Author: Cecylia Walewska,
motif: Chrystus,
period: Modernizm

Ur.

2 listopada 1859 w Nowo-Radomsku

Zm.

Zm. w kwietniu 1940 w Warszawie

Najważniejsze dzieła:

Z dziejów krzywdy kobiet (1908), Ruch kobiecy w Polsce (cz. 1--2, 1909), Słówko o kobietach i apel do kobiet (1920), Kobieta polska w nauce (1922), W walce o równe prawa. Nasze bojownice (1930); z prozy: Z paradoksów życia (1897), Podsłuchane (1897), Koleżanka Stefa (1913), Zapomnisz? (1914), Bez duszy (1899), Autor (1903), Dusze współczesne (1913), Biała pani (1914), Błąd (1916)

Polska prozaiczka, publicystka, i działaczka ruchu kobiecego. Z wykształcenia nauczycielka muzyki, dokształcała się na Uniwersytecie Latającym oraz w Towarzystwie Kursów Naukowych. W l. 1899--1927 członkini redakcji czasopisma ,,Bluszcz", zajmującego się kwestią emancypacji kobiet. W 1901 r. zesłana na Syberię za udział w manifestacji na cześć Kilińskiego. W latach 1906--1913 uczestniczyła w pracach Towarzystwa Kultury Polskiej. Po odzyskaniu niepodległości przez kilka lat pracowała jako referentka do spraw zatrudnienia kobiet w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. Była członkinią m.in. Związku Równouprawnienia Kobiet Polskich i Polskiego Stowarzyszenia Równouprawnienia Kobiet Polskich. Publikowała m.in. w czasopismach: ,,Antrakt" (debiut w 1876), ,,Tygodnik Ilustrowany", ,,Tygodnik Mód i Powieści", ,,Kobieta Współczesna", ,,Kurier Codzienny", ,,Kurier Warszawski".

Figura Chrystusa, jako uosobienia bezinteresownego poświęcenia własnego życia dla zbawienia wszystkich ludzi, w imię miłosierdzia i współczucia — stała się ważnym (i kontrowersyjnym) motywem literatury polskiej okresu romantyzmu. Metaforyczne myślenie o Polsce pod zaborami jako o Chrystusie wśród narodów Europy, które wywarło głęboki wpływ na kształt naszej kultury i funkcjonujące w jej obrębie idee — czerpie z takiego właśnie rozumienia figury Chrystusa. Motyw ten odnajdziemy także u twórców młodopolskich (w innych nieco kontekstach), czy w literaturze okresu II wojny światowej.
Wyrazista analogia między losami Polski a żywotem Chrystusa została przeprowadzona w wizji księdza Piotra w Dziadach (wśród podobieństw znalazły się m.in. rzeź niewiniątek, osoba Piłata, Golgota i in.).

Czas

1880-1900 r.

Najwybitniejsi twórcy

europejscy: Ch. Baudelaire, J. A. Rimbauld, P. Verlaine, S. Mallarme, O. Wilde, A. Strindberg, R. M. Rilke, A. Błok, A. Czechow, M. Maeterlinck, H. Ibsen, G. B. Shaw; polscy: S. Wyspiański, G. Zapolska, S. Przybyszewski, W. Reymont, S. Żeromski

Reprezentatywne gatunki

dramat, powieść, aforyzm

Nowatorska tendencja w sztuce i literaturze przełomu XIX i XX w. W literaturze polskiej pojęcie to występuje często jako synonim Młodej Polski albo określenie wstępnej fazy jej rozwoju, ale tendencje modernistyczne miały charakter międzynarodowy. Znamienny był dla nich protest wobec kultury mieszczańskiej, poczucie kryzysu kultury (dekadentyzm, pesymizm) i poszukiwanie nowych form ekspresji (symbolizm, kult „sztuki dla sztuki”, zjawisko cyganerii artystycznej skłóconej ze środowiskiem filistrów; później naturalizm, ekspresjonizm, intuicjonizm). Najważniejsze ośrodki znajdowały się we Francji i Niemczech (m.in. wpływ filozofii H. Bergsona, A. Schopenhauera i F. Nietzschego), ale charakterystyczne było twórcze włączenie się do ogólnoeuropejskiego nurtu kultury państw dotąd pozostających na uboczu.

• autor: Anna Kozłowska