Motyw: Kara

A mistrz mi na to: «Tak, proszę, nie myślij,

Oni już tutaj z brudem życia przyszli.

Tu wiecznie będą tłuc się jak obecnie,

Tak skąpcy, jak ci, co tracili mienie;

Ci wstaną na sąd z głową pozbawioną

Włosów, a tamci z pięścią zacieśnioną.

Ci, co skąpili, i ci, co trwonili,

Za grzech ten piękny świat nieba stracili;

Patrz na ich karę, ta więcej ci powie,

Niżbym w wymownym wypowiedział słowie.

A Centaur mówił: «Oto jak z tej strony

Strumień krwi widzisz wyraźnie zniżony,

Z drugiej natomiast więcej cięży do dna,

Aż tam do miejsca, gdzie karania godna

Cierpi tyrania. Do tego to łoża

Pchnęła na wieczność sprawiedliwość boża

Attylę, co był jej biczem na ziemi,

Pirrusa, Seksta i tamże wraz z niemi,

Za każdym tego kipieniem łożyska,

Renierom obu z Pazzi i z Korneto,

Którzy to niegdyś w ziemskim życiu swoim

Po wielkich drogach słynęli rozbojem,

Na wieczne czasy łzy gorzkie wyciska».

Rzekł i wstecz potem szedł tym samym brodem.

Kiedy dusza dzika

Samochcąc z swojej klatki się wymyka,

Zaraz w krąg siódmy Minos ją odsyła.

I bez wyboru jej miejsca w tym lesie

Los ją tam rzuca, gdzie ją wiatr zaniesie.

Tam i kiełkuje jako z ziarnem plewa,

Puszcza latorośl, staje się pniem drzewa;

Harpije drzewa karmiąc się liściami.

Robią mu boleść; ząb, co go bezcześci,

Otwiera przejście dla tejże boleści.

Jak innym duszom i nam by się chciało

Zebrać swe prochy rozwiane wiatrami;

Lecz nie nam w swoje ubierać się ciało,

Bo chcieć niesłusznie za życia, czy w grobie.

Mieć to, co sami odejmujem sobie.

My je przywleczem w tę puszczę żałobną,

A każde ciało zawiśnie osobno

Na drzewie swego cierpiącego cienia».

Jeszcześmy pilne dawali baczenia,

Sądząc, że pień chce mówić jakieś słowa,

Kiedy nas wrzawa zadziwiła nowa,

Jak łowca, który posłyszy trąb wrzawę,

Gdy dzik na przesmyk swój ściąga obławę

I wystrzał broni, i łowców hałasy.

Gdy zwierza ryczą, a ich rykiem lasy.

Tam gdzie siedziały nieszczęśliwe duchy.

Boleść tryskała przez oczy ich łzami,

Podnosząc ręce od ruchu mdlejące,

Żar odsuwały, to piaski gorące;

Jak psy w skwar letni pyskiem, to łapami

Ich kąsające opędzają muchy.

Próżno oczyma przeglądałem twarze

Okaleczałe w tym bolesnym żarze.

Nikogo w takiem zebraniu niemałem,

Nie mogłem poznać, lecz zauważałem,

Z każdego szyi zwisała kaleta,

Godłem i barwą każda rozmaita;

Ich oczy, zda się, że pasły się nimi.

Grzesznik wytykał z jamy każdej dziury

Nogi po uda, resztę jego ciała

Więziła w środku swego lochu skała.

Dwie stopy płomień przypalał jaskrawy,

Boleść tak silnie miotała nóg stawy,

Że mógłby zerwać i więzy, i sznury.

Jak napojone przedmioty oliwą

Pochwycą płomień w sam wierzch wyciągnięty,

Tak płomień sięgał ich palców od pięty.

A ja do wodza: «Niech nie rusza kroku!

Spytaj, w tę jamę wtrącono go za co?

Znałem go, był on krewki i ladaco».

Grzesznik to słysząc, nie unikał wzroku,

Zwrócił się do mnie z twarzą obojętną,

Na której smutne wstyd wycisnął piętno.

«W takiej mię nędzy» duch przemówił potem

«Widząc, o! większym nabawiasz kłopotem

Niż gdym się z moim rozstawał żywotem.

Zadość uczynić twojej chęci muszę,

Skradłem kościelne sprzęty i ozdobę,

Winę zwalając na drugą osobę;

Ostrzeż ode mnie dwóch najlepszych z Fano,

Andziolello i Gwido ich miano,

Że niespodziane czeka ich męczeństwo.

Gdy zmysł proroczy widzi tu niesłabo,

Wrzucą ich w morze w porcie Katoliki;

Bo od Majorki do Cypru zatoki

Neptun nie widział nigdy takiej zbrodni,

Gdzie wciąż koczują greckie rozbójniki.

Zdrajca rządzący, chociaż jednooki,

Krajem, którego duch, co za mną kroczy,

Nie chciałby nigdy widzieć w żywe oczy,

Sprosi ich w gości, zdradzi najniegodniej,

Czym ich uwolni od ślubów ofiary

Przeciw wiejącym wiatrom od Fokary».

Gdzie był ostatni klasztor Złych Tłumoków,

Krzyki boleści, co w mej czułej duszy,

Ile ich było, razem się zmieniły

W żelazne strzały, tak serce raniły,

Tak, że rękoma zatykałem uszy.

W miesiącu sierpniu społem tłum zebrany

Chorych z Maremmy i Waldikijany

I co w sardyńskich szpitalach się mieści,

Dałby nam chyba obraz tych boleści.

Z jamy buchały podobne wyziewy,

Jakimi dysze zgangreniałe ciało.