Theme Dorosłość
in work Wędrowiec i jego cień

Sztuka, jaka płynie od Homera, Sofoklesa, Teokryta, Calderona, Racine'a, Goethego, wynik nadmiaru mądrego i harmonijnego trybu życia — oto sztuka prawdziwa, do której w końcu uciekać się będziemy, kiedy sami staniemy się mądrzejszymi i bardziej harmonijnymi; nie jest nią ów barbarzyński, chociaż tak zachwycający, wybuch gorących i różnobarwnych rzeczy z duszy nieokiełzanej i chaotycznej, przez który dawniej, będąc młodzieńcami, rozumieliśmy sztukę. Rozumie się jednak samo przez się, że w pewnych epokach życia sztuka egzaltowana, podniecająca, wroga wszystkiemu, co uregulowane, monotonne, proste, logiczne jest potrzebą konieczną, którą artyści zaspokoić muszą, żeby dusza w takich okresach nie wyładowywała się na innej drodze w formie rozmaitych nadużyć i nieprzyzwoitości. Potrzebują owej zachwycającej sztuki bezładnej młodzieńcy tacy, jakimi najczęściej bywają, przepełnieni i fermentujący, niczym bardziej nie męczeni niż nudą — potrzebują jej kobiety, którym brak dobrego, wypełniającego duszę zajęcia; lecz tym gwałtowniej pałają tęsknotą za zadowoleniem bez zmiany, za szczęściem bez ogłuszenia i pijaństwa.

Tylko z konieczności być żołnierzem cywilizacji. — W końcu, w końcu dopiero uczy się człowiek tego, czego nieznajomość, młodzieńcem będąc, tak drogo przypłacał: że przede wszystkim należy wykonywać tylko rzeczy doskonałe, po wtóre, wyszukiwać rzeczy doskonałe, gdziekolwiek by się znajdowały i pod jakąkolwiek by nazwą się znajdowały: że natomiast wszystkiemu, co złe i mierne, natychmiast, bez walki, z drogi się schodzi, i że już wątpienie o dobroci pewnej rzeczy — jakie przy smaku bardziej wyćwiczonym powstaje szybko — winno być policzone za argument przeciw niej i powód do zupełnego jej unikania; choćbyśmy mieli nawet nieraz zbłądzić i trudniej dostępne dobro wziąć za zło i niedoskonałość. Tylko ten, kto nie umie nic lepszego, winien wziąć się za bary jako żołnierz cywilizacji z nikczemnością świata

Każda filozofia jest filozofią pewnego okresu życia. — Wiek życia, w którym filozof znalazł swą naukę, rozlega się w niej — i nie może on zapobiec temu, choćby nie wiem jak czuł się wyższym nad czas i chwilę. Tak filozofia Schopenhauera nie przestaje być odbiciem wrzącej i melancholijnej młodości — nie jest to sposób myślenia dla ludzi starszych; tak filozofia Platona przypomina środek trzydziestki, kiedy prąd zimny i gorący zazwyczaj o się uderzają i wytwarzają pył i delikatne chmurki, a w okolicznościach i chwilach sprzyjających tworzą tęczę czarującą.

Dziecko, zarówno jak mąż, we wszystkim, co przeżywa, czego się uczy, widzi drzwi: lecz dla męża są to drzwi wyjściowe, dla dziecka zaś przejściowe.