrowska, L. Buczkowski, S. Lem

Podstawowy gatunek epicki czasów nowożytnych, rozwijający się od czasów oświecenia. Powieść, obszerny utwór o swobodnej kompozycji i wielowątkowej, rozbudowanej fabule, najpełniej odpowiada funkcji poznawczej (Stendhal kazał jej być „zwierciadłem przechadzającym się po gościńcu”). Środkiem wyrazu w powieści jest narracja, dialog, mowa zależna (przytoczenie) i mowa pozornie zależna. Ukształtowanie przekazu zależy od tego, czy w powieści występuje narrator wszechwiedzący (auktorialny, trzecioosobowy), narrator pierwszoosobowy, którego wiedza jest ograniczona, czy narrator personalny, posługujący się punktami widzenia przedstawionych postaci.
Rodzaje powieści wyróżnia się w zależności od tematyki, np. powieść science-fiction, psychologiczna, filozoficzna, historyczna, kryminalna, autobiograficzna, polityczna, obyczajowa, przygodowa, podróżnicza.

• autor: Katarzyna Szymańska