Motif: Przekleństwo,
period: Barok,
genre: Komedia

Używając tego hasła wskazujemy przykłady szczególnego naznaczenia egzystencji, jakiego doświadcza choćby Judasz w jednym z Hymnów Kasprowicza: jest wyrzutkiem ludzkości i po zdradzie, którą popełnił, nic co zrobi nie może już wyjść na dobre. Niekiedy poczucie przekleństwa ciążącego na danej osobie może być elementem pejzażu wewnętrznego i indywidualnym jedynie odczuciem. Innym razem przekleństwo może być sygnalizowane przez zachowanie całej grupy; w związku z tym motywem można też mówić o ziemi czy miejscu przeklętym.

Czas

pocz. XVII — połowa XVIII w.

Najwybitniejsi twórcy

europejscy: G. Marino, L. de Gongora, T. Tasso, L. Ariosto, P. Calderon, L. de Vega, J. Milton, P. Corneille, Moliere, J. de La Fontaine, Ch. Perrault; polscy: M. Sęp Szarzyński, D. Naborowski, J. A. Morsztyn, W. Potocki, J. Ch. Pasek, P. Skarga

Reprezentatywne gatunki

wiersz liryczny, sonet, tragedia, komedia, tragikomedia, epos rycerski, pamiętnik, commedia dell'arte, opera

Epoka w historii kultury i sztuki między renesansem a oświeceniem, naznaczona konfliktami religijnymi (reformacja i kontrreformacja). Nazwa pochodzi być może od portug. barocco — nieregularna perła, co podkreślałoby dziwność, kapryśność i ozdobność obowiązującego wówczas stylu. Lubowano się w efekcie zaskoczenia, figurach nagromadzenia i inwersji, metaforach, dążono do uchwycenia ruchu. Podstawową cechą baroku był kontrast i dysonans: stąd współistnienie poezji metafizycznej, czy mistycznej z opiewającą „światową rozkosz”, dworskiej z sowizdrzalską, wątków mitologicznych z biblijnymi, scen makabryczno-naturalistycznych (często w związku z charakterystycznym motywem danse macabre, czy vanitas) z fantastycznymi. W Polsce rozkwita sarmatyzm.

Najważniejsi twórcy

Arystofanes, Antyfanes, Menander, Plaut, Terencjusz; W. Shakespeare, Moliere, A. P. Czechow, F. Dürrenmatt; J. U. Niemcewicz, F. Zabłocki, A. Fredro, G. Zapolska, S. Mrożek

Jeden z podstawowych gatunków dramatu, powstały już w starożytności z pieśni ku czci Dionizosa. Przedstawia bohaterów w sposób wesoły, satyryczny. Cechuje się nieskomplikowaną akcją z pomyślnym zakończeniem. Dominują w nim różne formy komizmu: sytuacyjny, charakterologiczny i językowy. Stosowane są także satyra, a niekiedy i groteska. W nowożytności (od renesansu) rozwinęły się różne rodzaje komedii: charakterów (Skąpiec Moliera), sytuacyjna (Damy i huzary A. Fredry), intrygi (Śluby panieńskie A. Fredry), polityczna (Powrót posła J. U. Niemcewicza), obyczajowa (Moralność pani Dulskiej G. Zapolskiej), tragikomedia (Wizyta starszej pani F. Dürrenmatta).

• autor: Magda Witczak