- Ur.
-
8 września 1746
w
województwo ruskie
- Zm.
-
5 lipca 1817
w
Końskie
- Najważniejsze dzieła:
- Podolanka wychowana w stanie natury, życie i przypadki swoje opisująca (1784), Wojciech Zdarzyński życie i przypadki swoje opisujący (1785), Pani Podczaszyna. Tom drugi Przypadków Wojciecha Zdarzyńskiego (1786)
Pisarz, pedagog i historyk, ksiądz. Jako siedemnastolatek wstąpił do zakonu pijarów i przyjął imię Dymitr od św. Michała. Studiował retorykę i filozofię, następnie był nauczycielem w kolegium pijarów, a także domowym preceptorem w domach magnackich; od 1782 r. zasiadał we władzach uczelnianych Collegium Nobilium w Warszawie. W 1812 r. został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Włączał się aktywnie w propagowanie idei oświeceniowych. Publikował prace związane z pracą nauczycielską, m.in. Gry nauk dla dzieci (1777). Jego twórczość obejmuje także Pochwałę Stanisława Konarskiego (1783), prace historyczne (m.in. żywot Stefana Czarnieckiego oraz Dzieje panowania Jana Kazimierza, których ocalałą część wydano pośmiertnie w 1846 r.).
W zakresie beletrystyki reprezentował nurt sentymentalny (Podolanka 1784), jest także autorem pierwszej polskiej książki fantastycznej p.t. Wojciech Zdarzyński (1785). Bohater napisanej na wzór Mikołaja Doświadczyńskiego powieści dydaktycznej, zawierającej krytykę współczesnej cywilizacji, zepsucia wielkich miast, dążności do podbojów i okrucieństwa - trafia osobliwym przypadkiem na Księżyc. Tam ma okazję przyjrzeć się harmonijnemu funkcjonowaniu idealnego państwa opartego o cnoty właściwe życiu wiejskiemu (jest to obraz utopii sielskiej). Drugi tom p.t. Pani Podczaszyna (1786) to pierwszy w literaturze polskiej romans sentymentalny, stanowiący jednak polemikę z prekursorską w tym gatunku Nową Heloizą Rousseau: główna bohaterka wychodzi za mąż kierując się posłuszeństwem, a nie głosem serca, następnie owdowiawszy znów przeżywa rozterki wewnętrzne, nie mogąc wybrać między miłością a obowiązkiem wobec dzieci; ostatecznie w wyniku tego emocjonalnego rozdarcia umiera.
