Motif: Wojsko

Bezwładny obóz groźnym snem usypia:

Tam się błysk stosu ostrza piki czépia;

Tu wpół dobyty nóż czasem zabłyska

Jak rozdrażnionej gadziny oczyska.

Gdzieniegdzie znowu spod burki kosmatej

Sen niespokojny wychylił pół twarzy

I przez sen widać, co każda z nich marzy,

To z brwi marszczonych, to z wargi wąsatej:

Na tej śmiech dziki, klnące słowa na tej.

A tam przyjaciel i wierny, choć panu,

Koń, ułożony tuż pod pana bokiem,

Strzeli niekiedy przebudzonym okiem

Niby kochanie śród świata tumanu.

W samej cichości obraz niespokojny

Nadzieją mordów kołysanej wojny.

Wpółchmurny księżyc pozierał nieśmiało;

Rzęsne się błyski sypały z oręża;

A szyk doborny, koń w konia, mąż w męża,

W nieprzełamanym i niemym szeregu

Sunął po jarów górującym brzegu.

Tylko szeleści sztandar rozwiniony,

Jak gdyby szeptał już naprzód pacierze

Po duszach, które śmierć za chwilę zbierze;

A czasem trąbka wrzaśnie w przykre tony.

Żeby tylko, chowaj Boże,

Nie napotkać gdzie ślimaka…

Jak nic drogę zajść nam może,

A to straszny zawadiaka!

Płaszcz zwinięty ma na grzbiecie,

Różki stawia na widecie.

Wali tego cała rota:

— Raz, dwa, trzy, i marsz, piechota!

A nad nimi lecą osy,

Grają, trąbią wniebogłosy,

Aż się echa w boru gonią…

Nie zaczepiaj, bo pod bronią!

Zaraz brzęk się ozwie krótki,

Do ataku brzęk pobudki,

Zaraz idą na bagnety…

Utnie która? — Gwałtu, rety!

A tam siedzi we fortecy

Pająk, co ma krzyż przez plecy

I krzyżakiem się nazywa:

Bestia sroga a złośliwa!

Myślisz — nic, a tu zasadzka:

Jak nie chwyci cię znienacka,

Jak nie zwiąże w łyka, w sznury,

To nie poznasz własnej skóry.

I choć nic cię nie zaboli,

Wziętyś, bratku, do niewoli!

Co krok strachy, co krok trwogi…

Z wojskiem ciągną marudery

Gąsienice w poprzek drogi;

A od głównej gdzieś kwatery

Adiutanty złotem świecą,

Na motylich skrzydłach lecą,

Aż im z czubów idzie para:

— Lewo w tył, i — naprzód, wiara!

Idą nad nami zmieszani z tłumem,

Krok takt wybija, takt w trumny stuka.

Wiatr krzyże schylił, deszcz wstęgi spłukał,

We mgłach nad nami jak kasztan szumi.

Barwną konnicą, szarą piechotą,

Ciągną nad nami w poranki słotne —

Piersi nas bolą, wieńce nas gniotą,

Wieńce blaszane, wstęgi wilgotne!

Niepokój szumi w warszawskim wietrze,

Stada jaskółek w górę wzleciały —

To tylko z chwastów, z ścierni sczerniałych,

Wilgoć trująca sączy się w przestrzeń.

Ciągną nad nami, płyną zwycięsko

Kwiaty u hełmów, w lufach gałązki…

O, matko-śmierci! W wietrze się trzęsą

Bezlistne drzewa — rózgi liktorskie!…

Czy te, lub inne jeszcze dotkliwsze katusze,

Zlały swój wrzący ukrop na młodzieńca duszę,

Ci, co za nim rzędami w śklniącej gonią fali,

Na smutek swego wodza niewiele zważali.

Każdy myślał — i chociaż różnica w sposobie,

W tym przecież podobieństwo — że każdy o sobie;

A jednak każdy gotów z wzniesionym żelazem

Rzucić się w ciennik Śmierci — za jednym rozkazem.

Bo już — przez swoje czaty ich Han ostrzeżony

Zebrał znaczniejsze ordy w taniec ulubiony;

Tam — za wsią stoją — całe zakrywają pole —

Bór w lewo — strumień w prawo — a oni w półkole.

Widzi ich dobrze Wacław; ale razem zważa,

Że napad uchybiony na zgubę naraża.

Jak się cofnąć przez ogień? Ej! któż zdoła minąć,

Co mu niebo przeznaczy — zwyciężyć czy zginąć?

«Czyja wola, to za mną» — rzekł, i spiął rumaka,

Co nim się rzucił w pożar, zżyma się i wskaka

(Mniej ów, niźli Graf Wacław, odważny i dziki).

Jakżeby wodza polskie odstąpiły szyki?

To i oni w płomienie — wśrzód blasku pożogi,

Przez głownie i zarzewia, szukają swej drogi.

Już za wsią — i wraz szybko, sfornie, lekko, śmiało,

Rozwinęło się wojsko; i w linii ostało.

Zagrzmiały wszystkie trąby jednym strasznym dźwiękiem —

Porwały się kopyta z jednym głośnym brzękiem,

A prychające konie i schylone ciała

Jednym pędem uniosła i Zemsta, i Chwała.