Motyw: Księżyc

Księżyc jak w północ, wznosząc się powoli,

Coraz nam rzadsze pokazywał gwiazdy,

Idąc przez obłok to ciemny, to biały,

Jak pieczęć w ogniu czerwienił się cały.

Samo te ciemne plamy formowało

Wtedy planeta z tej lub owej strony

Ze swojej treści byłby pozbawiony,

Albo wciąż łudząc twoich oczu wartę,

Zmieniałby ciągle swojej księgi kartę;

Jak ciało zwierza, co w swym całym toku

Miąższość, to chudość pokazuje oku.

Gdyby twój pierwszy domysł był prawdziwy,

W zaćmieniach słońca miałbyś dowód żywy;

Słoneczny promień mógłby przejść bez szkody

Przez krąg księżyca, jak przez przeźrocz wody,

Co jednak nie jest: a więc przez dowody

Drugi twój domysł gdy zwycięsko zbiję,

Fałszywość sądu twojego wykryję.

Jeśli to rzadkie ciało nie przenika

Na skroś księżyca, snadź w nim punkt spotyka,

Gdzie przeciwieństwo jego nie pozwala

Postąpić dalej. Stamtąd się zapala,

Odbija promień, co odblaskiem zowiem,

Jak farba przez szkło podszyte ołowiem.

Lecz powiesz, promień w tej części księżyca

Daleko ciemniej jak w innej przyświeca,

Bo się odbija z większej głębokości.

Z tego zarzutu możesz zawsze w porę

Wyzwolić siebie wprost przez doświadczenie,

Źródło, skąd płyną waszych sztuk strumienie.

Weź trzy zwierciadła, w jednej odległości

Dwa staw przed sobą, trzecie dobrze dalej;

Między dwa pierwsze potem zwróć twe oczy

Niech tylko świecznik, co za tobą gore,

W ich się troistej odbije przeźroczy.

Chociaż najdalsze słabszy blask zapali,

Jako w dwóch bliższych w dalszym równie żywo

Ujrzysz odbite świecznika ogniwo.

Teraz jak ziemia, która się zieleni

Spod warstwy śniegów od ciepłych promieni,

Duch twój z fałszywych sądów się wyzwoli,

Światło tak żywe przyjmie z mojej woli,

Że sam zabłyśnie w jego aureoli.

W niebie, w stolicy bożego pokoju,

Wiruje sfera co najszybszej jazdy;

W niej jest treść, ziarno wszech bytów rozwoju.

Niebo następne, gdzie się roją gwiazdy,

Ten byt rozdziela na różne planety

Z sił rozmaitych zarodem poczęte,

Odeń oddzielne, jednak nim objęte.

Ten łańcuch bytu inne sfery splata,

Osobnym ruchem każda krąży sfera,

Według różnicy, co się w niej zawiera!

Każdą jej pociąg pędzi do jej mety.

Jak widzisz teraz, te narzędzia świata

Szczeblami siły, jakie z góry biorą,

Podają gwiazdom, co pod nimi gorą.

Ile twe oczy wzrok wytężyć mogą,

Patrz, ja ku Prawdzie jaką idę drogą,

Jeśli dojść do niej pałasz żywą chęcią.

Sfery te stałym podległe warunkom,

Siłę, co ciała ich w przestrzenie miota,

Błogosławionym chciej przyznać kierunkom,

Jak kowalowi dzieło jego młota.

To ósme niebo, gdzie gwiazd tyle świeci,

Od Arcyducha ma ruch, jakim leci,

Staje się jego obrazem, pieczęcią.

Jak w prochu twoim członki twe porusza

I różno władze rozwija twa dusza,

Arcyduch tak swą dobroć rozmnożoną

Zlewa na gwiazdy i szczepi w ich łono,

Sam kołujący na swojej jedności.

Każda więc siła w swe ciało szlachetne,

Które ożywia, wnika rozmaicie

I z nim się wiąże jak z tobą twe życie:

A że wypływa z natury wesołej,

Świeci jak w oku skra żywej radości.

Więc nie ciał zsiadłych i ciekłych żywioły

Robią, że światła nierównie są świetne,

Ale ta siła z wszechmocą duchową,

Która jest sama zasadą formową

Wedle potęgi, jaką ma jej władza,

To, co jest ciemne i jasne, wyradza».

W skośny stół z matowej czerni

księżyc wylał płytką rzeką

szumią ciszą w szklany werniks

gwiazdy spadłe niedaleko

Czegoś leniwiej księżyc dziś wieczorem marzy;

Jak piękność, co w poduszek licznych tonąc puchy,

Nim zaśnie — pieści rączką, z zadumą na twarzy,

Pierś swą roztargnionymi, leciutkimi ruchy.

Na atłasowych grzbietach pięknej chmur lawiny,

On dziś — jak konający — w długich spazmach tonie,

Lub okiem ściga białych obłoczków seciny,

Które płyną jak kwiecie przez lazuru błonie.

A gdy czasem, tonący w leniwej niemocy,

Na ziemię łzę ukradkiem zroni w cieniach nocy,

Poeta, nieprzyjaciel snu, dusza marząca,

Zaraz w dłoń swoją zbierze tę bladą łzę żalu,

O odbłyskach tęczowych jak odłam opalu,

I w sercu swym umieści, z dala oczu słońca.

Powłóczyste spojrzenie kokietki ponętnej,

Które śliźnie się ku nam jak promień wieczoru

Blady — słany przez księżyc drżącemu jezioru,

Kiedy w nim przejrzeć pragnie swój wdzięk obojętny;

Ty, którą noc tak wdziękiem stroi!

O! słodko mi, gdy rozmarzony,

Skłoniwszy skroń ku piersi twojej,

Słucham wód skargi nieskończonej!

O, błoga nocy, wodo śpiewna,

Księżycu, drzewa, co tak drżycie:

Ta wasza tęskność, czysta, rzewna —

Jest to miłości mej odbicie.

Późno już było; na kształt nowego medalu

Pełnia podnosiła lice,

A uroczystość nocy spływała jak fala

Na śpiące grodu ulice.

Jakże tu można zasnąć,

Kiedy księżyc stanął ponad sosną

I w tych blaskach, które nie chcą gasnąć,

Wszystkie drzewa, jakby srebrne, rosną?