Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 461 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8266 przypisów.
zdybać — przyłapać; tu: spotkać. [przypis edytorski]
zdybać — schwytać, przyłapać. [przypis edytorski]
zdybać się (daw.) — spotkać się. [przypis edytorski]
zdybać się z kimś — spotkać się z kimś, trafić na kogoś, przyłapać kogoś. [przypis edytorski]
zdybać — spotkać. [przypis edytorski]
zdybany — tu: znaleziony, przypadkowo przyjęty. [przypis edytorski]
zdyb (gw.) — znajda. [przypis redakcyjny]
zdybywać — tu: spotykać. [przypis edytorski]
Zdycha we śnie ulica Krochmalna (…) usta zaciska do krwi — ulica Krochmalna znajdowała się na terenie getta warszawskiego, zamkniętej dzielnicy, utworzonej jesienią 1940 r. przez nazistów dla odizolowania osób pochodzenia żydowskiego od reszty polskiego społeczeństwa i od dzielnicy niemieckiej. Na niewielkim terytorium stłoczono 460 tys. osób, przesiedlonych z innych części Warszawy oraz z innych miejscowości wcielonych do III Rzeszy. Średnio na jeden pokój przypadało ponad 9 osób. Dzielnicę szczelnie zamknięto, nikt nie mógł jej opuścić bez zgody okupacyjnych władz. Zapasy żywności i innych artykułów przywiezione przez przesiedleńców szybko się wyczerpały, a w getcie zaczął panować głód i choroby. Wynikało to z planowej polityki nazistów, którzy ograniczyli dzienną dawkę kalorii do 180 (czyli 10 proc. tego, czego potrzebuje dorosła osoba). Do getta nie wpuszczano lekarstw i szczepionek. Organizacje żydowskie prowadziły w tych trudnych warunkach darmowe jadłodajnie, wydające dziesiątki tysięcy posiłków dziennie, a żydowscy lekarze próbowali ratować ofiary głodu na wszelkie sposoby. Jednak przy braku dostępu do żywności i środków medycznych ponad 90 tys. więźniów getta zmarło z głodu i chorób jeszcze przed rozpoczęciem wielkiej deportacji jego mieszkańców latem 1942. [przypis edytorski]
zdyfamować (daw.) — zniesławić, oczernić. [przypis edytorski]
zdyim (starop. forma) — zdejmij. [przypis edytorski]
zdyjmuje a. zdyimuje (starop. forma) — zdejmuje. [przypis edytorski]
zdymać (gw.) — zdejmować. [przypis edytorski]
zdym (daw.) — zdejmij. [przypis edytorski]
zdyskontowanie — wyciągnięcie korzyści z czegoś; zrealizowanie należności wekslowej przed wyznaczonym terminem płatności. [przypis edytorski]
z dyskrecyjej — z łaski. [przypis redakcyjny]
zdysocjowany (chem.) — o związku chem.: taki, który uległ dysocjacji, tj. rozpadowi na dodatnio i ujemnie naładowane cząstki składowe (jony); tu przen. [przypis edytorski]
z dystynkcją — w sposób dystyngowany. [przypis edytorski]
zdywidować (z łac.) — rozpłatać, rozciąć na dwie części. [przypis redakcyjny]
zdziać (daw.) — tu: pozbawić. [przypis edytorski]
zdziano mu (starop.) — nadano mu imię. [przypis edytorski]
zdziar — żwirowy brzeg. [przypis redakcyjny]
zdziczały — raczej: nieokiełznany; w oryg. niem. verwildeter. [przypis edytorski]
Zdzicze i tych w cudzy kraj w kłopocie odleci (…) — Jan Kazimierz rzuca tron i Polskę. [przypis redakcyjny]
Zdziechowski, Marian (1861–1939) — historyk literatury; swoje studia literaturoznawcze pisał z pozycji filozoficzno-religijnych (katolickich); o Przybyszewskim pisał krytycznie w Szkicach literackich (1900). [przypis edytorski]
Zdziechowski, Marian Ursyn (1861–1938) — historyk idei i literatury, filolog, filozof, krytyk literacki i publicysta, rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie; prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie (od 1933 r.). [przypis edytorski]
Zdziechowski (…) zarzucał, że krytyka wszystkiego, w co wierzyło pokolenie starsze, przeprowadzona w imię takiego ideału [literatury], to za mało — M. Zdziechowski, Szkice literackie, Warszawa 1900, s. 281–282. [przypis autorski]
zdziej mi kabat, nuże (daw.) — zdejmij mi kabat (tj. podomkę, bluzę), prędko. [przypis edytorski]
Zdzieńciele — w innym wyd. również: Zdzięciele. [przypis edytorski]
Z dziennika — jest to pierwszy utwór, jaki Żeromski drukował w Głosie (7 grudnia 1889 r., Nr. 49). Nosi on tam tytuł: Z Dziennika. I. Psie prawo i kończy się formułą d. c. n. Ze zmienionym podtytułem (Z dziennika. Pod pierzyną) i już bez znamion przynależności do jakiegoś cyklicznego projektu powtórzyło ten utwór pierwsze wydanie Opowiadań (Warszawa, 1895); z następnych jednak wydań tego zbioru został wyłączony. [przypis redakcyjny]
zdzierać — wydzierać. [przypis redakcyjny]
zdziera się iść (…) pospolitą (…) drogą (starop.) — wzbrania się, wymawia się (por. wydziera się) postępować jak wszyscy (jak gmin). [przypis redakcyjny]
zdzier — dziś: zdzira. [przypis edytorski]
zdzierżeć (starop.) — dziś popr. forma: zdzierżyć; tj. wytrzymać. [przypis edytorski]
zdzierżeć (starop.) — zdzierżyć; wytrzymać. [przypis edytorski]
zdzierżyć (daw., gw.) — wytrzymać. [przypis edytorski]
zdzierżyć (daw.) — tu: dotrzymać. [przypis edytorski]
zdzierżyć (daw.) — wytrzymać. [przypis edytorski]
zdzierżyć obietnicę — dotrzymać obietnicy. [przypis edytorski]
zdziewać (daw.) — zdejmować. [przypis edytorski]
z dziewczęty — dziś popr. forma N. lm: z dziewczętami. [przypis edytorski]
z dziewkami chryzejskimi — Chryza: miasto w pobliżu Troi, w którym znajdowała się świątynia Apolla, skąd pochodziła Chryzeida, córka Chryzesa, kapłana Apolla, branka i kochanka Agamemnona do czasu, kiedy rozgniewany bóg zesłał na wojska Achajów zarazę, zmuszając ich do uwolnienia dziewczyny i odesłania do ojca. [przypis edytorski]
z dzikiemi źwierzęty — dziś popr. forma N. lm: z dzikimi zwierzętami. [przypis edytorski]
Zdzisław Henneberg (1911–1941) — polski pilot wojskowy, w Wojsku Polskim od 1931 r., w czasie bitwy o Anglię w 1940 r. w szeregach Dywizjonu 303, którym dwukrotnie dowodził w 1940 i 1941 r. Odniósł 8 i ½ zwycięstwa w powietrzu. Poległ w walce 12 kwietnia 1941 r. [przypis edytorski]
Zdzisław Nurkiewicz ps. „Nieczaj” (1901–1980) — podoficer rezerwy WP, uczestnik kampanii 1939 r., żołnierz ZWZ/AK, od 1942 roku organizował, a następnie dowodził dywizjonem 27 pułku ułanów, awansowany do stopnia podporucznika walczył na jego czele w latach 1944–1945, po wojnie w 1959 roku aresztowany przez SB, skazany na wieloletnie więzienie. [przypis edytorski]
Zdzitow, właśc. Zdzitów — dziś wieś Зьдзітава w płd.-zach. części Białorusi, w średniowieczu niewielka forteca. [przypis edytorski]
zdziwaczy — dziś popr. forma 3.os.lp cz.przesz.: zdziwaczeje. [przypis edytorski]
zdziwiać — dziś: zadziwiać, dziwić. [przypis edytorski]
zdziwiać (gw.) — mędrkować, wydziwiać. [przypis autorski]
Zdziwiajcie, jak ta wola (gw.) — dziwcie się (wydziwiajcie), jeśli chcecie. [przypis edytorski]
zębaty — zaciekły. [przypis redakcyjny]
zębce — Język polski oprócz zakończeń zgrubiałych i zdrobniałych ma jeszcze odmianę końcową szczególną na -ec, -ce, -ica, która pośrednim niejako sposobem znaczenie wyrazu miarkuje. Trembecki bardzo często zakończeń takowych dla niepospolitości używał: „ziemica” z[amiast:] ziemia, „słupiec” z[amiast:] słup, „ogrójec”, czyli ogrodziec, z[amiast:] ogród etc. [przypis redakcyjny]
Zębce słoniów i perskie (…) szczęty — Na Ukrainie, jako i po wielu miejscach, znajdują się kości słoniów. Poeta uważa je za pozostałe od dawnych wojen; jakoż około roku 506 przed e. ch. Dariusz, uganiając się za Scytami, przechodził okolice Dniestru i Dniepru. [przypis redakcyjny]
zęboma (daw.) — dziś: zębami. [przypis edytorski]
zęby (starop. forma) — (z) zębami. [przypis edytorski]
zęza a. zenza — najniższe miejsce wewnątrz kadłuba jednostki pływającej nieporozdzielanego wewnętrznie grodziami wodoszczelnymi; zbiera się w nim woda wraz ze wszelkimi nieczystościami. [przypis edytorski]
zebel — prawdopodobnie spolszczenie niemieckiego słowa Säbel: szabla. Syn bohaterki utworu został wcielony do wojska pruskiego zaborcy. [przypis edytorski]
zebrał (…) osiem czy dziesięć tomów in folio — Kroniki włoskie Stendhala, w skład których wchodziły nowele takie jak: Rodzina Cenci czy Vittoria Accoramboni. [przypis edytorski]
zebrały się mnichy — dziś popr.: zebrali się mnisi. [przypis edytorski]
zebrali się wszyscy jednakowo myślący sprzymierzeńcy w Mantinei — tj. Arkadyjczycy, przeciwko którym wyprawiał się Epaminondas. [przypis tłumacza]
zebrana kupa nieprzyjaciół — więc banda łotrzyków, a nie wojsko. [przypis tłumacza]
zebranie — συνέδριον (Niese), σύλλογον (Dindorf). [przypis tłumacza]
zebranie — tu: zbiory. [przypis redakcyjny]
Zebrani Hellenowie mogą wejść (…) w porządku, jaki los im wyznaczył — pielgrzymi przybywający do Delf po wyrocznię wchodzili do świątyni w porządku, który wskazywało losowanie, gdyż Grecy sądzili, iż bóg kieruje losami i sam wskazuje w ten sposób porządek zapytań. [przypis redakcyjny]
zebrano kanony soborów i dekretalia papieskie — W zbiorze kanonów pomieszczono niezliczoną ilość dekretaliów papieskich: w dawnym zbiorze było ich bardzo mało. [przypis redakcyjny]
zebrany sam w się (starop.) — skupiony. [przypis redakcyjny]
zebrany wszystek w się — wziąwszy się w kupę, skurczony. [przypis redakcyjny]
Zebrzydowski, Mikołaj (1553–1620) — wojewoda krakowski i marszałek wielki koronny; jeden z przywódców tzw. rokoszu Zebrzydowskiego a. rokoszu sandomierskiego (1606–1607), buntu przeciwko faworyzowaniu jezuitów i cudzoziemców oraz królewskim zakusom wprowadzenia władzy absolutnej. [przypis edytorski]
Zebrzydowski, Mikołaj (1553–1620) — wojewoda krakowski i marszałek wielki koronny; jeden z przywódców tzw. rokoszu Zebrzydowskiego a. rokoszu sandomierskiego (1606–1607), buntu przeciwko faworyzowaniu jezuitów i cudzoziemców oraz królewskim zakusom wprowadzenia władzy absolutnej. [przypis edytorski]
zebu (dziś r.n.) — hodowana w Indiach forma bydła domowego o charakterystycznym garbie na grzbiecie i masywnych rogach. [przypis edytorski]
zeby (gw.) — żeby. Mazurzenie, czyli wymowa szeregu c, s, z, dz zamiast cz, sz, ż, dż. Głoska zapisywana jako rz nie podlega mazurzeniu. [przypis edytorski]
zecchini — cekiny, wenecka moneta. [przypis edytorski]
zecer — pracownik drukarni, składający teksty. [przypis edytorski]
zecer — pracownik drukarni zajmujący się składaniem tekstu do druku. [przypis edytorski]
zechcecie wyprawić się i prowadzić godną siebie politykę… — Demostenes w rozwadze widział filisterię, względnie tak ją przedstawiał. [przypis tłumacza]
zechceli — daw. konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli zechce. [przypis edytorski]
zechciałby się zabawić w Richelieugo i kazałby ją synowi wygnać — Maria Medycejska, której kardynał Richelieu zawdzięczał swoje wyniesienie, intrygowała później przeciwko wszechwładnemu ministrowi, lecz pokonana musiała opuścić Francję i zmarła na wygnaniu. [przypis tłumacza]
Zechcyg — prawdopodobnie nawiązanie do dawnej gry karcianej o nazwie zechcyk (z niem. sechzig: sześćdziesiąt). [przypis edytorski]
zecknić sobie (starop.) — doznać odrazy, obmierzić sobie co, obrzydzić sobie co. [przypis edytorski]
ze czcią — dziś popr.: z czcią. [przypis edytorski]
ze czterech deszczek w czołnie (daw.) — szyk przestawny: w czółnie z czterech deseczek, tj. w trumnie. [przypis edytorski]
ze dnia jutrowego — dziś: z dnia jutrzejszego. [przypis edytorski]
zedrzeć pypeć (daw.) — dać nauczkę. [przypis redakcyjny]
zedrzeć z książki już opublikowanej nazwisko autora, położyć swoje i sprzedawać ją na swój dochód — w ten sposób później przywłaszczył sobie Emila [przyp. z wyd. fr., którego nie ma w rękopisie; Johann Heinrich Samuel Formey (1711–1797) wydał pod własnym nazwiskiem zmienioną przez siebie wersję Emila, opatrując tytułem L'Emile chrétien consacré à l'utilité publique (Emil chrześcijański poświęcony użyteczności publicznej, 1764); red. WL]. [przypis redakcyjny]
ze dwanaście z rzędu furlan przetańczyłem — Je dansai douze furlanes. [przypis tłumacza]
ze dżdża (starop.) — od deszczu. [przypis edytorski]
ze dzbanami — dziś popr.: z dzbanami. [przypis edytorski]
z Efezu opłynąć lewą stroną wyspę Samos i zdać mu flotę w Milecie… — na Samos była flota ateńska; płynąc na południe z Efezu do Miletu, przepływa się albo na lewo, między wyspą Samos a lądem Azji, albo pełnym morzem na prawo od Samos. Jeśli Lizander nie chce płynąć na lewo od Samos, bo ryzykuje spotkanie z Ateńczykami, to nie jest panem morza, choć tak blisko sprzymierzonej Azji. Oczywiście na pełnym morzu, im dalej od swoich podstaw działania, tym mniej byłby „władcą morza”. [przypis tłumacza]
zefir — ciepły, łagodny wiatr. [przypis edytorski]
zefir — ciepły, łagodny wiatr zachodni. [przypis edytorski]
zefir — łagodny wiatr południowy (lub w mit. gr. bóg tego wiatru). [przypis edytorski]
Zefir (mit. gr.) — bóg i personifikacja wiatru zachodniego. [przypis edytorski]
Zefir (mit. gr.) — bóg i uosobienie wiatru zachodniego. [przypis edytorski]
Zefir (mit. gr.) — bóg i uosobienie wiatru zachodniego, tj. łagodnego, ciepłego, wilgotnego wiatru, przynoszącego orzeźwienie, a wiosną budzącego przyrodę do życia. [przypis edytorski]
Zefir (mit. gr.) — bóg i uosobienie wiatru zachodniego, tj. łagodnego, wilgotnego wiatru, wiosną budzącego przyrodę do życia, a latem przynoszącego orzeźwienie. [przypis edytorski]
Zefir (mit. gr.) — bóg łagodnego wiatru wschodniego. [przypis edytorski]
Zefir (mit. gr.) — bóg wiatru zachodniego i jego uosobienie. [przypis edytorski]
Zefir (mit. gr.) — bóg wiatru zach., tj. łagodnego, ciepłego, wilgotnego wiatru, przynoszącego orzeźwienie, a wiosną budzącego przyrodę do życia; uosobienie Zachodu jako strony świata; w mit. rzym. odpowiadał mu Fawoniusz (łac. Favonius). [przypis edytorski]
Zefir (mit. gr.) — wiatr zachodni i jego uosobienie. [przypis edytorski]
Zefir obok Nota i Eura (mit. gr.) — Zefir, Notus i Eurus byli bogami wiatrów, odpowiednio: zachodniego, południowego oraz południowo-wschodniego. [przypis edytorski]
